اختلال اوتیسم بسته به شدت آن تأثیر زیادی بر آموزش می‌گذارد و باعث کند شدن روند یادگیری می‌شود. طبق تحقیقات، یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی کودکان مبتلا به اوتیسم یادگیری نوشتن است.
برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم با مهارت‌های زبانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و آموزش فعالیت‌هایی مانند خواندن و نوشتن برای آن‌ها چالش‌برانگیز است. ازآنجایی‌که مهارت‌های سوادآموزی برای زندگی روزمره بسیار حیاتی هستند، باید به کودک مبتلا به اوتیسم کمک کنید در این توانایی‌ها رشد کند. در ادامه روش‌های آموزش نوشتن به کودکان مبتلا به اوتیسم توضیح داده شده‌اند:
آموزش مهارت‌های اساسی
در گام اول برای آموزش نوشتن به کودکان مبتلا به اوتیسم، باید سعی کنید مهارت‌های اساسی و اولیه را برای نوشتن به آن‌ها آموزش دهید. در ادامه به بررسی روش‌های آموزش مهارت‌های اساسی می‌پردازیم:
- از سنین پایین شروع کنید: پیش از آموزش نوشتن، به مهارت‌های کودک برای استفاده از انگشتان خود توجه کنید. بنابراین از دو سالگی شروع به تقویت انگشتان کودک کنید. به‌عنوان مثال از خمیر بازی، گل بازی یا رنگ‌های انگشتی برای تقویت مهارت انگشتان او استفاده کنید.
- نحوه صحیح نگه داشتن مداد را به کودک بیاموزید: پیش از آموزش نوشتن، روش صحیح نگه داشتن مداد را به کودک بیاموزید. این کار را در طول نقاشی کردن انجام دهید. ابتدا مداد رنگی را در دست کودک خود قرار دهید و انگشتان او را به‌درستی دور آن بپیچید. سپس به او کمک کنید تصویری را رسم کند. هر چه زودتر روش صحیح نگه داشتن مداد را به کودک بیاموزید، زودتر نوشتن را می‌آموزد.
- از تمرین‌های مختلف برای تقویت انگشتان کودک استفاده کنید: از کودک بخواهید برای تقویت انگشتان خود، اشیائی مانند توپ‌های کوچک یا خمیر بازی را فشار دهد. با اشیاء بسیار نرم شروع کرده و با قوی‌تر شدن کودک به‌تدریج از اشیاء سفت‌تر استفاده کنید.
- مهارت‌های حرکتی ظریف کودک را با پروژه‌های هنری تقویت کنید: لوازم هنری مانند گچ، رنگ، ماژیک، مدادرنگی، قیچی، کتاب‌های رنگ‌آمیزی و ... تهیه کنید. سپس به کودک اجازه بدهید با کمک این لوازم، چیزهای مختلفی بسازد. به‌عنوان مثال، از او بخواهید با کمک ردیف کردن مهره‌های کوچک داخل رشته‌های نخ، دستبند درست کند. این کار منجر به افزایش مهارت انگشتان او می‌شود.
- با استفاده از رنگ‌آمیزی و کشیدن خط روی سطوح عمودی، قدرت دست‌های کودک را افزایش دهید: کار بر روی سطوح عمودی به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک می‌کند تا ماهیچه‌های مهم مچ دست را که برای نوشتن لازم هستند، تقویت کنند. برای تشویق کودک به نقاشی یا کشیدن خطوط روی سطوح عمودی، از سه‌پایه استفاده کنید.
- با تکنیک‌های ساده، کودک را با حروف الفبا آشنا کنید: با کمک بازی‌های مربوط به الفبا، حروف را به او آموزش داده و توضیح بدهید هر حرف چه صداهایی ایجاد می‌کند. چند نمونه از بازی‌های مربوط به الفبا شامل موارد زیر می‌باشند:
- پازل‌های فومی به‌شکل حروف الفبا
- آهنرباهای یخچال به‌شکل حروف الفبا
- خواندن آهنگ‌های الفبا
- همراه با کودک کتاب بخوانید تا او را با حروف و کلمات آشنا کنید: به‌دنبال کتاب‌هایی درمورد حروف الفبا و موضوعات موردعلاقه کودک باشید. کودک در حین خواندن این کتاب‌ها تمرکز می‌کند و به‌طور کلی با حروف، کلمات و زبان آشنا می‌شود.
