به‌طور کلی تمام کودکان گاهی‌اوقات رفتارهای خشنی از خود نشان می‌دهند. اما رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی مکرر و شدیدتر هستند. این رفتارها معمولاً خطرناک نیستند و به‌صورت عصبانیت و کوبیدن درها بروز می‌کنند. بااین‌حال، مواردی وجود دارند که ممکن است پرخاشگری در بیش‌فعالی به‌شکلی نامناسب ظاهر شود.
درک و مدیریت این پرخاشگری کلید کمک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی است. ترکیبی از دارودرمانی، رفتاردرمانی و سایر درمان‌ها به کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند. در این مطلب به بررسی پرخاشگری در کودکان بیش‌فعال می‌پردازیم.
پرخاشگری در بیش‌فعالی
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی چندین علائم رفتاری ازجمله بی‌قراری و ناتوانی در تمرکز را نشان می‌دهند که مشخصه این بیماری هستند. گاهی‌اوقات ممکن است رفتار خصمانه یا عصبانیت از خود نشان دهند و گاهی به اطرافیان خود به‌صورت کلامی یا فیزیکی حمله می‌کنند.
شایان ذکر است که بیماری دیگری به نام اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) اغلب در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی ایجاد می‌شود. این امر با سرپیچی مداوم، رفتار ناپسند، خشم، و دعوا با دیگران، به‌ویژه کسانی که در موقعیت رهبر در زندگی کودک هستند، مشخص می‌شود. این رفتارها می‌توانند به پرخاشگری و خشونت بیشتر در کودکان منجر شوند.
علائم پرخاشگری در کودک مبتلا به بیش‌فعالی
برای اینکه بتوانید علائم پرخاشگری را در کودک مبتلا به بیش‌فعالی شناسایی کنید، لازم است ابتدا با برخی از مشکلات رفتاری و علائم مرتبط با این بیماری آشنا شوید. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- عدم تمرکز
- پرت شدن حواس
- فراموش‌کاری
- بی‌نظمی
- عدم توجه به حرف‌های دیگران
- ناتوانی در دنبال کردن دستورالعمل‌ها
- میل به حرکت مداوم یا بی‌قراری
- ناتوانی در انجام بازی‌های بی سر و صدا
- ناتوانی در انتظار برای نوبت خود
علائم پرخاشگری که ممکن است با علائم فوق در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی همراه باشند شامل موارد زیر هستند:
- خشم
- بداخلاقی
- امتناع از گوش دادن به والدین یا معلمان
- ناراحتی
- آزار دیگران به‌صورت عمدی
- سرزنش کردن دیگران
رابطه بین بیش‌فعالی و پرخاشگری
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی اغلب احساسات را با شدت بیشتری نسبت به همسالان نرمال خود تجربه می‌کنند. این مسئله به‌عنوان بی‌نظمی هیجانی یا توانایی ضعیف در مدیریت پاسخ‌های عاطفی یا حفظ آنها در محدوده قابل قبولی از واکنش‌های عاطفی معمولی شناخته می‌شود که می‌توان آن را با موارد زیر مشخص کرد:
- تحریک‌پذیری مداوم
- افزایش بی‌حوصلگی، به‌ویژه در هنگام استرس
- واکنش‌های بیش‌ازحد در پاسخ به استرس‌های جزئی
- احساسات شدید
- فوران خشم انفجاری
- مشکل در بیان خشم با کلمات
در کودکان، بیماری‌های همراه مانند پرخاشگری تکانشی و اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD)، و همچنین عوارض جانبی دارو، ممکن است این احتمال را افزایش دهند و باعث شوند کودک شما احساس بدخلقی، پرخاشگری، بی‌حوصلگی و عصبانیت کند. در اینجا برخی از رایج‌ترین دلایل بروز پرخاشگری در کودکان بیش‌فعال ذکر شده‌اند:
تکانشگری
تکانشگری یکی از علائم بیش‌فعالی است که اغلب به‌دلیل ناتوانی در تمرکز و کنترل رفتارها ایجاد می‌شود. ماهیت تکانشی اختلال بیش‌فعالی به این معنی است که اگر کودک احساس عصبانیت کند، فوراً با آن ارتباط برقرار می‌کند. این رفتار اغلب در کودکان آشکارتر است؛ زیرا آنها هنوز استراتژی‌هایی را که بزرگسالان مبتلا به بیش‌فعالی استفاده می‌کنند، فرا نگرفته‌اند.
بدخلقی و اختلالات خلقی
به‌طور کلی خلق‌وخوی کودک بیش‌فعال در طول روز خیلی سریع تغییر می‌کند و شادی، غم و ناامیدی در رفتارهای او ظاهر می‌شوند.
