اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی در کودکان مشکلی رایج است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلف باشد. بیش‌فعالی در اثر عوامل ژنتیکی، مشکلات دوران بارداری و زایمان، آسیب‌های مغزی، ترومای روانی و عوامل محیطی ایجاد می‌شود. اما هنوز دلیل قطعی و دقیقی برای ابتلا به این بیماری مشخص نشده است. در این مطلب به توضیح علل محتمل‌تر بیش‌فعالی در کودکان می‌پردازیم.
حتما بخوانید: تشخیص بیش‌فعالی در کودکان
علل بیش‌فعالی کودکان
محققان دلایل زیادی برای بروز اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی در کودکان گزارش می‌کنند. در ادامه فهرستی از علل بیش‌فعالی در کودکان ذکر شده است:
عوامل ژنتیکی
تحقیقات نشان می‌دهند دوقلوهای همسان بیشتر از دوقلوهای غیرهمسان به بیش‌فعالی مبتلا می‌شوند. بنابراین بیش‌فعالی بیماری‌ای ژنتیکی است؛ زیرا دوقلوهای همسان دارای ژن‌های یکسانی هستند درحالی‌که دوقلوهای غیرهمسان ژن‌های متفاوتی دارند.
آناتومی و عملکرد مغز
سطح پایین‌تر فعالیت در بخش‌هایی از مغز که توجه و سطح فعالیت را کنترل می‌کنند، ممکن است با بیش‌فعالی در کودکان مرتبط باشد.
شیمی مغز
شیمی مغز به تعادل مواد شیمیایی اشاره دارد که بر خلق‌وخو و سیستم عصبی فرد تأثیر می‌گذارد. یکی از این مواد شیمیایی مغز دوپامین است. دوپامین در احساس لذت، انگیزه و پاداش نقش حیاتی دارد. دوپامین همچنین بر عملکرد حرکتی، حافظه و تمرکز و عملکرد اجرایی تأثیر می‌گذارد. مطالعات نشان می‌دهند سطح دوپامین در افراد مبتلا به بیش‌فعالی کمتر از افراد سالم است.
برخی از کارشناسان بر این باورند که سطوح دوپامین کمتر در افراد مبتلا به بیش‌فعالی رخ می‌دهند؛ زیرا غلظت پروتئین‌های ناقل دوپامین که سطح دوپامین را در مغز کاهش می‌دهند، در این افراد بالاتر است.
آسیب تروماتیک مغز
در برخی موارد بیش‌فعالی در اثر آسیب مغزی ایجاد می‌شود. این موارد عبارت‌اند از:
- آسیب مغزی در اوایل زندگی
- ضربه
- رشد غیرطبیعی مغز
قرار گرفتن درمعرض سموم محیطی
تحقیقات نشان می‌دهند قرار گرفتن درمعرض سموم خاص، چه در رحم یا در سنین پایین، ممکن است منجر به بیش‌فعالی در کودکان شود.
یکی از این سموم سرب است که در مواد مختلف ازجمله در رنگ‌ها و بنزین یافت می‌شود. به نظر می‌رسد سرب با تمام علائم بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانشگری در ارتباط است.
سم دیگری که می‌تواند با بیش‌فعالی کودکان مرتبط باشد، آفت‌کشی به نام ارگانوفسفره است. این سم معمولاً روی چمن‌ها و محصولات کشاورزی اسپری می‌شود.
مشکلات دوران بارداری
عواملی که در دوران بارداری باعث می‌شوند کودک به بیش‌فعالی مبتلا شود عبارت‌اند از:
- اگر مادر در دوران بارداری، تنباکو یا الکل مصرف کند، خطر ابتلا به بیش‌فعالی در کودک افزایش می‌یابد. به‌عنوان مثال، تحقیقات نشان می‌دهند اگر والدین کودک سیگار بکشند، کودک بیشتر درمعرض ابتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی قرار می‌گیرد. همچنین اگر مادر در دوران بارداری حداقل چهار لیوان الکل در روز بخورد، احتمال ابتلای کودک به بیش‌فعالی بیشتر می‌شود. طبق تحقیقات، کودکانی که قبل از تولد درمعرض الکل قرار می‌گیرند، 5/1 برابر بیشتر از کودکان دیگر تحت تأثیر بیش‌فعالی قرار می‌گیرند.