مطالعه بیشتر: آموزش الفبا به کودکان اتیسم
انجام تمرینات نوشتاری
گام بعدی، انجام تمرینات نوشتاری است. در این مرحله از روش‌های مختلفی برای تمرین نوشتن استفاده می‌کنیم که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
- برای کمک به گرفتن مداد، از دستگیره مداد استفاده کنید: اگر کودک در گرفتن مداد مشکل دارد، سعی کنید از دستگیره مداد استفاده کنید. دستگیره‌های مداد در طرح‌ها و جنس‌های مختلف وجود دارند. از نمونه‌های مختلف استفاده کنید تا ببینید کودک با کدام یک احساس راحتی بیشتری می‌کند و بهتر می‌نویسد.
- از کودک بخواهید اشکال و حروف را کپی کند: با کشیدن خطوط روی کاغذ شروع کنید و سپس از کودک بخواهید خطوط را کپی کند. به سراغ اشکال ساده بروید و به‌تدریج از او بخواهید به کپی کردن حروف بپردازد. برای کپی کردن حروف از کاغذهای بزرگ با خطوط واضح استفاده کنید.
- از لمس کردن کاغذ برای کشیدن حروف استفاده کنید: برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم تمایل زیادی به استفاده از حس لامسه دارند. آن‌ها از لمس بافت‌های مختلف لذت می‌برند. بنابراین از حس لامسه برای آموزش مهارت‌های نوشتاری استفاده کنید و از او بخواهید با کمک رنگ‌های انگشتی، آبرنگ یا گواش به کشیدن حروف روی کاغذ بپردازد. توجه داشته باشید که برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم علاقه‌ای به لمس بافت‌های مرطوب ندارند. بنابراین آن‌ها را مجبور به این کار نکنید.
حتما بخوانید: آموزش الفبا به کودکان اوتیسم
- حروف را روی کاغذ چاپ کنید: از کاربرگ‌های مختلف برای تمرین حروف استفاده کنید. دقت کنید حروف و خطوط بزرگ و خوانا باشند. برگه‌ها را چاپ کنید و از کودک بخواهید هر روز روی یکی از آن‌ها کار کند.
- کلمه‌ای را با حروف بزرگ بنویسید تا کودک با نحوه نوشتن حروف آشنا شود: الگوبرداری از بزرگسالان در ابتدای آموزش به کودک کمک می‌کند. حروف بزرگ را با ماژیک هایلایت بنویسید. سپس نقاطی روی حروف قرار دهید و از کودک بخواهید با مداد یا خودکار، آن نقاط را به هم وصل کند. در حین انجام این فعالیت به نکات زیر توجه کنید:
- هنگام نوشتن، از کلمات موردعلاقه کودک استفاده کنید. به‌عنوان مثال نام کودک، افراد و چیزهای موردعلاقه او را در ابتدا بنویسید.
- برای درک بهتر کودک از روند کار، ابتدا خودتان نقاط روی یکی از حروف را به‌عنوان نمونه به هم وصل کرده و حرف را تکمیل کنید. سپس از کودک بخواهید همین کار را تکرار کند.
- از کودک بخواهید درمورد علایق خود بنویسد: اگر کودک می‌تواند بنویسد اما علاقه زیادی به نوشتن ندارد، توجه او را به فعالیت‌های موردعلاقه‌اش جلب کنید و از او بخواهید درمورد آن‌ها مطلبی کوتاه بنویسد.
آسان کردن نوشتن برای کودک مبتلا به اوتیسم
آموزش نوشتن به کودکان مبتلا به اوتیسم پروسه‌ای چالش‌برانگیز است؛ زیرا نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، صبر و حوصله است. بنابراین بهتر است برای آسان‌تر شدن این پروسه از روش‌های زیر استفاده کنید:
- مراقب نگرانی‌های حسی کودک باشید: محیطی آرام ایجاد کنید که حواس کودک را پرت نکند و برای او ناخوشایند نباشد. ایجاد محیطی آرام به‌معنای پخش موسیقی ملایم (یا حفظ فضایی کاملاً آرام)، تنظیم میزان نور اتاق و بوی مطبوع در آن می‌باشد.
- از وسایل کمکی مفید استفاده کنید: برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم به تصاویر یا زبان اشاره بهتر از کلمات گفتاری پاسخ می‌دهند. بنابراین اگر از آن‌ها می‌خواهید کاری انجام دهند، از علامت‌ها یا کمک‌های بصری استفاده کنید. نکاتی که برای استفاده از وسایل کمکی باید در نظر بگیرید در ادامه ذکر شده‌اند:
- به‌عنوان مثال، اگر کودک می‌خواهد درمورد گربه مطلب بنویسد، تصویر گربه را به او نشان دهید تا بهتر بتواند آن را تجسم کند.
