اختلال خواب در کودکان - علت و راه های درمان

اختلال خواب کودکان مشکلی رایج بین آن‌ها است که می‌تواند روی عملکردشان در مدرسه، فعالیت‌های فوق‌برنامه و روابط اجتماعی آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. تقریباً نیمی از کودکان از یکی از انواع اختلال خواب رنج می‌برند. بنابراین توجه به روش‌های درمانی این اختلالات از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مطلب به بررسی انواع اختلالات خواب و روش‌های درمان آن‌ها می‌پردازیم.

اختلال خواب چیست؟

اختلال خواب زمانی اتفاق میفتد که کودک شما در به خواب رفتن یا خواب شبانه مشکل دارد. اختلالات خواب به‌دلیل مسدود شدن راه‌های هوایی، سطوح پایین آهن، اختلالات عصبی یا دلایل دیگر رخ می‌دهند. عدم درمان این اختلالات باعث عملکرد ضعیف کودک یا ابتلا به بیماری‌های دیگر می‌شود.

انواع اختلالات خواب

رایج‌ترین اختلالات خواب شامل موارد زیر می‌باشند:

• آپنه خواب: حدود4 درصد از کودکان 2 تا 8ساله به آپنه خواب مبتلا هستند. این اختلال به دو دسته تقسیم می‌شود:

1. آپنه انسدادی خواب: آپنه انسدادی خواب،‌ شایع‌ترین نوع آپنه است و زمانی رخ می‌دهد که بافت نرم پشت گلو، راه هوایی فوقانی را مسدود کند. این اتفاق باعث قطع شدن اکسیژن به‌مدت چند ثانیه می‌شود تا این‌که کودک از خواب بیدار شود و دوباره به‌طور طبیعی نفس بکشد.
2. آپنه خواب مرکزی: این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که مغز به کودک سیگنال نمی‌دهد که نفس بکشد. گاهی‌اوقات این حالت به‌مدت یک دقیقه یا بیشتر به طول می‌انجامد. این اختلال معمولاً با سایر بیماری‌هایی که سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) را درگیر می‌کنند، در ارتباط است.

• پاراسومنیا (خواب‌پریشی): این اختلال با حرکات غیرطبیعی در طول خواب مشخص می‌شود. انواع متداول این اختلال عبارت‌اند از:
• اختلال دوره‌ای حرکت اندام: تمایل به حرکت دادن مکرر پاها باعث می‌شود کودک از خواب بیدار شود. دانشمندان این اختلال را با کمبود آهن مرتبط می‌دانند.
• خواب‌آلودگی بیش‌ازحد: این اختلال دلیل خاصی ندارد و به هیچ بیماری دیگری نیز مرتبط نیست.
• سندرم تأخیر در فاز خواب: این اختلال مزمن که در بین نوجوانان رایج است، زمانی رخ می‌دهد که آن‌ها دو یا چند ساعت دیرتر از حالت عادی به رختخواب می‌روند. این اختلال باعث می‌شود فرزند شما صبح روز بعد سخت‌تر از خواب بیدار شود.
• بی‌خوابی: در این اختلال،‌ فرزند شما در خوابیدن مشکل دارد یا خیلی زود از خواب بیدار می‌شود. دلایل آن می‌تواند عادات بد خواب، استرس یا اضطراب باشند.
  • کابوس شبانه: کودک به‌خاطر خواب‌های ترسناک بیدار می‌شود.
  • هراس شبانه: کودک از خواب می‌پرد، می‌نشیند، جیغ می‌کشد، فریاد یا لگد می‌زند. کودک معمولاً به صداها پاسخ نمی‌دهد و روز بعد هیچ خاطره‌ای از خواب شب گذشته ندارد.
  • صحبت کردن در خواب: کودک در طول خواب صحبت می‌کند.
  • راه رفتن در خواب: کودک در حالی‌ که نیمه‌بیدار است، راه می‌رود یا حرکات دیگری انجام می‌دهد.
• نارکولپسی: نارکولپسی نوعی اختلال عصبی‌مرکزی است که در آن مغز نمی‌تواند چرخه خواب و بیداری را به‌درستی تنظیم کند. این اختلال در کودکان به‌ندرت اتفاق میفتد. کودکان مبتلا به نارکولپسی خواب ضعیف، خواب‌آلودگی بیش‌ازحد، حملات خواب و از دست دادن ناگهانی کنترل عضلات را تجربه می‌کنند. همچنین ممکن است کاتاپلکسی (ضعف عضلانی ناگهانی و غیرقابل کنترل که باعث از دست دادن اختیار عضلانی بخش‌هایی از بدن و افتادن می‌شود) نیز در آن‌ها مشاهده شود.