علاوه بر این، کودکان بیش‌فعال نرخ بالایی از اختلالات خلقی همراه ازجمله موارد زیر را تجربه می‌کنند که می‌توانند باعث تحریک‌پذیری و تحریک تغییرات خلقی و پرخاشگری شوند:
- اختلالات اضطرابی
- اختلال دوقطبی
- افسردگی
ناامیدی
سرخوردگی احساسی است که از چالش‌هایی نشأت می‌گیرد که بر سر راه اهداف قرار می‌گیرند. توانایی مقابله با ناامیدی به‌عنوان تحمل ناامیدی شناخته می‌شود. تحمل کم در برابر ناامیدی می‌تواند به این معنی باشد که کودک مبتلا به بیش‌فعالی به سرعت احساس ناامیدی می‌کند و این مسئله می‌تواند به سرعت منجر به بروز خشم و پرخاشگری شود.
عزت نفس ضعیف
برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی تجربه عزت نفس پایین امری طبیعی است. این موضوع باعث می‌شود برقراری رابطه دوستانه و حفظ دوستان برای آنها چالش‌برانگیز باشد. بنابراین احساس انزوا و کاهش عزت نفس تا بزرگسالی با آنها همراه خواهد بود.
عوارض جانبی داروها
مصرف برخی از داروهای محرک در کودکان بیش‌فعال منجر به ظهور خشم و پرخاشگری می‌شود. درصورت مشاهده این‌گونه رفتارها به پزشک کودک اطلاع دهید. در برخی موارد پزشک دوز دارو یا نوع دارو را تغییر می‌دهد.
انرژی بیش‌ازحد
انرژی بیش‌ازحد در کودکان بیش‌فعال می‌تواند به‌صورت بیش‌فعالی فیزیکی یا کلامی ظاهر شود. انرژی و بی‌قراری همراه با اختلال بیش‌فعالی ممکن است گاهی‌اوقات بسیار زیاد باشند تا اینکه در نهایت به رفتارهای پرخاشگرانه یا واکنش‌های فیزیکی تبدیل شوند.
چگونه به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی کمک کنیم تا با پرخاشگری مقابله کنند؟
بسیاری از کودکان با کمک روش‌های درمانی مختلف می‌آموزند به کنترل عصبانیت و پرخاشگری خود بپردازند. مداخله زودهنگام مانند مدیریت خشم برای کودکان می‌تواند رفتارهای نگران‌کننده کودکان را برطرف کرده و بهترین شانس را برای موفقیت فراهم کند. روش‌هایی که به مقابله با پرخاشگری کمک می‌کنند شامل موارد زیر هستند:
الگوی رفتارهای خوب
والدین و سرپرستان می‌توانند با اعمال خویشتن‌داری و مدیریت رفتار تکانشی خود الگوی فرزندان خود باشند. علاوه بر این، بهتر است که رفتارهای نامناسب کودکان بیش‌فعال را با تغییر محیط اصلاح کنید. به‌عنوان مثال در برخی موارد تناسب درستی بین معلم و دانش‌آموز وجود ندارد و این مسئله باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه در کودک می‌شود. هنگامی که کودکان در شرایط مناسب و در اطراف الگوهای مناسب (مانند بزرگسالان قابل اعتماد) بزرگ می‌شوند، احساس ارزشمندی در آنها ایجاد می‌شود که ممکن است ناامیدی و هرگونه تمایل خشونت‌آمیز ناشی از آن را کاهش دهد.
تمرین بیان احساسات مثبت
پرخاشگری و بیش‌فعالی اغلب زمانی ظاهر می‌شوند که کودکان احساسات خود را به‌صورت منفی بیان می‌کنند. فرزندتان را تشویق کنید تا احساسات خود را به‌طور مثبت بیان کند. کودکانی که هنگام بزرگ شدن تکنیک‌های بیان عاطفی خوب را فرا می‌گیرند، دیگران را تشویق کرده، در مدرسه بهتر عمل می‌کنند، ارتباطات بهتری با دوستان خود داشته، مکانیسم‌های مقابله‌ای بهتری دارند و به‌طور کلی احساس سلامتی بیشتری می‌کنند.
می‌توانید کارهای زیر را برای حمایت از فرزندتان در ابراز احساسات به‌صورت مثبت‌تر انجام دهید:
- مراقب احساسات فرزندتان باشید. گاهی‌اوقات بیان و توصیف احساسات برای بزرگسالان نیز دشوار است چه برسد به کودکی خردسال. بنابراین با فرزندان خود با مهربانی صحبت کنید و در عین حال مراقب رفتار آنها باشید. شما می‌توانید با گوش دادن به فرزند خود به کنترل احساسات او کمک کنید.