- اگر می‌خواهید کلمه یا مفهومی دشوار را آموزش دهید، از کمک‌های بصری استفاده کنید.
- اگر کودک در حال یادگیری نوشتن مقالات طولانی‌تر است، از سازمان‌دهنده گرافیکی کمک بگیرید. این سازمان‌دهنده‌ها به‌صورت بصری تمام بخش‌های مقاله را نمایش می‌دهند.
- به‌صورت واضح و مختصر کودک را راهنمایی کنید: کودکان مبتلا به اوتیسم در پیروی از دستورالعمل‌های پیچیده مشکل دارند. بنابراین دستورالعمل‌ها را کوتاه و مختصر بیان کنید. در هنگام معرفی فعالیتی خاص، آن را به‌صورت مرحله به مرحله توضیح دهید. به‌عنوان مثال اگر می‌خواهید حرف جدیدی را به او آموزش بدهید، از کشیدن یک خط شروع کنید و به‌تدریج پیش بروید.
- نوشتن را به برنامه روزانه اضافه کنید: کودکان مبتلا به اوتیسم با برنامه‌های قابل پیش‌بینی راحت‌تر پیشرفت می‌کنند. بنابراین نوشتن را در برنامه روزانه آن‌ها قرار دهید. به‌عنوان مثال، هر روز قبل یا بعد از ناهار به تمرین نوشتن مشغول شوید. اما اگر کودک در زمان خاصی تمایل به نوشتن نداشت، به او فشار نیاورید. تمرینات نوشتاری را به‌عنوان فعالیت‌های سرگرم‌کننده در نظر بگیرید تا باعث خسته شدن کودک نشوند.
- با هم خوش بگذرانید: در طول جلسات نوشتن سخت‌گیری نکنید. شوخی کنید، بخندید و بازی کنید. اجازه بدهید کودک از نوشتن لذت ببرد.
- برای استراحت برنامه‌ریزی کنید: اگر کودک نمی‌تواند به مدت طولانی روی صندلی بنشیند، زمانی برای استراحت در نظر بگیرید تا بلند شود و بازی کند. از طولانی کردن جلسات نوشتاری بپرهیزید؛ زیرا باعث ترس کودک از تمرینات نوشتن می‌شود.
- او را تشویق کنید: هر زمانی که کودک توانست تکلیف موردنظر شما را انجام دهد، او را تشویق کنید و به او جایزه بدهید. پیشرفت کودک را زیرنظر بگیرید و بر اساس آن به تحسین او بپردازید.
حتما بخوانید: روش های آموزش به کودکان اتیسم
سایر روش‌های کمکی
در برخی موارد کودک مبتلا به اوتیسم با سرعتی بسیار پایین پیشرفت می‌کند. بنابراین ممکن است استفاده از روش‌های دیگر به افزایش سرعت پیشرفت او کمک کند. در ادامه به توضیح سایر روش‌های کمکی می‌پردازیم:
- از معلم و مشاور مدرسه کمک بگیرید: از معلم کودک و مشاور مدرسه کمک بگیرید و جلساتی ترتیب بدهید و با آن‌ها درمورد رشد و شکوفایی فرزند خود صحبت کنید. همچنین از آن‌ها بخواهید کلاس‌های کمکی یا آموزش‌های ویژه برای فعالیت‌های نوشتاری ارائه دهند.
- به کاردرمانگر مراجعه کنید: کاردرمانگر می‌تواند به کودک کمک کند تا مهارت‌های موردنیاز برای نوشتن مانند مهارت‌های حرکتی ظریف و کنترل عضلات را ارتقاء دهد. کاردرمانگران کلینیک توانبخشی راه کمال در این زمینه به شما مشاوره می‌دهند.
- به‌دنبال سایر منابع آموزشی باشید: منابع زیادی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند به آموزش مهارت‌های مختلف به کودک مبتلا به اوتیسم بپردازید. همچنین می‌توانید در کارگاه‌ها، کنفرانس‌ها یا کلاس‌های آموزشی مربوط به کودکان مبتلا به اوتیسم شرکت کنید.
- انتظارات خود را مدیریت کنید: روند طولانی یادگیری کودکان مبتلا به اوتیسم کاملاً طبیعی است و این مسئله بدان معنا نیست که شما به‌عنوان والدین کار اشتباهی انجام می‌دهید. بنابراین زیاد به فرزندتان یا خودتان فشار نیاورید.
- با والدین کودکان مبتلا به اوتیسم در تماس باشید: با کمک شبکه‌های اجتماعی با دیگر والدین کودکان مبتلا به اوتیسم آشنا شوید و از آن‌ها راهنمایی بخواهید. در برخی از موارد روش‌های مورد استفاده آن‌ها برای کودک شما نیز مفید هستند.