درمان اختلالات خواب در کودکان

مرکز پزشکی خواب استانفورد اولین کلینیکی بود که به درمان اختلالات خواب در کودکان پرداخت. متخصصان این مرکز به سرعت متوجه شدند که درمان اختلالات خواب کودکان با تعیین انتظارات در مورد خواب طبیعی کودکان شروع می‌شود. برنامه‌های اصلاح رفتار ممکن است برخی از مشکلات خواب را برطرف کنند. استفاده از بیداری‌های برنامه‌ریزی‌شده، تقویت مثبت و سایر تکنیک‌ها ممکن است در برخی موارد اختلالات خواب مفید باشد. در موارد دیگر، پزشک ممکن است داروها یا مکمل‌هایی را برای درمان یک اختلال خواب خاص یا بیماری زمینه‌ای توصیه کند. در نهایت، در برخی موارد، ارزیابی مداخلات خاص توسط متخصص آلرژی، جراحی گوش، حلق و بینی (ENT)، ارتودنسی یا سایر تخصص‌ها ممکن است توصیه شود. در مورد آپنه انسدادی خواب نیز فشار مثبت مداوم راه هوایی ممکن است توصیه شود.در ادامه  انواع درمان های اختلالات خواب در کودکان بر اساس نوع مشکل بیان شده اند:

درمان آپنه خواب

جراحی: جراحی برای برداشتن لوزه‌های بزرگ و آدنوئیدها اولین درمان توصیه‌شده برای کودکان مبتلا به آپنه انسدادی خواب است. اگر کودکی دارای آناتومی غیرعادی صورت باشد، ممکن است گزینه‌های دیگری مانند جراحی جمجمه صورت را نیز در نظر گرفته شود.
درمان‌های غیرجراحی: درمان‌های غیرجراحی در شرایط زیر برای کودک توصیه می‌شوند:

• کودک کاندید مناسبی برای جراحی نباشد.
• کودک مبتلا به آپنه خواب مرکزی باشد
• پس از جراحی برای برداشتن لوزه‌ها و آدنوئیدها، آپنه انسدادی خواب باقی مانده باشد.

گزینه‌های غیرجراحی عبارت‌اند از:

• فشار جریان هوای همواره مثبت (CPAP): دستگاه CPAP تنفس را در شب بهبود می‌بخشد. کودک ماسکی روی بینی می‌زند که توسط شیلنگ به دستگاهی متصل می‌شود که به‌آرامی هوا را می‌دمد. پزشک کودک شما فشار هوای مناسب را برای باز نگه داشتن راه هوایی تعیین می‌کند.
• فشار مثبت دوسطحی راه هوایی (BPAP): این دستگاه، مشابه CPAP، به برخی از کودکان کمک می‌کند تا بازدم را انجام دهند. BPAP از فشار هوای بالاتر برای دم و فشار کمتر برای بازدم استفاده می‌کند.
• دارو: استروئیدهای بینی و سایر داروها ممکن است برای کمک به باز شدن مجاری تنفسی و تسهیل تنفس کودک شما تجویز شوند.

درمان  بی‌خوابی

رفتاردرمانی: متخصص با شما همکاری می‌کند تا استراتژی‌ها و روال‌هایی را برای کمک به خوابیدن فرزندتان ایجاد کنید. این استراتژی‌ها عبارت‌اند از:

• تنظیم زمان‌های منظمی برای خوابیدن و بیدار شدن کودک
• محدود کردن زمان بیدار ماندن در رختخواب
• محدود کردن مقدار قند مصرفی
• اجتناب از مصرف کافئین
• کاهش زمان تماشای تلویزیون
• به حداقل رساندن استفاده از گوشی‌های هوشمند یا بازی‌های ویدیویی قبل از خواب
• آرامش‌درمانی ازجمله تنفس عمیق
• ورزش منظم

تغییرات محیطی: به‌عنوان مثال، برای کمک به خوابیدن کودک از پرده‌های ضخیم استفاده می‌شود.

درمان سندرم تأخیر در فاز خواب

داروها/مکمل‌ها: مکمل‌ها یا داروهای ملاتونین ممکن است برای مدت کوتاهی و با استراتژی‌های رفتاری تجویز شوند.
رفتاردرمانی: متخصص از استراتژی‌های زیر برای کمک به درمان کودک استفاده می‌کند:

• تنظیم زمان‌های منظم برای خوابیدن و بیدار شدن کودک
• محدود کردن مصرف قند و کافئین قبل از خواب
• تنظیم زمانی آرام قبل از خواب بدون استفاده از گوشی هوشمند، تلویزیون یا بازی‌های ویدیویی

درمان با نور درخشان: قرار گرفتن در معرض یک جعبه نور مخصوص در اوایل صبح می‌تواند ساعت بدن کودک شما را دوباره تنظیم کند.

