اختلال اوتیسم بسته به شدت آن تأثیر زیادی بر آموزش می‌گذارد و باعث کند شدن روند یادگیری می‌شود. طبق تحقیقات، یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی کودکان مبتلا به اوتیسم یادگیری نوشتن است.
برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم با مهارت‌های زبانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و آموزش فعالیت‌هایی مانند خواندن و نوشتن برای آنها چالش‌برانگیز است. ازآنجایی‌که مهارت‌های سوادآموزی برای زندگی روزمره بسیار حیاتی هستند، باید به کودک مبتلا به اوتیسم کمک کنید در این توانایی‌ها رشد کند. در ادامه روش‌های آموزش نوشتن به کودکان مبتلا به اوتیسم توضیح داده شده‌اند:
آموزش مهارت‌های اساسی
رفتن به مدرسه برای کودکان اوتیسم دشوار و چالش برانگیز است چرا که زمان زیادی را در مدرسه صرف یادگیری چگونگی سازگاری با محیطی می‌کنند که اغلب با توانایی‌ها و چالش‌های آنها هماهنگ نیست. علاوه بر این باید مهارت های جدیدی را نیز بیاموزند که نوشتن یکی از سخت ترین های آنهاست.
در گام اول برای آموزش نوشتن به کودکان مبتلا به اوتیسم، باید سعی کنید مهارت‌های اساسی و اولیه را برای نوشتن به آنها آموزش دهید. در ادامه به بررسی روش‌های آموزش مهارت‌های اساسی می‌پردازیم:
- از سنین پایین شروع کنید: پیش از آموزش نوشتن، به مهارت‌های کودک برای استفاده از انگشتان خود توجه کنید. بنابراین از دو سالگی شروع به تقویت انگشتان کودک کنید. به‌عنوان مثال از خمیر بازی، گل بازی یا رنگ‌های انگشتی برای تقویت مهارت انگشتان او استفاده کنید.
- نحوه صحیح نگه داشتن مداد را به کودک بیاموزید: پیش از آموزش نوشتن، روش صحیح نگه داشتن مداد را به کودک بیاموزید. این کار را در طول نقاشی کردن انجام دهید. ابتدا مداد رنگی را در دست کودک خود قرار دهید و انگشتان او را به‌درستی دور آن بپیچید. سپس به او کمک کنید تصویری را رسم کند. هر چه زودتر روش صحیح نگه داشتن مداد را به کودک بیاموزید، زودتر نوشتن را می‌آموزد.
- از تمرین‌های مختلف برای تقویت انگشتان کودک استفاده کنید: از کودک بخواهید برای تقویت انگشتان خود، اشیائی مانند توپ‌های کوچک یا خمیر بازی را فشار دهد. با اشیاء بسیار نرم شروع کرده و با قوی‌تر شدن کودک به‌تدریج از اشیاء سفت‌تر استفاده کنید.
- مهارت‌های حرکتی ظریف کودک را با پروژه‌های هنری تقویت کنید: لوازم هنری مانند گچ، رنگ، ماژیک، مدادرنگی، قیچی، کتاب‌های رنگ‌آمیزی و ... تهیه کنید. سپس به کودک اجازه بدهید با کمک این لوازم، چیزهای مختلفی بسازد. به‌عنوان مثال، از او بخواهید با کمک ردیف کردن مهره‌های کوچک داخل رشته‌های نخ، دستبند درست کند. این کار منجر به افزایش مهارت انگشتان او می‌شود.
- با استفاده از رنگ‌آمیزی و کشیدن خط روی سطوح عمودی، قدرت دست‌های کودک را افزایش دهید: کار بر روی سطوح عمودی به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک می‌کند تا ماهیچه‌های مهم مچ دست را که برای نوشتن لازم هستند، تقویت کنند. برای تشویق کودک به نقاشی یا کشیدن خطوط روی سطوح عمودی، از سه‌پایه استفاده کنید.
