کودکان بیش فعال میتوانند گردبادی از انرژی، هیجان و هرجومرج باشند. آنها بهطور مداوم حرکت میکنند، بیقرار هستند و به دستوالعملها یا دستورات شما توجهی نمیکنند.
مدیریت رفتارهای کودک بیشفعال گاهیاوقات چالشبرانگیز و استرسزا است. او قادر به کنترل رفتارهای بیش فعالی و سرکوب تکانشگری خود نیست و عواقب رفتارهای خود را در نظر نمیگیرد. به همین دلیل سرزنش کردن کودکان بیش فعال بیهوده است. در ادامه روشهای رفتار مناسب با کودک بیشفعال ذکر شدهاند:
ایجاد روالی ثابت
ایجاد روالی قابل پیشبینی برای کودکان بیش فعال ضروری است. ساختاربندی مناسب میتواند به کاهش اضطراب و تقویت حس ثبات کودک کمک کند. ایجاد روالی ثابت همیشه به کودکان بیش فعال کمک میکند تا بهتر بفهمند چه کاری را در چه زمانی باید انجام دهند. بهعنوان مثال زمانی را برای بیدار شدن، مسواک زدن، خوردن غذا، مشق شب، بازی و حتی خواب تعیین کنید. این امر باعث کاهش هرجومرج در ذهن کودک بیش فعالی میشود که نمیداند چه کاری را در چه زمانی باید انجام دهد. اگر برنامه روزانه کودکان بیش فعال ساختارمندتر باشد، احساس اضطراب کمتری خواهند کرد و در مدرسه و خانه عملکرد بهتری خواهند داشت. اطمینان حاصل کنید که قوانین واضح و سازگار هستند.
عدم انتقاد از کودک و پذیرش محدودیتهای او
به یاد داشته باشید کودک بیش فعال، کودک بدی نیست بلکه این اختلال باعث از دست دادن تمرکز و حواسپرتی او میشود. کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیشفعال به سختی میتوانند روی فعالیتی خاص تمرکز کنند و دائماً از فعالیتی به فعالیت دیگر میپرند. این اتفاق زمانی میفتد که شیمی مغز تحت تأثیر قرار میگیرد و سلولهای مغز برای انتقال اطلاعات بین یکدیگر تلاش میکنند.
انتقاد کردن و فریاد زدن بر سر کودک مبتلا به بیش فعالی بیش از آنکه فایدهای داشته باشند آسیب بیشتری به همراه خواهند داشت؛ زیرا کودک شما برای درک اینکه چرا سر او فریاد میزنید دچار مشکل شده و فقط بیشتر مضطرب میشود. در عوض شرایط کودک بیش فعال را درک کنید و در نظر داشته باشید او حتی در فعالیتهای روزمره به کمک شما نیاز دارد. بنابراین اگر کودک در طول انجام کاری تمرکز خود را از دست میدهد، با آرامش فعالیت را به او یادآوری کنید.
تشویق کودکان به انجام فعالیتهای بدنی
کودکان بیش فعال اغلب انرژی مازاد دارند. فعالیت بدنی منظم میتواند به آنها کمک کند تا انرژی اضافی خود را آزاد کنند و تمرکز کلی را بهبود بخشند. بهتر است کودک حداقل سی دقیقه ورزش روزانه مانند دوچرخهسواری، شنا یا پیادهروی انجام دهد.
ایجاد فضایی آرام در منزل
با به حداقل رساندن حواسپرتیهای حسی، محیطی آرام برای کودک بیش فعال خود ایجاد کنید. نور ملایم، رنگهای خنثی، و حداقل بههمریختگی میتوانند به کاهش تحریک بیشازحد و ایجاد آرامش کمک کنند.
آموزش تکنیکهای آرامش
به کودک بیش فعال خود تکنیکهای آرامسازی مانند تنفس عمیق، آرامسازی پیشرونده عضلانی یا ذهنآگاهی را آموزش دهید. این راهبردها میتوانند به او کمک کنند زمانی که احساس خستگی یا اضطراب میکند، به آرامسازی خود بپردازد.
مدیریت پرخاشگری
پرخاشگری یکی از مشکلات رایج کودکان بیشفعال است. درصورت مشاهده رفتارهای پرخاشگرانه، با قاطعیت با کودک برخورد کنید و او را به محلی دیگر ببرید تا آرام شود و به رفتار منفی خود فکر کند. کودک پس از آرام شدن به شیوهای مثبتتر و قابل کنترلتر وارد محیط میشود. به او اجازه ندهید با کمک رفتارهای منفی به تخلیه انرژی بپردازد. برای اطلاعات بیشتر مطلب کنترل خشم و پرخاشگری در کودکان بیش فعال را بخوانید.