درمان اختلال دوره‌ای حرکت اندام

مکمل‌ها: اگر سطح آهن کودک شما پایین باشد، پزشک مکمل‌های آهن را تجویز می‌کند.
رفتاردرمانی: متخصص از روش‌های زیر را برای کمک به کودک توصیه می‌کند:

• تعیین زمان خاص برای خوابیدن و بیدار شدن کودک
• کاهش مصرف قند و کافئین قبل از خواب
• عدم استفاده از گوشی هوشمند، تلویزیون یا بازی‌های ویدیویی قبل از خواب
• افزایش فعالیت بدنی
• اجتناب از خوردن غذا یا داروهایی که باعث بدتر شدن بیماری می‌شوند

درمان پاراسومنیا

رفتاردرمانی: روش‌های درمانی پاراسومنیا عبارت‌اند از:

• تنظیم برنامه‌‌ای زمانی برای خوابیدن و بیدار شدن منظم کودک
• کاهش مصرف قند
• کاهش کافئین مصرفی قبل از خواب
• ممنوع کردن استفاده از گوشی هوشمند، تلویزیون یا بازی‌های ویدیویی قبل از خواب
• افزایش مدت‌زمان فعالیت‌های بدنی
• اجتناب از مصرف غذا یا داروهای مضر

مشاوره والدین: در طول مشاوره، آموزش‌هایی به والدین داده می‌شوند که به مراقبت از کودک کمک می‌کنند. در طول دوره‌های مشاوره چگونگی رفتار با کودک مبتلا به پاراسومنیا به والدین آموزش داده می‌شود. به‌عنوان مثال، درمورد ترس‌های شبانه، به والدین توصیه می‌شود آرام بمانند، کودک را بیدار نکنند و مطمئن شوند کودک به خودش صدمه نمی‌زند.

درمان نارکولپسی

داروها: داروهای محرک مانند مودافینیل در طول روز می‌توانند بیداری را افزایش دهند. داروهای ضدافسردگی نیز قبل از خواب می‌توانند به خواب کودک کمک کنند.
رفتاردرمانی: 

• برنامه‌ریزی زمان‌های چرت زدن
• پرهیز از فعالیت‌هایی مانند شنا یا رانندگی در زمان خواب‌آلودگی
• ورزش کردن
• مشاوره سبک زندگی

حتما بخوانید:اضطراب در کودکان چگونه درمان می‌شود

نکاتی برای بهبود خواب کودک

• تنظیم زمان خواب. هر شب زمان مشخصی را برای خواب تعیین کنید و از آن منحرف نشوید. همچنین، خوابیدن در تعطیلات آخر هفته را تشویق نکنید و زمان بیدار شدن نباید بیش از 1 تا 1.5 ساعت تفاوت داشته باشد.
• ایجاد روال آرامش‌بخش. قبل از خواب، یک روال آرامش‌بخش مانند حمام آب گرم یا خواندن داستان داشته باشید.
• محدودیت مصرف کافئین. کمتر از 6 ساعت قبل از خواب، از دادن غذا یا نوشیدنی‌های حاوی کافئین به کودکان خودداری کنید.
• تنظیم دما و نور. اطمینان حاصل کنید که دمای اتاق خواب کودک مناسب باشد و اتاق تاریک باشد.
• کاهش سر و صدا. سطح سر و صدا در خانه را کم کنید تا خواب کودک مختل نشود.
• محدود کردن وعده‌های غذایی. از دادن وعده‌های غذایی سنگین نزدیک به زمان خواب خودداری کنید.
• تبدیل زمان بازی به آرامش. بعد از شام، زمان بازی را به فعالیت‌های آرام تبدیل کنید؛ زیرا فعالیت‌های شلوغ و پر تحرک نزدیک به زمان خواب می‌تواند کودک را بیدار نگه دارد.
• کاهش استفاده از وسایل الکترونیکی. در زمان خواب، تلویزیون، کامپیوتر، تلفن همراه، رادیو و موسیقی نباید پخش شوند. تلویزیون و بازی‌های ویدیویی باید حداقل 1 ساعت قبل از خواب خاموش شوند.
• قرار دادن کودک در رختخواب. نوزادان و کودکان را زمانی که خسته به نظر می‌رسند، اما هنوز بیدار هستند در رختخواب قرار دهید و از خواباندن آن‌ها در آغوش خود یا در اتاق دیگری خودداری کنید.

جمع بندی

اختلالات خواب یکی از مشکلات شایع در میان کودکان هستند که تقریباً‌ نیمی از آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اختلالات خواب تأثیر قابل‌توجهی بر یادگیری،‌ عملکرد و روابط اجتماعی کودک می‌گذارند. اما خوشبختانه با تشخیص دقیق و درمان‌های مؤثر، می‌توان به بهبود کیفیت خواب کودکان و ارتقاء سلامت عمومی آن‌ها کمک کرد. روش‌های مختلفی برای درمان اختلالات خواب وجود دارند که شامل دارودرمانی،‌ رفتاردرمانی و جراحی می‌باشند.  در صورت ابتلای فرزند شما  به یکی از اختلالات خواب کافی است با کارشناسان ما تماس گیرید و از خدمات تخصصی ما بهره مند شوید.

منابع

ohsu.edu

webmd

healthline