- با تکنیک‌های ساده، کودک را با حروف الفبا آشنا کنید: با کمک بازی‌های مربوط به الفبا، حروف را به او آموزش داده و توضیح بدهید هر حرف چه صداهایی ایجاد می‌کند. چند نمونه از بازی‌های مربوط به الفبا شامل موارد زیر می‌باشند:
- پازل‌های فومی به‌شکل حروف الفبا
- آهنرباهای یخچال به‌شکل حروف الفبا
- خواندن آهنگ‌های الفبا
- همراه با کودک کتاب بخوانید تا او را با حروف و کلمات آشنا کنید: به‌دنبال کتاب‌هایی درمورد حروف الفبا و موضوعات موردعلاقه کودک باشید. کودک در حین خواندن این کتاب‌ها تمرکز می‌کند و به‌طور کلی با حروف، کلمات و زبان آشنا می‌شود.
مطالعه بیشتر: آموزش الفبا به کودکان اتیسم
انجام تمرینات نوشتاری
گام بعدی، انجام تمرینات نوشتاری است. در این مرحله از روش‌های مختلفی برای تمرین نوشتن استفاده می‌کنیم که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
- برای کمک به گرفتن مداد، از دستگیره مداد استفاده کنید: اگر کودک در گرفتن مداد مشکل دارد، سعی کنید از دستگیره مداد استفاده کنید. دستگیره‌های مداد در طرح‌ها و جنس‌های مختلف وجود دارند. از نمونه‌های مختلف استفاده کنید تا ببینید کودک با کدام یک احساس راحتی بیشتری می‌کند و بهتر می‌نویسد.
- از کودک بخواهید اشکال و حروف را کپی کند: با کشیدن خطوط روی کاغذ شروع کنید و سپس از کودک بخواهید خطوط را کپی کند. به سراغ اشکال ساده بروید و به‌تدریج از او بخواهید به کپی کردن حروف بپردازد. برای کپی کردن حروف از کاغذهای بزرگ با خطوط واضح استفاده کنید.
- از لمس کردن کاغذ برای کشیدن حروف استفاده کنید: برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم تمایل زیادی به استفاده از حس لامسه دارند. آنها از لمس بافت‌های مختلف لذت می‌برند. بنابراین از حس لامسه برای آموزش مهارت‌های نوشتاری استفاده کنید و از او بخواهید با کمک رنگ‌های انگشتی، آبرنگ یا گواش به کشیدن حروف روی کاغذ بپردازد. توجه داشته باشید که برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم علاقه‌ای به لمس بافت‌های مرطوب ندارند. بنابراین آنها را مجبور به این کار نکنید.
حتما بخوانید: آموزش الفبا به کودکان اوتیسم
- حروف را روی کاغذ چاپ کنید: از کاربرگ‌های مختلف برای تمرین حروف استفاده کنید. دقت کنید حروف و خطوط بزرگ و خوانا باشند. برگه‌ها را چاپ کنید و از کودک بخواهید هر روز روی یکی از آنها کار کند.
- کلمه‌ای را با حروف بزرگ بنویسید تا کودک با نحوه نوشتن حروف آشنا شود: الگوبرداری از بزرگسالان در ابتدای آموزش به کودک کمک می‌کند. حروف بزرگ را با ماژیک هایلایت بنویسید. سپس نقاطی روی حروف قرار دهید و از کودک بخواهید با مداد یا خودکار، آن نقاط را به هم وصل کند. در حین انجام این فعالیت به نکات زیر توجه کنید:
- هنگام نوشتن، از کلمات موردعلاقه کودک استفاده کنید. به‌عنوان مثال نام کودک، افراد و چیزهای موردعلاقه او را در ابتدا بنویسید.
- برای درک بهتر کودک از روند کار، ابتدا خودتان نقاط روی یکی از حروف را به‌عنوان نمونه به هم وصل کرده و حرف را تکمیل کنید. سپس از کودک بخواهید همین کار را تکرار کند.
