آیا تا به حال پیش آمده است به خاطر اینکه متوجه گرسنگی خود نشده‌اید، یک وعده غذایی را فراموش کنید؟ یا به خاطر اینکه متوجه خستگی خود نشده‌اید، فراموش کنید بخوابید؟ یا به خاطر اینکه متوجه تشنگی خود نشده‌اید، آب نخورید؟ اگر این موارد را تجربه کرده‌اید یا تجربیات مشابهی داشته‌اید، احتمالاً حس احشایی ضعیفی دارید. ضعف حس احشایی می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند که در این مطلب، آنها را بررسی می‌کنیم.
حس احشایی چیست؟
حس احشایی یکی از هشت سیستم حسی بدن است. بیشتر ما پنج حس اساسی (بینایی، لامسه، شنوایی، بویایی و چشایی) را می‌شناسیم. با این حال، سه سیستم حسی دیگر نیز وجود دارند که اکثراً از آنها غافل هستیم. این سیستم‌های حسی شامل حس تعادل، حس احشایی و حس عمقی هستند. تعادل، توانایی احساس گرانش، حس عمقی، توانایی احساس موقعیت بدن در فضا و حس احشایی، توانایی ما برای احساس حالات درونی وجودمان مانند گرسنگی، استرس و خواب‌آلودگی هستند.
حس احشایی به ما اجازه می‌دهد تا هموستاز (تعادل داخلی) را با نظارت بر عدم تعادل حفظ کنیم. همچنین به ما انگیزه می‌دهد برای رفع عدم تعادل اقدام کنیم. به‌عنوان مثال، بدن با استفاده از سلول‌های حسی به نام گیرنده‌های شیمیایی در رگ‌های خونی می‌تواند تشخیص دهد که قند خون ما خیلی پایین است و زمانی که قند خون خیلی پایین باشد، حس احشایی باعث می‌شود احساس گرسنگی کنیم. در این صورت انگیزه ما را برای غذا خوردن افزایش می‌دهد. سایر مواردی که حس احشایی ما تشخیص می‌دهد شامل تشنگی، گرما، سرما، ناراحتی، درد، نیاز یا عدم نیاز به استفاده از دستشویی، ضربان قلب، سرعت تنفس، خواب‌آلودگی، بیداری و حتی حالات عاطفی مانند استرس، ترس، غم و غیره هستند.
علائم اولیه ضعف حس احشایی
برخی از علائم اولیه ضعف حس احشایی در کودک می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- چالش‌های مربوط به آموزش توالت. کودک ممکن است علاقه‌ای به استفاده از توالت نداشته باشد یا متوجه نشود که پوشک او خیس یا کثیف است (یا ممکن است به نظر برسد که اهمیتی نمی‌دهد). او ممکن است مدفوع یا ادرار خود را تا حدی نگه دارد که منجر به عفونت شود.
- چالش‌های تغذیه‌ای. کودک ممکن است علاقه‌ای به وعده‌های غذایی نداشته باشد، علائم وسواس غذایی نشان داده یا ممکن است به دلیل عدم احساس سیری بیش‌ازحد غذا بخورد. این امر همچنین در مورد نوشیدن آب کافی یا بیش‌ازحد نیز صدق می‌کند. (توجه: تشنگی بیش‌ازحد ممکن است نشان‌دهنده بیماری زمینه‌ای پزشکی باشد و باید با پزشک متخصص اطفال کودک در میان گذاشته شود).
- تحمل درد کم. کودک ممکن است هنگام انجام فعالیت‌های مورد علاقه خود احساس درد داشته باشد (این اتفاق به‌ویژه در زمانی که سایر کودکان احساس درد ندارند، مشاهده می‌شود).
- تحمل درد بالا. کودک ممکن است هرگز درد را ابراز نکند، به حدی که ممکن است آسیب جدی ببیند اما به کسی اطلاع ندهد؛ زیرا درد را احساس نمی‌کند.
- حمله‌های اضطرابی. کودک ممکن است اضطراب شدیدی را تجربه کند اما نتواند احساسات درونی مرتبط با آن را شناسایی کند و در نتیجه اضطراب شدید منجر به حمله اضطراب یا وحشت شود. در کنار این عوامل، ممکن است در تنظیم ضربان منظم قلب نیز مشکلاتی ایجاد شود.