- تغذیه نامناسب و عفونت در دوران بارداری نیز می‌توانند خطر ابتلا به بیش‌فعالی را افزایش دهند. به‌عنوان مثال مصرف داروهای خاص مانند داروهای ضدافسردگی، ضد فشار خون و کافئین در دوران بارداری احتمال ابتلای کودک به اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی را افزایش می‌دهند.
- همچنین وزن کم نوزاد هنگام تولد نیز از عوامل خطر می‌باشد.
عوارض زایمان
برخی از عوارض زایمان نیز با بیش‌فعالی کودکان مرتبط هستند. این عوارض عبارت‌اند از:
- محرومیت از اکسیژن: طبق تحقیقات در صورتی که قبل از تولد یا اندکی پس از آن، اکسیژن کافی به مغز کودک نرسد، احتمال ابتلا به بیش‌فعالی در سنین بالاتر افزایش می‌یابد.
- زایمان سزارین: تحقیقات نشان می‌دهند کودکانی که ازطریق سزارین متولد می‌شوند، بیشتر از کودکانی که به‌صورت طبیعی به دنیا می‌آیند درمعرض بیش‌فعالی قرار دارند.
- زایمان زودرس: بر اساس تحقیقات صورت‌گرفته، کودکانی که پیش از هفته 39 متولد می‌شوند، بیشتر درمعرض ابتلا به بیش‌فعالی هستند.
مشکلات روانی
اختلال رشد عصبی بیش‌فعالی اغلب با سطوح استرس بالا، افسردگی، اضطراب و اختلال دوقطبی مرتبط است. گاهی‌اوقات، بیماری‌های مربوط به سیستم عصبی مرکزی نیز یکی از علل ابتلا به بیش‌فعالی در کودکان می‌باشند.
ترومای روانی
ترومای روانی ممکن است در ابتلا به بیش‌فعالی نقش داشته باشد. تروما، واکنشی عاطفی و فیزیکی به رویدادی شدیداً ناراحت‌کننده است. در مطالعات انجام‌شده روی رشد کودک، دانشمندان از این رویدادها به‌عنوان تجربیات نامطلوب دوران کودکی یاد می‌کنند. این تجربیات عبارت‌اند از:
- تجارب سوءاستفاده یا بی‌توجهی
- خشونت
- زندگی در محیطی ناامن
حتما بخوانید: داروی بیش‌فعالی کودکان
برخی بیماری‌ها
برخی از مطالعات نشان می‌دهند بیماری‌هایی مانند مننژیت (التهاب پرده‌های محافظی که مغز و نخاع را پوشانده‌اند) یا آنسفالیت (التهاب مغز) نیز می‌توانند منجر به بیش‌فعالی در کودکان شوند.
مطالعات هیچ مدرکی مبنی بر اینکه بیش‌فعالی می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد پیدا نکرده‌اند:
- مصرف بیش‌ازحد قند و شکر
- آلرژی
- واکسن‌ها
- فرزندپروری ضعیف
- عوامل اجتماعی و محیطی مانند فقر
- تلویزیون یا بازی‌های ویدیویی
خدمات گروه توانبخشی راه کمال برای کودکان بیش‌فعال
گروه توانبخشی راه کمال با ارائه خدمات مختلف درزمینه توانبخشی، به شما و فرزند دلبندتان کمک می‌کند تا راحت‌تر با مشکلات مربوط به بیش‌فعالی کنار بیایید. این گروه به کمک متخصصان و پزشکان مجرب و دلسوز به تشخیص علائم و علل بروز بیش‌فعالی در کودکان می‌پردازد. بنابراین برای کسب اطلاعات بیشتر درخصوص علل بروز بیش‌فعالی در کودکان و پیشگیری از آنها به ما مراجعه کرده و از خدمات مرکز ما استفاده کنید.
منابع
مطالب مشابه
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی، اختلالی عصبی‌رشدی است که معمولاً از دوران کودکی شروع می‌شود و می‌تواند تا بزرگسالی نیز ادامه یابد. درحالی‌که علائم بیش‌فعالی ممکن است در طول زمان تغییر کنند یا تکامل یابند، ویژگی‌های اصلی این اختلال اغلب در طول زندگی فرد باقی می‌مانند.