- از کودک بخواهید درمورد علایق خود بنویسد: اگر کودک می‌تواند بنویسد اما علاقه زیادی به نوشتن ندارد، توجه او را به فعالیت‌های موردعلاقه‌اش جلب کنید و از او بخواهید درمورد آنها مطلبی کوتاه بنویسد.
آسان کردن نوشتن برای کودک مبتلا به اوتیسم
آموزش نوشتن به کودکان مبتلا به اوتیسم پروسه‌ای چالش‌برانگیز است؛ زیرا نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، صبر و حوصله است. بنابراین بهتر است برای آسان‌تر شدن این پروسه از روش‌های زیر استفاده کنید:
- مراقب نگرانی‌های حسی کودک باشید: محیطی آرام ایجاد کنید که حواس کودک را پرت نکند و برای او ناخوشایند نباشد. ایجاد محیطی آرام به‌معنای پخش موسیقی ملایم (یا حفظ فضایی کاملاً آرام)، تنظیم میزان نور اتاق و بوی مطبوع در آن می‌باشد.
- از وسایل کمکی مفید استفاده کنید: برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم به تصاویر یا زبان اشاره بهتر از کلمات گفتاری پاسخ می‌دهند. بنابراین اگر از آنها می‌خواهید کاری انجام دهند، از علامت‌ها یا کمک‌های بصری استفاده کنید. نکاتی که برای استفاده از وسایل کمکی باید در نظر بگیرید در ادامه ذکر شده‌اند:
- به‌عنوان مثال، اگر کودک می‌خواهد درمورد گربه مطلب بنویسد، تصویر گربه را به او نشان دهید تا بهتر بتواند آن را تجسم کند.
- اگر می‌خواهید کلمه یا مفهومی دشوار را آموزش دهید، از کمک‌های بصری استفاده کنید.
- اگر کودک در حال یادگیری نوشتن مقالات طولانی‌تر است، از سازمان‌دهنده گرافیکی کمک بگیرید. این سازمان‌دهنده‌ها به‌صورت بصری تمام بخش‌های مقاله را نمایش می‌دهند.
- به‌صورت واضح و مختصر کودک را راهنمایی کنید: کودکان مبتلا به اوتیسم در پیروی از دستورالعمل‌های پیچیده مشکل دارند. بنابراین دستورالعمل‌ها را کوتاه و مختصر بیان کنید. در هنگام معرفی فعالیتی خاص، آن را به‌صورت مرحله به مرحله توضیح دهید. به‌عنوان مثال اگر می‌خواهید حرف جدیدی را به او آموزش بدهید، از کشیدن یک خط شروع کنید و به‌تدریج پیش بروید.
- نوشتن را به برنامه روزانه اضافه کنید: کودکان مبتلا به اوتیسم با برنامه‌های قابل پیش‌بینی راحت‌تر پیشرفت می‌کنند. بنابراین نوشتن را در برنامه روزانه آنها قرار دهید. به‌عنوان مثال، هر روز قبل یا بعد از ناهار به تمرین نوشتن مشغول شوید. اما اگر کودک در زمان خاصی تمایل به نوشتن نداشت، به او فشار نیاورید. تمرینات نوشتاری را به‌عنوان فعالیت‌های سرگرم‌کننده در نظر بگیرید تا باعث خسته شدن کودک نشوند.
- با هم خوش بگذرانید: در طول جلسات نوشتن سخت‌گیری نکنید. شوخی کنید، بخندید و بازی کنید. اجازه بدهید کودک از نوشتن لذت ببرد.
- برای استراحت برنامه‌ریزی کنید: اگر کودک نمی‌تواند به مدت طولانی روی صندلی بنشیند، زمانی برای استراحت در نظر بگیرید تا بلند شود و بازی کند. از طولانی کردن جلسات نوشتاری بپرهیزید؛ زیرا باعث ترس کودک از تمرینات نوشتن می‌شود.