- سطح تحریک/ انرژی بسیار بالا یا بسیار پایین. کودک ممکن است نتواند سطح مناسب تحریک یا انرژی را برای موقعیتی خاص به دست آورده و حفظ کند.
- درک احساسات. کودک ممکن است احساسات خود و دیگران را درک نکند.
روش‌های بهبود مشکل حس احشایی
اگر مشکوک به چالش‌های پردازش حسی در کودک خود هستید، همیشه صحبت با پزشک متخصص اطفال او ایده خوبی است؛ به‌ویژه اگر نگرانی‌های سلامتی وجود داشته باشند (که اغلب در مورد اختلال حس احشایی اتفاق میفتد).
همچنین استراتژی‌هایی وجود دارند که می‌توانید برای کمک به فرزندتان در بهبود توانایی او در شناسایی و پردازش عملکردهای داخلی بدن او اجرا کنید. همکاری نزدیک با کاردرمانگر کودک نیز می‌تواند مفید باشد؛ زیرا او ممکن است بتواند منشاء خاص چالش‌ها و استراتژی‌ها و ابزارهای مناسب او را شناسایی کند.
در زیر به برخی از نمونه استراتژی‌های بهبود مشکل حس احشایی، به‌ویژه در برخی از موقعیت‌های رایج، می‌پردازیم:
استراتژی‌های استفاده از توالت
برای استفاده از توالت از برنامه ای تصویری استفاده کنید و نکات زیر را در هنگام تهیه برنامه در نظر بگیرید:
- در برنامه، زمان و مکانی را که کودک از توالت استفاده می‌کند، درج کنید.
- برنامه بصری را سرگرم‌کننده و انگیزشی کنید.
- از تصاویر یا هر چیزی که کودک شما از استفاده از آن لذت می‌برد، استفاده کنید.
- برنامه را به صورتی قابل حمل طراحی کرده تا بتواند از آن در خانه و مدرسه استفاده کند.
- اعضای تیم و اعضای خانواده خود را درگیر کنید.
مطمئن نیستید چقدر باید بین دستشویی رفتن‌های کودک فاصله باشد؟
- چند روز وقت بگذارید و زمان استفاده از توالت را بررسی کنید. همچنین می‌توانید زمان خوردن غذا و مایعات را بنویسید و سپس به فاصله زمان غذا خوردن و استفاده از توالت توجه کنید.
- اهمیت استفاده منظم از توالت را (بدون زیاده‌روی) برای کودک توضیح دهید. این توضیحات برای کودکی که می‌تواند به صورت کلامی ارتباط برقرار کند و مفهوم استفاده از توالت را درک می‌کند، ایده‌آل است.
- برای کودکی که مدفوع یا ادرار خود را نگه می‌دارد، این مکالمه می‌تواند مشکلات اجتماعی هم ایجاد کند. اگر کودک شما به دلیل حس احشایی ضعیف و اضطراب دستشویی خود را نگه می‌دارد، بررسی استراتژی‌هایی برای کاهش اضطراب می تواند مفید باشد.
- استفاده از سیستم پاداش دهی مثبت هم می‌تواند کمک کند. کودکان اغلب به پاداش‌های مثبت بهتر پاسخ می‌دهند و این مسئله، احتمال کاهش احساس شرم ناشی از تجربه منفی را در کودک کاهش می‌دهد.
- نمودارهای برچسبی همراه با برنامه بصری می‌توانند برای کودکان خردسال مفید باشند.
- از «جعبه اسباب‌بازی» های کودک استفاده کنید و زمانی که کودک در زمان تعیین‌شده از توالت استفاده کرد، به او اجازه بدهید با آن اسباب‌بازی‌ها بازی کند.
استراتژی‌های خوردن و نوشیدن
برنامه مشخصی برای غذا خوردن و میان وعده داشته باشید.
- این برنامه شامل زمان صبحانه، ناهار و شام است. نوشیدنی‌ها را نیز در این برنامه بگنجانید. از برنامه ای بصری یا نوعی علامت روی ساعت استفاده کنید تا کودک شما بداند وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها چه زمانی هستند. سعی کنید طبق برنامه پیش بروید و خیلی از آن غافل نشوید.
