آیا تا به حال پیش آمده است به خاطر اینکه متوجه گرسنگی خود نشده‌اید، یک وعده غذایی را فراموش کنید؟ یا به خاطر اینکه متوجه خستگی خود نشده‌اید، فراموش کنید بخوابید؟ یا به خاطر اینکه متوجه تشنگی خود نشده‌اید، آب نخورید؟ اگر این موارد را تجربه کرده‌اید یا تجربیات مشابهی داشته‌اید، احتمالاً حس احشایی ضعیفی دارید. ضعف حس احشایی می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند که در این مطلب، آنها را بررسی می‌کنیم.
حس احشایی چیست؟
حس احشایی یکی از هشت سیستم حسی بدن است. بیشتر ما پنج حس اساسی (بینایی، لامسه، شنوایی، بویایی و چشایی) را می‌شناسیم. با این حال، سه سیستم حسی دیگر نیز وجود دارند که اکثراً از آنها غافل هستیم. این سیستم‌های حسی شامل حس تعادل، حس احشایی و حس عمقی هستند. تعادل، توانایی احساس گرانش، حس عمقی، توانایی احساس موقعیت بدن در فضا و حس احشایی، توانایی ما برای احساس حالات درونی وجودمان مانند گرسنگی، استرس و خواب‌آلودگی هستند. در صورت تمایل برای اطلاعات بیشتر در مورد سایر اخلالات می توانید مقالات اختلال حس تعادل و اختلال حس عقی را مطالعه نمایید.
حس احشایی به ما اجازه می‌دهد تا هموستاز (تعادل داخلی) را با نظارت بر عدم تعادل حفظ کنیم. همچنین به ما انگیزه می‌دهد برای رفع عدم تعادل اقدام کنیم. به‌عنوان مثال، بدن با استفاده از سلول‌های حسی به نام گیرنده‌های شیمیایی در رگ‌های خونی می‌تواند تشخیص دهد که قند خون ما خیلی پایین است و زمانی که قند خون خیلی پایین باشد، حس احشایی باعث می‌شود احساس گرسنگی کنیم. در این صورت انگیزه ما را برای غذا خوردن افزایش می‌دهد. سایر مواردی که حس احشایی ما تشخیص می‌دهد شامل تشنگی، گرما، سرما، ناراحتی، درد، نیاز یا عدم نیاز به استفاده از دستشویی، ضربان قلب، سرعت تنفس، خواب‌آلودگی، بیداری و حتی حالات عاطفی مانند استرس، ترس، غم و غیره هستند.
علائم اولیه ضعف حس احشایی
برخی از علائم اولیه ضعف حس احشایی در کودک می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- چالش‌های مربوط به آموزش توالت. کودک ممکن است علاقه‌ای به استفاده از توالت نداشته باشد یا متوجه نشود که پوشک او خیس یا کثیف است (یا ممکن است به نظر برسد که اهمیتی نمی‌دهد). او ممکن است مدفوع یا ادرار خود را تا حدی نگه دارد که منجر به عفونت شود.
- چالش‌های تغذیه‌ای. کودک ممکن است علاقه‌ای به وعده‌های غذایی نداشته باشد، علائم وسواس غذایی نشان داده یا ممکن است به دلیل عدم احساس سیری بیش‌ازحد غذا بخورد. این امر همچنین در مورد نوشیدن آب کافی یا بیش‌ازحد نیز صدق می‌کند. (توجه: تشنگی بیش‌ازحد ممکن است نشان‌دهنده بیماری زمینه‌ای پزشکی باشد و باید با پزشک متخصص اطفال کودک در میان گذاشته شود).
- تحمل درد کم. کودک ممکن است هنگام انجام فعالیت‌های مورد علاقه خود احساس درد داشته باشد (این اتفاق به‌ویژه در زمانی که سایر کودکان احساس درد ندارند، مشاهده می‌شود).
- تحمل درد بالا. کودک ممکن است هرگز درد را ابراز نکند، به حدی که ممکن است آسیب جدی ببیند اما به کسی اطلاع ندهد؛ زیرا درد را احساس نمی‌کند.
- حمله‌های اضطرابی. کودک ممکن است اضطراب شدیدی را تجربه کند اما نتواند احساسات درونی مرتبط با آن را شناسایی کند و در نتیجه اضطراب شدید منجر به حمله اضطراب یا وحشت شود. در کنار این عوامل، ممکن است در تنظیم ضربان منظم قلب نیز مشکلاتی ایجاد شود.