تمجید و پاداش
تمجید و پاداش میتوانند انگیزههای قدرتمندی برای کودکان بیش فعال باشند. از تقویت مثبت برای قدردانی از تلاشها و دستاوردهای آنها، ایجاد عزت نفس و تشویق به رفتار خوب استفاده کنید.
تنظیم انتظارات روشن
معیارهای خود را در هنگام برخورد با کودکان بیش فعال بهصورت واضح و دقیق نشان دهید. این کار به کودک درک واضحی از انتظارات شما در موقعیتهای مختلف میدهد. همچنین به ایجاد ساختار و روالی مشخص کمک میکند. برای انجام این کار، بسیار مهم است که وقت بگذارید و انتظارات خود را به روشی ساده و مناسب برای کودک توضیح دهید. سپس این انتظارات باید ازطریق تکنیکهای اصلاح رفتار ثابت تقویت شوند.
تقسیم وظایف به مراحل قابل مدیریت
کارهای بزرگ برای کودکان بیش فعال طاقتفرسا هستند. بنابراین وظایف را به مراحل کوچکتر و قابل مدیریت تقسیم کنید و درصورت نیاز راهنمایی لازم را به کودک ارائه دهید. هنگامی که وظایف قابل مدیریت میشوند، به کودک کمک میکنند تا کنترل بیشتری بر روی آنها داشته باشد و احساس موفقیت در او تقویت میشود.
همچنین میتوانید مراحل انجام کار را برای کودکی که میتواند بخواند، یادداشت کنید. دستورالعملها را روی یخچال یا تخته اتاق کودک بچسبانید تا بتواند روی هر مرحله تمرکز کرده و آنها را یکییکی دنبال کند. پس از اتمام موفقیتآمیز هر فعالیت، به فرزندتان جایزه بدهید. این کار به او انگیزه میدهد تا در دور بعدی بهتر عمل کند.
به حداقل رساندن عوامل حواسپرتی
کودک بیش فعال بهراحتی دچار حواسپرتی میشود. بنابراین، مهم است که فضای مناسبی را، بهخصوص در طول انجام تکالیف یا آماده شدن برای امتحان، تنظیم کنید. با آمادهسازی فضایی دنج و دور از پنجرهها و درها شروع کنید. کودک را مجبور نکنید روی صندلی بنشیند؛ زیرا این کار باعث بیقراری او میشود. فضایی گرم و جذاب برای کودک ایجاد کنید. بهعنوان مثال اسباببازی موردعلاقهاش را روی میز بگذارید تا اتاق مطالعه را دوست داشته باشد. مطمئن شوید که کودک درک میکند مشق شب و مطالعه تنبیه نیستند. هنگام طراحی فضای مطالعه از کودکتان کمک بگیرید تا راحتتر بتواند در آن محیط تمرکز کند. در طول مطالعه کودک از روشن کردن موسیقی و تلویزیون خودداری کنید.
مسئولیتپذیری
فهرستی مکتوب از مسئولیتهایی که کودک میتواند از عهده آنها برآید، تهیه کنید. وظایف مشخصشده میتوانند شامل فعالیتهایی ساده مانند پر کردن بطریهای آب یا تمیز کردن میز بعد از شام باشند. فهرست را با نمودارها و تصاویری جذاب طراحی کنید تا کودک از آن بهعنوان مرجعی بصری استفاده کند. آموزش مسئولیتپذیری به کودک بیشفعال به افزایش استقلال او کمک میکند. همچنین داشتن مسئولیت در امور خانه باعث میشود کودک احساس مهم بودن داشته باشد. به یاد داشته باشید در صورتی که کودک از لیست مسئولیتها پیروی نکرد، او را تنبیه نکنید. یادآوری مسئولیتها باعث میشود کودک در طول زمان پیشرفت قابل ملاحظهای داشته باشد.
پذیرش شرایط کودک
پذیرش شرایط کمک زیادی به کودکان بیش فعال میکند. وقتی فرزندتان احساس کند که پذیرفته شده است، عزت نفس و اعتمادبهنفس او افزایش مییابد. زمانی که احساس میکنید فرزندتان سردرگم شده است با او ارتباطی واضح برقرار کنید. بگذارید تمام اعضای خانواده بدانند نقشی مهم در پیشرفت فرزند شما ایفا میکنند.
تخلیه انرژی
فرزند شما باید برای رشد کلی خود بدود و بازی کند. بنابراین به او اجازه دهید بازی کند، بدود، بپرد و آنچه دوست دارد انجام دهد و سعی نکنید او را مهار کنید. درمورد برنامه زندگی کودک بیشازحد نظر ندهید و بهجای او تصمیم نگیرید چه بازیای انجام دهد. به کودک اجازه بدهید بیرون از خانه بازی کند و او را از دور زیر نظر داشته باشید. بازی کردن به تخلیه انرژی و کنترل خلقوخوی کودک بیش فعال کمک میکند. گذراندن زمانی بدون برنامه باعث میشود کودک احساس استقلال بیشتری داشته باشد.