- درک کنید که هر عملی احساسی را پنهان می‌کند. زمانی که فرزند شما بد رفتار می‌کند، به آرامی علت رفتار او را بررسی کنید. خشم رفتاری ثانویه است که می‌تواند چیزهای زیادی را درمورد سایر افکار، احساسات و تجربیاتی که در زیر سطح قرار دارند آشکار کند. بنابراین به‌دنبال دلیل رفتارهای پرخاشگرانه فرزند خود باشید و سعی کنید علت آن را برطرف کنید.
- فرزند خود را تشویق کنید. هنگامی که فرزندتان رفتار مثبتی دارد هرگز از تعریف کردن خودداری نکنید. ما اغلب کودکان را بدون ستایش مشتاقانه‌ای که نیاز دارند، سرزنش می‌کنیم. گاهی‌اوقات لازم است برعکس عمل شود.
- کودک را با مثال راهنمایی کنید. همیشه وقتی عصبانی هستید، خوب است که نفس عمیق بکشید و تا 10 بشمارید تا احساسات پرخاشگرانه خود را تسکین دهید. بنابراین به‌جای پرتاب کردن وسایل، فحش دادن یا کوبیدن تلفن سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید. فرزند شما پس از تماشای شما، رفتارتان را تقلید می‌کند. بهترین روش برای آموزش مدیریت احساس به فرزندتان، الگوبرداری از رفتارهای شما است.
تمرکز روی مهارت‌های سازش و مذاکره
کودکانی که بیش‌فعالی دارند در انعطاف‌پذیری و سازگاری مشکل دارند. آنها سازگاری با محیط و مقررات ناآشنا را لذت‌بخش نمی‌دانند. کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است آستانه آزار و ناامیدی پایینی داشته باشند و علاوه بر عدم درک موقعیت‌ها و شرایط، درک افراد دیگر نیز برای آنها دشوار باشد.
والدین می‌توانند قوانین مفیدی را وضع کنند که به فرزندانشان نحوه سازش و مذاکره را آموزش دهند. به‌عنوان مثال، زمان استفاده از کامپیوتر یا بازی‌های مختلف را می‌توان به‌عنوان «ارز» در نظر گرفت و آن را با کارهای خانه و رفتارهای خوب مبادله کرد.
کاهش استفاده از وسایل الکترونیکی
زمان استفاده از وسایل الکترونیکی را کم کنید. تحقیقات زیادی درمورد تأثیر استفاده بیش‌ازحد از وسایل الکترونیکی بر ذهن و بدن انجام شده‌اند. برخی افراد به‌صورت همزمان به تماشای تلویزیون، چک کردن ایمیل‌ها در لپ‌تاپ و استفاده از تلفن همراه می‌پردازند. کودکان با مشاهده این رفتارها الگوبرداری کرده و تلاش می‌کنند از چند وسیله الکترونیکی به‌صورت همزمان استفاده کنند.
متأسفانه، برخی از خطرات ناشی از استفاده بیش‌ازحد از وسایل الکترونیکی عبارت‌اند از اعتیاد، ایجاد مشکلاتی در بینایی و سایر بیماری‌ها. برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی، تماشای بیش‌ازحد صفحه نمایش درواقع می‌تواند علائم بیش‌فعالی را بدتر کند.
بر اساس مطالعه‌ای که در سال 2018 در مجله انجمن پزشکی آمریکا (JAMA) منتشر شد، شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند استفاده بیش‌ازحد از صفحه نمایش و فناوری می‌تواند علائم بیش‌فعالی را تشدید کند. محدود کردن زمان استفاده از وسایل الکترونیکی برای کودکان سالم هم مفید است.
می‌توانید از یک تایمر استفاده کنید یا محدودیتی برای ساعاتی که فرزندتان می‌تواند از وسایل الکترونیکی استفاده کنید، وضع کنید (مدت زمان پیشنهادی بیش از دو ساعت برای کل روز نیست). در مواقعی از روز که فرزندتان قصد استفاده از وسایل الکترونیکی را دارد، فعالیت‌های جایگزین را پیشنهاد دهید. به‌عنوان مثال، حیوان خانگی خود را به پیاده‌روی ببرید، شام را با هم تهیه کرده یا یک بار در هفته فعالیتی جدید را امتحان کنید.
ورزش
حتی برای کودکان نرمال نیز ورزش سرگرمی فوق‌العاده‌ای است. اما ورزش برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی و پرخاشگر بسیار مفید است. ورزش راهی فوق‌العاده برای کودکان برای رها شدن، ریلکس کردن و کاهش هرگونه استرس و عصبانیت است.