- سطح تحریک/ انرژی بسیار بالا یا بسیار پایین. کودک ممکن است نتواند سطح مناسب تحریک یا انرژی را برای موقعیتی خاص به دست آورده و حفظ کند.
- درک احساسات. کودک ممکن است احساسات خود و دیگران را درک نکند.
روش‌های بهبود مشکل حس احشایی
اگر مشکوک به چالش‌های پردازش حسی در کودک خود هستید، همیشه صحبت با پزشک متخصص اطفال او ایده خوبی است؛ به‌ویژه اگر نگرانی‌های سلامتی وجود داشته باشند (که اغلب در مورد اختلال حس احشایی اتفاق میفتد).
همچنین استراتژی‌هایی وجود دارند که می‌توانید برای کمک به فرزندتان در بهبود توانایی او در شناسایی و پردازش عملکردهای داخلی بدن او اجرا کنید. همکاری نزدیک با کاردرمانگر کودک نیز می‌تواند مفید باشد؛ زیرا او ممکن است بتواند منشاء خاص چالش‌ها و استراتژی‌ها و ابزارهای مناسب او را شناسایی کند.
در زیر به برخی از نمونه استراتژی‌های بهبود مشکل حس احشایی، به‌ویژه در برخی از موقعیت‌های رایج، می‌پردازیم:
استراتژی‌های استفاده از توالت
برای استفاده از توالت از برنامه ای تصویری استفاده کنید و نکات زیر را در هنگام تهیه برنامه در نظر بگیرید:
- در برنامه، زمان و مکانی را که کودک از توالت استفاده می‌کند، درج کنید.
- برنامه بصری را سرگرم‌کننده و انگیزشی کنید.
- از تصاویر یا هر چیزی که کودک شما از استفاده از آن لذت می‌برد، استفاده کنید.
- برنامه را به صورتی قابل حمل طراحی کرده تا بتواند از آن در خانه و مدرسه استفاده کند.
- اعضای تیم و اعضای خانواده خود را درگیر کنید.
مطمئن نیستید چقدر باید بین دستشویی رفتن‌های کودک فاصله باشد؟
- چند روز وقت بگذارید و زمان استفاده از توالت را بررسی کنید. همچنین می‌توانید زمان خوردن غذا و مایعات را بنویسید و سپس به فاصله زمان غذا خوردن و استفاده از توالت توجه کنید.
- اهمیت استفاده منظم از توالت را (بدون زیاده‌روی) برای کودک توضیح دهید. این توضیحات برای کودکی که می‌تواند به صورت کلامی ارتباط برقرار کند و مفهوم استفاده از توالت را درک می‌کند، ایده‌آل است.
- برای کودکی که مدفوع یا ادرار خود را نگه می‌دارد، این مکالمه می‌تواند مشکلات اجتماعی هم ایجاد کند. اگر کودک شما به دلیل حس احشایی ضعیف و اضطراب دستشویی خود را نگه می‌دارد، بررسی استراتژی‌هایی برای کاهش اضطراب می تواند مفید باشد.
- استفاده از سیستم پاداش دهی مثبت هم می‌تواند کمک کند. کودکان اغلب به پاداش‌های مثبت بهتر پاسخ می‌دهند و این مسئله، احتمال کاهش احساس شرم ناشی از تجربه منفی را در کودک کاهش می‌دهد.
- نمودارهای برچسبی همراه با برنامه بصری می‌توانند برای کودکان خردسال مفید باشند.
- از «جعبه اسباب‌بازی» های کودک استفاده کنید و زمانی که کودک در زمان تعیین‌شده از توالت استفاده کرد، به او اجازه بدهید با آن اسباب‌بازی‌ها بازی کند.
استراتژی‌های خوردن و نوشیدن
برنامه مشخصی برای غذا خوردن و میان وعده داشته باشید.
- این برنامه شامل زمان صبحانه، ناهار و شام است. نوشیدنی‌ها را نیز در این برنامه بگنجانید. از برنامه ای بصری یا نوعی علامت روی ساعت استفاده کنید تا کودک شما بداند وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها چه زمانی هستند. سعی کنید طبق برنامه پیش بروید و خیلی از آن غافل نشوید.