- اگر کودک وعده‌های غذایی منظمی نداشته باشد، احتمالاً به صورت پیوسته در طول روز در حال خوردن است. بنابراین هرگز احساس گرسنگی یا تشنگی را تجربه نمی‌کند. احساس گرسنگی و تشنگی طبیعی هستند و نشانه آمادگی بدن برای غذا خوردن است. کاهش مدت زمان خوردن میان وعده‌های کوچک ، می‌تواند بسیار مفید باشد.
- اگر کودک شما بدغذا است، نگرانی در مورد تغذیه کلی و دریافت کالری کافی، می تواند رعایت زمان منظم غذا خوردن را دشوار کند. در این صورت با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید و به دنبال کاردرمانگری آموزش‌دیده در زمینه تغذیه باشید.
- همیشه همراه خود بطری آب داشته باشید و اجازه دهید کودک خودش بطری آبش را انتخاب کند. این کار به افزایش انگیزه برای به همراه داشتن آن کمک می‌کند.
- انتظارات خود را در مورد میزان نوشیدن آب برای کودک تعیین کنید. در صورت امکان، با کودک در مورد اهمیت نوشیدن مایعات کافی (به ویژه آب) در طول روز صحبت کنید. همچنین در مورد مشکلات نوشیدن بیش‌ازحد نیز صحبت کنید.
- همانطور که قبلاً ذکر شد، اگر کودک شما از تشنگی مداوم شکایت دارد، با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید؛ زیرا این مسئله ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌ای زمینه‌ای باشد.
- در مورد تغذیه صحبت کنید و آنچه را که می‌خواهید کودک انجام دهد، مدل‌سازی کنید تا از شما الگوبرداری کند.
- برخی از غذاها باعث می‌شوند بیشتر احساس سیری کنیم. در مورد این موضوع با کودک صحبت کنید. بینید کدام غذاها باعث پر شدن شکم شما می‌شوند و کدام‌ها نه. این غذاها را در دفترچه ای یادداشت کنید و در مورد غذاهایی که به بدن سوخت‌رسانی می‌کنند و غذاهایی که «فقط برای سرگرمی» می‌خورید، صحبت کنید.
- اگر کودکی در درک احساس گرسنگی یا سیری مشکل داشته باشد، ممکن است غذا خوردن برایش تجربه‌ای سرگرم‌کننده نباشد. روال سرگرم‌کننده‌ای برای غذا خوردن ایجاد کنید که جذاب و انگیزشی باشد. با هم غذا بخورید و در هنگام غذا خوردن با یکدیگر صحبت کنید و از این کار لذت ببرید.
استراتژی‌های بهبود تحمل درد
اگر فرزند شما در حین انجام فعالیت‌هایی که سایر کودکان بدون درد انجام می‌دهند، درد را تجربه می‌کند، اولین قدم همدلی است. گاهی‌اوقات ممکن است متوجه دلیل درد کودک نشویم، اما او واقعاً درد داشته باشد.
- در مورد فعالیتی که باعث درد شده صحبت کنید. سعی کنید جایگزین‌ها یا استراتژی‌هایی پیدا کنید تا کودک بتواند بدون درد آن کار را انجام دهد. اگر کودک شما تحمل درد بسیار بالایی دارد و این مسئله باعث نگرانی‌های ایمنی می‌شود، با کودک خود در مورد اقدامات ایمنی صحبت کنید (در صورت امکان).
- تعریف کردن داستانی اجتماعی در مورد این فعالیت، شروعی عالی است. به‌عنوان مثال، اگر کودک با پای برهنه روی آسفالت داغ راه می‌رود و هوا به قدری گرم است که ممکن است کودک دچار سوختگی شود، داستانی در مورد اینکه برای انواع مختلف آب و هوا چه کفشی باید بپوشید، بنویسید. مثلاً: «وقتی هوا 35 درجه است، هنگام بیرون رفتن از خانه، کفش یا صندل می‌پوشیم؛ زیرا زمین آنقدر گرم می‌شود که می‌تواند پاها را بسوزاند».
- سناریوهای مختلفی را که ممکن است کودک شما به دلیل عدم احساس درد دچار آسیب شود، بازی کنید.