خدمات آموزشی کلینیک توانبخشی راه کمال برای کودکان اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم به‌خاطر نقص توجه و هوشیاری پایین، مشکلات شنیداری، بینایی و مشکلات حافظه دیرتر از کودکان غیراوتیسمی مفاهیم تحصیلی را می‌آموزند. یکی از مشکلات این کودکان یادگیری نوشتن است. در گروه توانبخشی راه کمال، ما با استفاده از روش‌های تخصصی و نوآورانه، به کودکان اتیسم کمک می‌کنیم تا مهارت‌های نوشتن را با اعتماد به نفس و در شرایطی آرام و حمایتی بیاموزند. اگر شما هم به دنبال راهکارهای مؤثر در این خصوص هستید، همین حالا با ما تماس بگیرید و از خدمات حرفه‌ای ما بهره‌مند شوید.
منابع
مطالب مشابه
اختلال هماهنگی رشدی (DCD)، اختلالی عصبی است که تعادل، هماهنگی و مهارت‌های حرکتی بیمار ازجمله مهارت‌های حرکتی ظریف، درشت و برنامه‌ریزی حرکتی را دچار مشکل می کند.
یکی از نکات مهم در هنگام یافتن مرکز درمانی اوتیسم، نزدیکی مرکز به محل زندگی بیمار است. در این صورت والدین با خیالی آسوده مراحل درمان فرزند خود را شروع می‌کنند. اگر در شمال تهران ساکن هستید و به مرکز درمانی اوتیسم نیاز دارید، گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از تیمی مجرب و حرفه‌ای، خدمات تخصصی و نوین برای درمان کودک شما ارائه می‌دهد.
فلج مغزی، بیماری مادام‌العمری است که به درمان‌های طولانی‌مدت نیاز دارد. درحالی‌که اثربخشی بوتاکس در تسکین اسپاستیسیته در افراد مبتلا به فلج مغزی ثابت شده است، اثرات آن موقتی هستند.
امتناع کودک از غذا خوردن می‌تواند برای والدین ناراحت‌کننده باشد. مقداری بدغذایی در زمان غذا خوردن برای هر نوزاد یا کودک نوپایی طبیعی است، اما باید به‌مرور زمان از بین برود. هنگامی که بدغذایی یا مشکلات تغذیه ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشند، ممکن است مشکلی پزشکی یا رفتاری در ریشه علائم آن‌ها وجود داشته باشد.
اختلال بلع یا دیسفاژی به معنی ناتوانی در عبور آسان غذا یا مایعات از دهان، گلو و سپس مری و معده در طی فرایند بلعیدن است. این اختلال می‌تواند منجر به آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به نای و ریه‌ها) شود.
اگر با کودکی اوتیسمی زندگی یا کار کنید، می‌دانید که بال بال زدن در اوتیسم، رفتاری خودتحریکی (استیمینگ) در نظر گرفته می‌شود. کودک مبتلا به اوتیسم از رفتارهای استیمینگ برای خودتنظیمی احساسات یا اضطراب خود استفاده می‌کند.
رفتاردرمانی شناختی بر این ایده استوار است که احساسات، افکار و رفتارهای ما همگی به هم مرتبط هستند و می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند. وقتی کودکان احساس اضطراب یا افسردگی می‌کنند، به‌راحتی در چرخه افکار منفی یا غیرمفید گرفتار می‌شوند.
اصطلاح «اوتیسم با عملکرد بالا» تشخیص پزشکی رسمی نیست، بلکه به‌طور عمومی برای اشاره به افرادی استفاده می‌شود که به‌طور نسبی نیاز به حمایت کمتری دارند و قادرند به‌طور مستقل‌تری در زمینه‌هایی مانند خواندن، نوشتن، صحبت کردن و مدیریت مهارت‌های زندگی عمل کنند.
انواع اختلالات رفتاری شایع در کودکان شامل این موارد هستند:اختلال نقص توجه و بیش‌‌فعالی (ADHD)، اوتیسم ، سلوک (CD)، اختلالات یادگیری، نافرمانی مقابله‌ای (ODD)، انفجاری متناوب، وسواس فکری- عملی (OCD)، دو قطبی، اضطرابی، اختلالات خوردن و ...
سندروم ساوان حالتی نادر است که در آن بیمار مبتلا به اختلالات رشدی، مهارت‌های چشمگیری در حوزه‌ای خاص از خود نشان می‌دهد. این سندرم اغلب با اختلال طیف اوتیسم (ASD) مرتبط است.