- اگر کودک وعده‌های غذایی منظمی نداشته باشد، احتمالاً به صورت پیوسته در طول روز در حال خوردن است. بنابراین هرگز احساس گرسنگی یا تشنگی را تجربه نمی‌کند. احساس گرسنگی و تشنگی طبیعی هستند و نشانه آمادگی بدن برای غذا خوردن است. کاهش مدت زمان خوردن میان وعده‌های کوچک ، می‌تواند بسیار مفید باشد.
- اگر کودک شما بدغذا است، نگرانی در مورد تغذیه کلی و دریافت کالری کافی، می تواند رعایت زمان منظم غذا خوردن را دشوار کند. در این صورت با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید و به دنبال کاردرمانگری آموزش‌دیده در زمینه تغذیه باشید.
- همیشه همراه خود بطری آب داشته باشید و اجازه دهید کودک خودش بطری آبش را انتخاب کند. این کار به افزایش انگیزه برای به همراه داشتن آن کمک می‌کند.
- انتظارات خود را در مورد میزان نوشیدن آب برای کودک تعیین کنید. در صورت امکان، با کودک در مورد اهمیت نوشیدن مایعات کافی (به ویژه آب) در طول روز صحبت کنید. همچنین در مورد مشکلات نوشیدن بیش‌ازحد نیز صحبت کنید.
- همانطور که قبلاً ذکر شد، اگر کودک شما از تشنگی مداوم شکایت دارد، با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید؛ زیرا این مسئله ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌ای زمینه‌ای باشد.
- در مورد تغذیه صحبت کنید و آنچه را که می‌خواهید کودک انجام دهد، مدل‌سازی کنید تا از شما الگوبرداری کند.
- برخی از غذاها باعث می‌شوند بیشتر احساس سیری کنیم. در مورد این موضوع با کودک صحبت کنید. بینید کدام غذاها باعث پر شدن شکم شما می‌شوند و کدام‌ها نه. این غذاها را در دفترچه ای یادداشت کنید و در مورد غذاهایی که به بدن سوخت‌رسانی می‌کنند و غذاهایی که «فقط برای سرگرمی» می‌خورید، صحبت کنید.
- اگر کودکی در درک احساس گرسنگی یا سیری مشکل داشته باشد، ممکن است غذا خوردن برایش تجربه‌ای سرگرم‌کننده نباشد. روال سرگرم‌کننده‌ای برای غذا خوردن ایجاد کنید که جذاب و انگیزشی باشد. با هم غذا بخورید و در هنگام غذا خوردن با یکدیگر صحبت کنید و از این کار لذت ببرید.
استراتژی‌های بهبود تحمل درد
اگر فرزند شما در حین انجام فعالیت‌هایی که سایر کودکان بدون درد انجام می‌دهند، درد را تجربه می‌کند، اولین قدم همدلی است. گاهی‌اوقات ممکن است متوجه دلیل درد کودک نشویم، اما او واقعاً درد داشته باشد.
- در مورد فعالیتی که باعث درد شده صحبت کنید. سعی کنید جایگزین‌ها یا استراتژی‌هایی پیدا کنید تا کودک بتواند بدون درد آن کار را انجام دهد. اگر کودک شما تحمل درد بسیار بالایی دارد و این مسئله باعث نگرانی‌های ایمنی می‌شود، با کودک خود در مورد اقدامات ایمنی صحبت کنید (در صورت امکان).
- تعریف کردن داستانی اجتماعی در مورد این فعالیت، شروعی عالی است. به‌عنوان مثال، اگر کودک با پای برهنه روی آسفالت داغ راه می‌رود و هوا به قدری گرم است که ممکن است کودک دچار سوختگی شود، داستانی در مورد اینکه برای انواع مختلف آب و هوا چه کفشی باید بپوشید، بنویسید. مثلاً: «وقتی هوا 35 درجه است، هنگام بیرون رفتن از خانه، کفش یا صندل می‌پوشیم؛ زیرا زمین آنقدر گرم می‌شود که می‌تواند پاها را بسوزاند».
- سناریوهای مختلفی را که ممکن است کودک شما به دلیل عدم احساس درد دچار آسیب شود، بازی کنید.