ادغام رفلکس‌های اولیه
اگر رفلکس‌های اولیه هنوز وجود داشته باشند، ممکن است بر حس احشایی کودک تأثیر بگذارند. به دنبال درمانگری آموزش‌دیده در آموزش ادغام رفلکس‌های اولیه باشید و با او همکاری کنید.
تمرین ذهن‌آگاهی
ذهن‌آگاهی، توانایی یا عمل توجه به افکار و احساسات داخلی است. برای تمرین ذهن‌آگاهی ممکن است به متخصصی در این زمینه نیاز داشته باشید.
حس احشایی و احساسات
حس احشایی چه ارتباطی با احساسات و سطوح تحریک/ انرژی دارد؟ این مسئله شامل توانایی ما در درک احساسات خود و دیگران نیز می‌شود. بسیاری از کودکانی که با چالش‌های ذکرشده در بالا مواجه هستند، در هوش هیجانی نیز مشکل دارند.
هوش هیجانی به‌عنوان نوعی هوش تعریف می‌شود که شامل توانایی پردازش اطلاعات عاطفی و استفاده از آن در استدلال و سایر فعالیت‌های شناختی است.
مقاله‌ای در سال 2018 احساسات مرتبط با حس احشایی را به‌عنوان «... توانایی تشخیص و ارزیابی دقیق نشانه‌های مرتبط با واکنش‌های فیزیولوژیک به وقایع استرس‌زا و استراتژی‌هایی برای تعدیل پاسخ عاطفی توصیف کرد. شواهد قانع‌کننده‌ای وجود دارند که نشان می‌دهند بین آگاهی ضعیف یا اختلال اطلاعات حسی یا آگاهی احشایی و مشکلات تنظیم هیجان ارتباط وجود دارد.»
این چالش‌ها می‌توانند به صورت زیر ظاهر شوند (اما محدود به اینها نیستند):
- اضطراب
- واکنش مبارزه‌ای، گریز یا فریز شدن
- سطوح تحریک/ انرژی بسیار بالا یا بسیار پایین
- توانایی ضعیف در ایجاد و حفظ دوستی
- انفجار/ به‌هم‌ریختگی مکرر
اگر فرزند شما در این زمینه مشکل دارد، برخی از استراتژی‌ها وجود دارند که برای کمک به او می‌توانید امتحان کنید:
- با کاردرمانگر یا آسیب‌شناس گفتار و زبان کودک خود در مورد شروع کار روی هوش هیجانی صحبت کنید.
- تنظیم هیجانی را مدل‌سازی کرده و احساسات را به طور منظم شناسایی کنید.
- کودکان با مشاهده اطرافیان و رفتارهای آنها شروع به یادگیری می‌کنند. بنابراین اگر ما نتوانیم احساسات خود را در موقعیت‌های خاص شناسایی کنیم، کودکان نیز نمی‌توانند این کار را انجام دهند. به‌عنوان مثال، اگر در آشپزخانه در حال آشپزی هستید و ظرفی می‌شکند، در مورد احساس خود صحبت کرده و بگویید: «وای، یه کم از شکستن ظرف ناراحت شدم». سپس، در مورد کاری که می‌خواهید انجام دهید صحبت کنید و بگویید: «بهتره قبل از اینکه آشپزی رو ادامه بدم یه مقدار استراحت کنم. چون احساس ناامیدی می‌کنم. بهتره چند تا نفس عمیق بکشم».
- به کودک آموزش دهید همه احساسات «خوب» یا «بد» نیستند. همه ما گاهی احساس عصبانیت یا غم می‌کنیم. گاهی‌اوقات نیز احساس خوشحالی می‌کنیم.
- با کودک خود همدلی کنید! احساسات فرزندتان واقعی هستند و نباید کنار گذاشته شوند. احساسات آنها را تأیید کرده و سپس به دنبال استراتژی‌ها باشید.
جمع‌بندی
اختلال حس احشایی می‌تواند وضعیتی پیچیده باشد. اجزای زیادی وجود دارند و چالش‌های فرزند شما با حس احشایی ممکن است با رشد او تغییر کنند. فقط به یاد داشته باشید فرزندتان مشکلی ندارد و نیازی به اصلاح رفتارش نیست. بلکه کار شما آموزش استراتژی‌هایی است که کودک برای حرکت به سمت موفقیت‌آمیز در طول روز به آنها نیاز دارد!