- او را تشویق کنید: هر زمانی که کودک توانست تکلیف موردنظر شما را انجام دهد، او را تشویق کنید و به او جایزه بدهید. پیشرفت کودک را زیرنظر بگیرید و بر اساس آن به تحسین او بپردازید.
حتما بخوانید: روش های آموزش به کودکان اتیسم
سایر روش‌های کمکی
در برخی موارد کودک مبتلا به اوتیسم با سرعتی بسیار پایین پیشرفت می‌کند. بنابراین ممکن است استفاده از روش‌های دیگر به افزایش سرعت پیشرفت او کمک کند. در ادامه به توضیح سایر روش‌های کمکی می‌پردازیم:
- از معلم و مشاور مدرسه کمک بگیرید: از معلم کودک و مشاور مدرسه کمک بگیرید و جلساتی ترتیب بدهید و با آنها درمورد رشد و شکوفایی فرزند خود صحبت کنید. همچنین از آنها بخواهید کلاس‌های کمکی یا آموزش‌های ویژه برای فعالیت‌های نوشتاری ارائه دهند.
- به کاردرمانگر مراجعه کنید: کاردرمانگر می‌تواند به کودک کمک کند تا مهارت‌های موردنیاز برای نوشتن مانند مهارت‌های حرکتی ظریف و کنترل عضلات را ارتقاء دهد. کاردرمانگران کلینیک توانبخشی راه کمال در این زمینه به شما مشاوره می‌دهند.
- به‌دنبال سایر منابع آموزشی باشید: منابع زیادی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند به آموزش مهارت‌های مختلف به کودک مبتلا به اوتیسم بپردازید. همچنین می‌توانید در کارگاه‌ها، کنفرانس‌ها یا کلاس‌های آموزشی مربوط به کودکان مبتلا به اوتیسم شرکت کنید.
- انتظارات خود را مدیریت کنید: روند طولانی یادگیری کودکان مبتلا به اوتیسم کاملاً طبیعی است و این مسئله بدان معنا نیست که شما به‌عنوان والدین کار اشتباهی انجام می‌دهید. بنابراین زیاد به فرزندتان یا خودتان فشار نیاورید.
- با والدین کودکان مبتلا به اوتیسم در تماس باشید: با کمک شبکه‌های اجتماعی با دیگر والدین کودکان مبتلا به اوتیسم آشنا شوید و از آنها راهنمایی بخواهید. در برخی از موارد روش‌های مورد استفاده آنها برای کودک شما نیز مفید هستند.
خدمات آموزشی کلینیک توانبخشی راه کمال برای کودکان اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم به‌خاطر نقص توجه و هوشیاری پایین، مشکلات شنیداری، بینایی و مشکلات حافظه دیرتر از کودکان غیراوتیسمی مفاهیم تحصیلی را می‌آموزند. یکی از مشکلات این کودکان یادگیری نوشتن است. در گروه توانبخشی راه کمال، ما با استفاده از روش‌های تخصصی و نوآورانه، به کودکان اتیسم کمک می‌کنیم تا مهارت‌های نوشتن را با اعتماد به نفس و در شرایطی آرام و حمایتی بیاموزند. اگر شما هم به دنبال راهکارهای مؤثر در این خصوص هستید، همین حالا با ما تماس بگیرید و از خدمات حرفه‌ای ما بهره‌مند شوید.
منابع
مطالب مشابه
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آنها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آنها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آنها بسیار افسرده هستند.
کف پای صاف اختلال رایجی است که در آن قوس داخلی پاها در زمان تحمل فشار صاف می شود. هنگامی که افراد دارای کف پای صاف می‌ایستند، پاهای آنها به سمت بیرون بوده و تمام کف پا پایین آمده و با زمین در تماس است.