ادغام رفلکس‌های اولیه
اگر رفلکس‌های اولیه هنوز وجود داشته باشند، ممکن است بر حس احشایی کودک تأثیر بگذارند. به دنبال درمانگری آموزش‌دیده در آموزش ادغام رفلکس‌های اولیه باشید و با او همکاری کنید.
تمرین ذهن‌آگاهی
ذهن‌آگاهی، توانایی یا عمل توجه به افکار و احساسات داخلی است. برای تمرین ذهن‌آگاهی ممکن است به متخصصی در این زمینه نیاز داشته باشید.
حس احشایی و احساسات
حس احشایی چه ارتباطی با احساسات و سطوح تحریک/ انرژی دارد؟ این مسئله شامل توانایی ما در درک احساسات خود و دیگران نیز می‌شود. بسیاری از کودکانی که با چالش‌های ذکرشده در بالا مواجه هستند، در هوش هیجانی نیز مشکل دارند.
هوش هیجانی به‌عنوان نوعی هوش تعریف می‌شود که شامل توانایی پردازش اطلاعات عاطفی و استفاده از آن در استدلال و سایر فعالیت‌های شناختی است.
مقاله‌ای در سال 2018 احساسات مرتبط با حس احشایی را به‌عنوان «... توانایی تشخیص و ارزیابی دقیق نشانه‌های مرتبط با واکنش‌های فیزیولوژیک به وقایع استرس‌زا و استراتژی‌هایی برای تعدیل پاسخ عاطفی توصیف کرد. شواهد قانع‌کننده‌ای وجود دارند که نشان می‌دهند بین آگاهی ضعیف یا اختلال اطلاعات حسی یا آگاهی احشایی و مشکلات تنظیم هیجان ارتباط وجود دارد.»
این چالش‌ها می‌توانند به صورت زیر ظاهر شوند (اما محدود به اینها نیستند):
- اضطراب
- واکنش مبارزه‌ای، گریز یا فریز شدن
- سطوح تحریک/ انرژی بسیار بالا یا بسیار پایین
- توانایی ضعیف در ایجاد و حفظ دوستی
- انفجار/ به‌هم‌ریختگی مکرر
اگر فرزند شما در این زمینه مشکل دارد، برخی از استراتژی‌ها وجود دارند که برای کمک به او می‌توانید امتحان کنید:
- با کاردرمانگر یا آسیب‌شناس گفتار و زبان کودک خود در مورد شروع کار روی هوش هیجانی صحبت کنید.
- تنظیم هیجانی را مدل‌سازی کرده و احساسات را به طور منظم شناسایی کنید.
- کودکان با مشاهده اطرافیان و رفتارهای آنها شروع به یادگیری می‌کنند. بنابراین اگر ما نتوانیم احساسات خود را در موقعیت‌های خاص شناسایی کنیم، کودکان نیز نمی‌توانند این کار را انجام دهند. به‌عنوان مثال، اگر در آشپزخانه در حال آشپزی هستید و ظرفی می‌شکند، در مورد احساس خود صحبت کرده و بگویید: «وای، یه کم از شکستن ظرف ناراحت شدم». سپس، در مورد کاری که می‌خواهید انجام دهید صحبت کنید و بگویید: «بهتره قبل از اینکه آشپزی رو ادامه بدم یه مقدار استراحت کنم. چون احساس ناامیدی می‌کنم. بهتره چند تا نفس عمیق بکشم».
- به کودک آموزش دهید همه احساسات «خوب» یا «بد» نیستند. همه ما گاهی احساس عصبانیت یا غم می‌کنیم. گاهی‌اوقات نیز احساس خوشحالی می‌کنیم.
- با کودک خود همدلی کنید! احساسات فرزندتان واقعی هستند و نباید کنار گذاشته شوند. احساسات آنها را تأیید کرده و سپس به دنبال استراتژی‌ها باشید.