فرزند شما می‌تواند فعالیت‌های زیر را به تنهایی انجام دهد، اما ممکن است انجام آنها با هم سرگرم‌کننده‌تر باشد:
- پیاده‌روی
- پیوستن به تیمی ورزشی
- ثبت‌نام در برنامه‌ای تفریحی
- رقصیدن
- هنرهای رزمی
ورزش تنها یکی از درمان‌های طبیعی برای بیش‌فعالی است. در برخی موارد فعالیت بدنی نیاز به داروهای تجویزشده را که به مدیریت علائم کمک می‌کنند، کاهش می‌دهد یا باعث می‌شود از شر آنها خلاص شوید. ورزش و تخلیه انرژی روشی عالی برای کاهش رفتارهای پرخاشگرانه هستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر عصبانیت، رفتار مخرب، پرخاشگری و خشونت فرزندتان به روابط، عملکرد روزانه یا عزت نفس او آسیب می‌رساند، بهتر است به متخصص مراجعه کنید و از نظرات او بهره‌مند شوید.
جمع‌بندی
در برخی موارد کودکان بیش‌فعال کنترل خود را از دست می‌دهند و شروع به پرخاشگری می‌کنند. اگر فرزند شما رفتارهای پرخاشگرانه از خود بروز می‌دهد و این رفتارها بر روابط، تحصیلات و کیفیت زندگی او تأثیر می‌گذارند، باید به‌دنبال راه چاره باشید. کارشناسان کلینیک توانبخشی راه کمال در این راستا به شما کمک می‌کنند و راهکارهایی در جهت کاهش رفتارهای خشونت‌آمیز کودک به شما آموزش می‌دهند.
منابع
مطالب مشابه
فلج مغزی خفیف به اختلالات حرکتی ناشی از آسیب خفیف به مغز در حال رشد اشاره دارد. ازآنجایی‌که آسیب آنقدر شدید نیست، اختلالات حرکتی ممکن است در سال‌های اولیه کودکی ناشناخته بمانند. بااین‌حال، با رشد کودکان مبتلا به فلج مغزی خفیف، اختلالات حرکتی ممکن است آشکارتر شوند. خوشبختانه هیچ وقت برای بهبودی دیر نیست.
طول عمر کودکان فلج مغزی به عوامل متعددی بستگی دارد با این حال با مراقبت و درمان‌های مناسب بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی می‌توانند زندگی طولانی و پرباری داشته باشند.پس برای آشنایی بیشتر با این موضوع با ما همراه باشید.
علائم فلج مغزی در نوزادان بر هماهنگی و توانایی آنها برای حرکت مستقل تأثیر می‌گذارد و همیشه بلافاصله قابل تشخیص نیست. این امر به‌ویژه زمانی صادق است که علائم فلج مغزی خفیف باشند.
اختلال پردازش حسی (SPD) کودکان بیش فعال درصورت درک بیش‌ازحد حواس مختلف ازجمله لامسه یا شنوایی ایجاد شده که منجر به دشوار شدن عملکرد برای بیمار، احساس اضطراب یا حتی وحشت می‌شود.
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی بیشتر درمعرض خطر مشکلاتی هستند که بر عملکرد آنها در تحصیل و مدرسه تأثیر منفی می‌گذارند.آنها در ریاضی و مهارت خواندن توانایی کمتری دارند و اختلال می تواند بر میانگین نمرات دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.
رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان بیش‌فعال مکرر و شدید هستند. درک و مدیریت این خشم و پرخاشگری کلید کمک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی است. ترکیبی از دارودرمانی، رفتاردرمانی و سایر درمان‌ها به کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند.
پر حرفی و صحبت کردن بیش‌ازحد یکی از علائم رایج برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است که اغلب در مهار و کنترل پاسخ‌های خود مشکل دارند.
بسیاری از فعالیت‌ها و ورزش‌ها به تخلیه انرژی کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند و باعث بهبود علائم آنها می‌شوند. از بین آنها می توان به شنا، ورزش های رزمی، مدیتیشن، تنیس و .... اشاره کرد. این ورزش ها جنب و جوش زیادی دارند و باعث تحرک مداوم و سوزاندن انرژی کودکان بیش فعال می شوند.
موسیقی‌درمانی می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای درمان علائم اصلی بیش‌فعالی و سایر اختلالاتی مانند اضطراب و مشکلات خواب باشد که اغلب با هم اتفاق میفتند. موسیقی‌درمانی از ریتم و موسیقی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، تنظیم احساسات و اختلالات اجرایی استفاده می‌کند و اغلب در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند دارودرمانی یا رفتاردرمانی استفاده می‌شود.
اگر والدینی هستید که با لجبازی کودکان بیش‌فعال سر و کار دارید، احتمالاً این رفتار آنها را بسیار طاقت‌فرسا می‌دانید؛ زیرا احساس می‌کنید دائماً با مسائل مربوط به مدیریت خشم فرزند خود درگیر هستید. لجبازی کودکان مقاومت آشکار آنها در برابر قوانین و دستورالعمل‌ها است.