یکی از شایع‌ترین نشانه‌های بیش‌فعالی در کلاس اول، بی‌توجهی است. کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی ممکن است در تمرکز روی فعالیت‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که نیاز به تلاش ذهنی مداوم دارند، مشکل داشته باشند.
یکی از نشانه‌های اختلال اوتیسم، تأخیر در گفتار است و ذهن والدین کودکان مبتلا به اوتیسم درگیر این سؤال است که آیا فرزند آنها می‌تواند حرف بزند؟ البته کودکانی که مبتلا به این بیماری نیستند نیز ممکن است دیرتر شروع به صحبت کنند. اما یادگیری صحبت کردن برای برخی از کودکان اوتیسم دشوارتر از سایر کودکان است.
دانستن اصول رفتار با کودکان مبتلا به اوتیسم از اهمیت زیادی برخوردار است، چون اختلال اتیسم باعث ایجاد مشکلاتی در برقراری ارتباط می‌شود. همچنین بر بسیاری از رفتارهای کودک تأثیر می‌گذارد. به‌طوری که والدین در بسیاری از موارد از رفتارهای فرزند خود خجالت‌زده یا ناامید می‌شوند.
اختلال پردازش حسی (SPD) کودکان بیش فعال درصورت درک بیش‌ازحد حواس مختلف ازجمله لامسه یا شنوایی ایجاد شده که منجر به دشوار شدن عملکرد برای بیمار، احساس اضطراب یا حتی وحشت می‌شود.
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی بیشتر درمعرض خطر مشکلاتی هستند که بر عملکرد آنها در تحصیل و مدرسه تأثیر منفی می‌گذارند.آنها در ریاضی و مهارت خواندن توانایی کمتری دارند و اختلال می تواند بر میانگین نمرات دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.
رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان بیش‌فعال مکرر و شدید هستند. درک و مدیریت این خشم و پرخاشگری کلید کمک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی است. ترکیبی از دارودرمانی، رفتاردرمانی و سایر درمان‌ها به کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند.
پر حرفی و صحبت کردن بیش‌ازحد یکی از علائم رایج برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است که اغلب در مهار و کنترل پاسخ‌های خود مشکل دارند.
بسیاری از فعالیت‌ها و ورزش‌ها به تخلیه انرژی کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند و باعث بهبود علائم آنها می‌شوند. از بین آنها می توان به شنا، ورزش های رزمی، مدیتیشن، تنیس و .... اشاره کرد. این ورزش ها جنب و جوش زیادی دارند و باعث تحرک مداوم و سوزاندن انرژی کودکان بیش فعال می شوند.
موسیقی‌درمانی می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای درمان علائم اصلی بیش‌فعالی و سایر اختلالاتی مانند اضطراب و مشکلات خواب باشد که اغلب با هم اتفاق میفتند. موسیقی‌درمانی از ریتم و موسیقی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، تنظیم احساسات و اختلالات اجرایی استفاده می‌کند و اغلب در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند دارودرمانی یا رفتاردرمانی استفاده می‌شود.
اگر والدینی هستید که با لجبازی کودکان بیش‌فعال سر و کار دارید، احتمالاً این رفتار آنها را بسیار طاقت‌فرسا می‌دانید؛ زیرا احساس می‌کنید دائماً با مسائل مربوط به مدیریت خشم فرزند خود درگیر هستید. لجبازی کودکان مقاومت آشکار آنها در برابر قوانین و دستورالعمل‌ها است.
ارتوپدی فنی کودکان از فناوری‌های مختلف برای بهبود کیفیت زندگی و حفظ استقلال کودک بهره می‌گیرند.ارتزها بریس‌هایی هستند که پس از آسیب، ضعف یا عملکرد نادرست به کودک کمک می کنند.
مشاوره کودکان بیش‌فعال ازطریق رفتاردرمانی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ... به بهبود رفتارهای تکانشی کودکان کمک می‌کند. بیش‌فعالی اختلالی است که به سه نوع بی‌توجهی، بیش‌فعالی/ تکانشی و نوع ترکیبی دسته‌بندی می‌شود.
آریپیپرازول می‌تواند برای کودکان بیش‌فعال مفید باشد و به مدیریت چالش‌های خاصی که ممکن است با آنها مواجه شوند، می‌پردازد. مصرف این دارو به‌شکل قابل توجهی باعث بهبود علائم بیش‌فعالی و کاهش سطح پرولاکتین در کودکان می‌شود.