منابع
مطالب مشابه
ماساژ درمانی کودک روشی طبیعی، مراقبتی و آرامش‌بخش برای حمایت از سلامت و رفاه کودک است. این درمان به‌گونه‌ای طراحی شده است که با استفاده از حرکات نرم و ریتمیک به ایجاد آرامش، کاهش اضطراب و بهبود خلق و خوی کودکان کمک کند.
اگر کودک شما در تلفظ کلمات، روانی گفتار، برقراری ارتباط یا درک زبان مشکل دارد، گفتاردرمانی می‌تواند روشی مؤثر برای بهبود مهارت‌های زبانی و گفتاری او باشد. انتخاب مرکز گفتاردرمانی مجهز و حرفه‌ای، نقش مهمی در پیشرفت درمانی کودک دارد.
دسترسی به مراکز گفتاردرمانی مجهز و متخصص، به‌ویژه در مناطقی مانند غرب تهران، اهمیت زیادی دارد؛ زیرا رفت‌وآمد به مراکز درمانی می‌تواند برای خانواده‌ها چالش‌برانگیز باشد. اگر در غرب تهران زندگی می‌کنید ما در گروه توانبخشی راه کمال، بهترین خدمات گفتاردرمانی را با استفاده از روش‌های علمی و نوین برای شما فراهم می‌کنیم.
آیا به‌دنبال بهترین و پیشرفته‌ترین مرکز گفتار درمانی برای کودکان در شرق تهران هستید؟ کلینیک گفتار درمانی راه کمال با فراهم کردن محیطی گرم و دوستانه، آماده پذیرش کودکان شماست. این مرکز با استفاده از تجهیزات مدرن، دانش به‌روز و تیم متخصص، به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های زبانی و ارتباطی خود را بهبود بخشند و مسیر مناسبی را برای رشد و پیشرفت طی کنند.
اگر در شمال تهران ساکن هستید و به خدمات گفتاردرمانی در کلینیک یا منزل نیاز دارید، گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از تیمی مجرب و حرفه‌ای از گفتاردرمانگران، خدمات تخصصی و نوین گفتاردرمانی را در شمال تهران ارائه می‌دهد.
حس عمقی، توانایی بدن برای احساس حرکت، عمل و موقعیت است. این حس در تمام حرکات عضلانی وجود دارد.صدمات یا مشکلات پزشکی که بر عضلات، اعصاب و مغز تأثیر می‌گذارند، می‌توانند باعث اختلال درازمدت یا دائمی حس عمقی شوند. تغییرات مرتبط با سن نیز بر حس عمقی تأثیر می گذارد.
اکثر کودکان تا زمانی که در کلاس اول هستند، شروع به خواندن، نوشتن، و محاسبات ساده می‌کنند. اما برای برخی از آنها، درک این مهارت‌های اساسی گیج‌کننده و خسته‌کننده است.
مشکل حس احشایی آیا تا به حال پیش آمده است به خاطر اینکه متوجه گرسنگی خود نشده‌اید، یک وعده غذایی را فراموش کنید؟ یا به خاطر اینکه متوجه خستگی خود نشده‌اید، فراموش کنید بخوابید؟ یا به خاطر اینکه متوجه تشنگی خود نشده‌اید، آب نخورید؟ اگر این موارد را تجربه کرده‌اید یا تجربیات مشابهی داشته‌اید، احتمالاً حس احشایی ضعیفی دارید.
در پنج سالگی، بسیاری از ویژگی‌ها و توانایی‌های رشدی کودکان آشکار می‌شوند و والدین و مراقبان با دقت می‌توانند نشانه‌های اولیه اختلال اوتیسم را تشخیص دهند.
تشخیص اختلالات یادگیری معمولاً ازطریق مشاهده مشکلات تحصیلی کودک در مدرسه آغاز می‌شود. معلمان و والدین اولین افرادی هستند که متوجه این چالش‌ها می‌شوند. برای تشخیص دقیق، کودک باید تحت ارزیابی‌ها و آزمایش‌های خاص قرار گیرد. در این فرآیند، متخصص اطفال، روانشناس مدرسه یا روانشناس کودک مشارکت دارند.