جمع‌بندی
اختلال حس احشایی می‌تواند وضعیتی پیچیده باشد. اجزای زیادی وجود دارند و چالش‌های فرزند شما با حس احشایی ممکن است با رشد او تغییر کنند. فقط به یاد داشته باشید فرزندتان مشکلی ندارد و نیازی به اصلاح رفتارش نیست. بلکه کار شما آموزش استراتژی‌هایی است که کودک برای حرکت به سمت موفقیت‌آمیز در طول روز به آنها نیاز دارد! اگر کودک شما نیز با مشکلات حس احشایی دست و پنجه نرم می‌کند، گروه توانبخشی راه کمال آماده است تا به شما در این مسیر کمک کند. با تماس با تیم متخصص ما، می‌توانید راه‌حل‌های مؤثر و درمان‌های شخصی‌سازی‌شده برای بهبود وضعیت کودک خود دریافت کنید. همین حالا با ما تماس بگیرید تا به کودکتان در داشتن یک زندگی سالم‌تر و شادتر کمک کنید!
منابع
مطالب مشابه
امتناع کودک از غذا خوردن می‌تواند برای والدین ناراحت‌کننده باشد. مقداری بدغذایی در زمان غذا خوردن برای هر نوزاد یا کودک نوپایی طبیعی است، اما باید به‌مرور زمان از بین برود. هنگامی که بدغذایی یا مشکلات تغذیه ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشند، ممکن است مشکلی پزشکی یا رفتاری در ریشه علائم آنها وجود داشته باشد.
اختلال بلع یا دیسفاژی به معنی ناتوانی در عبور آسان غذا یا مایعات از دهان، گلو و سپس مری و معده در طی فرایند بلعیدن است. این اختلال می‌تواند منجر به آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به نای و ریه‌ها) شود.
اگر با کودکی اوتیسمی زندگی یا کار کنید، می‌دانید که بال بال زدن در اوتیسم، رفتاری خودتحریکی (استیمینگ) در نظر گرفته می‌شود. کودک مبتلا به اوتیسم از رفتارهای استیمینگ برای خودتنظیمی احساسات یا اضطراب خود استفاده می‌کند.
رفتاردرمانی شناختی بر این ایده استوار است که احساسات، افکار و رفتارهای ما همگی به هم مرتبط هستند و می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند. وقتی کودکان احساس اضطراب یا افسردگی می‌کنند، به‌راحتی در چرخه افکار منفی یا غیرمفید گرفتار می‌شوند.
اصطلاح «اوتیسم با عملکرد بالا» تشخیص پزشکی رسمی نیست، بلکه به‌طور عمومی برای اشاره به افرادی استفاده می‌شود که به‌طور نسبی نیاز به حمایت کمتری دارند و قادرند به‌طور مستقل‌تری در زمینه‌هایی مانند خواندن، نوشتن، صحبت کردن و مدیریت مهارت‌های زندگی عمل کنند.
انواع اختلالات رفتاری شایع در کودکان شامل این موارد هستند:اختلال نقص توجه و بیش‌‌فعالی (ADHD)، اوتیسم ، سلوک (CD)، اختلالات یادگیری، نافرمانی مقابله‌ای (ODD)، انفجاری متناوب، وسواس فکری- عملی (OCD)، دو قطبی، اضطرابی، اختلالات خوردن و ...
سندروم ساوان حالتی نادر است که در آن بیمار مبتلا به اختلالات رشدی، مهارت‌های چشمگیری در حوزه‌ای خاص از خود نشان می‌دهد. این سندرم اغلب با اختلال طیف اوتیسم (ASD) مرتبط است.
اختلالات تشنجی و صرع به‌عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های همراه در افراد مبتلا به اوتیسم شناخته می‌شوند. اگرچه وجود ارتباط بین این دو اثبات شده، اما نحوه تعامل و تأثیرگذاری آنها بر یکدیگر هنوز به‌طور کامل مشخص نیست.
اختلال پردازش شنیداری (APD)، که به‌عنوان اختلال پردازش شنوایی مرکزی نیز شناخته می‌شود، مشکلی شنیداری است که باعث می‌شود درک آنچه دیگران می‌گویند، برای شما دشوار شود. این وضعیت اغلب در دوران کودکی شروع می‌شود، اما بزرگسالان نیز ممکن است در اثر ابتلا به برخی بیماری‌ها، آسیب مغزی یا افزایش سن به آن مبتلا شوند.
افراد مبتلا به اختلال حس لامسه، بسیار شدیدتر از دیگران نسبت به لمس واکنش نشان می‌دهند. این اختلال اغلب نشانه مشکلاتی در پردازش حسی است که در نحوه برخورد مغز با چیزهایی که می‌بینیم، می‌شنویم یا احساس می‌کنیم، اختلال ایجاد می‌کنند.