اجتناب از خستگی
خستگی بیشازحد کودک بیش فعال باعث میشود بهراحتی کنترل خود را از دست بدهد. در این صورت کنترل و مدیریت رفتارهای کودک سختتر میشود. بنابراین زمانی را برای بازی کودک تعیین کنید و از او بخواهید پس از زمان مشخصشده استراحت کند.
بهبود دامنه توجه کودک
به رفتارهای غیربیش فعالانه کودک خود پاداش بدهید. این کار کلید آمادهسازی کودک برای تعامل اجتماعی در مدرسه و جامعه است. همچنین میتوانید به کودک خود آموزش دهید در انجام وظایف خود پشتکار به خرج دهد و درنتیجه دامنه توجه و خلاقیت او را افزایش دهید.
یکی از راههای بهبود دامنه توجه فرزندتان این است که او را با بازیهای دشوار آشنا کنید. تطبیق تصاویر، بازیهای ساده با ورق و حتی بلوکهای ساختمانی میتوانند به بهبود حافظه و دامنه توجه کودک شما کمک کنند. هر بار یک بازی جدید را به او معرفی کرده و از آموزش بازیهای زیادی که میتوانند حواس او را پرت کنند، خودداری کنید.
سعی کنید از اسباببازیهای بیخطر استفاده کنید؛ زیرا پرخاشگری علامتی قابل توجه در کودکان مبتلا به بیش فعالی است و ممکن است در طول بازی به خود یا دیگران آسیب برسانند.
صبر و حوصله در هنگام برخورد با کودک
به فرزندتان بیاموزید در هنگام آموزش دستورالعملی خاص، به چشمان شما نگاه کند. این کار به او کمک میکند تا روی آنچه میگویید تمرکز کند. دستورالعملها را چند بار تکرار کنید. هنگامی که متقاعد شدید که فرزندتان دستورالعملها را درک کرده است، میتوانید از او بخواهید که هر مرحله را تکرار کند. نسبت به فرزندتان بیحوصله یا عجول نباشید؛ زیرا بیصبری شما باعث افزایش اضطراب کودک میشود.
حتما بخوانید: 12 روش عملی برای آموزش به کودکان بیش فعال (ADHD)
تشویق ویژگیهای منحصربهفرد کودکان
بیش فعالی بسته به شدت علائم، میتواند بر توانایی کودک در مدرسه و انجام کارهای روزمره تأثیر بگذارد. بنابراین درصورت شدیدتر بودن شدت بیش فعالی، این تصور ایجاد میشود که فرد بیش فعال ضریب هوشی پایینتری دارد، درحالیکه اینطور نیست. میتوانید مقاله تاثیر بیش فعالی بر هوش کودک را مطالعه نمایید.
به یاد داشته باشید که کودکان بیش فعال ویژگیهای منحصربهفردی دارند که آنها را خاص میکنند. انرژی، اشتیاق و خلاقیت آنها را تشویق کرده و به آنها کمک کنید تا این ویژگیها را به سمت فعالیتهای مثبت هدایت کنند.
تقویت مهارتهای اجتماعی
با الگوبرداری و تقویت تعاملات مثبت به کودک بیش فعال خود کمک کنید تا مهارتهای اجتماعی مناسبی را ایجاد کند. مشارکت در فعالیتهای گروهی را تشویق کرده و فرصتهایی را برای او فراهم کنید تا ارتباطات و همکاری با دیگران را تمرین کند.
تشویق به فعالیتهای خلاقانه
هنر، موسیقی و سایر فعالیتهای خلاقانه میتوانند خروجی سازندهای برای انرژی کودکان بیش فعال ایجاد کرده و ابراز وجود را تقویت کنند. بنابراین مواد و فرصتهای مختلفی را به کودکان بیشفعال ارائه دهید تا خلاقیت خود را کشف کنند.
ایجاد روال مشخصی برای خواب
روالی مشخص برای خواب کودکان بیش فعال تعین کرده و برنامهای روتین قبل از خواب، ازجمله کم کردن فعالیتهایی مانند مطالعه یا حمام آب گرم تنظیم کنید. اطمینان حاصل کنید که محیط خواب کودک بیش فعال آرام و مساعد برای خوابی راحت است. این کار میتواند به مدیریت مشکلات خواب کودکان ADHD کمک نماید.
حق انتخاب
به کودک بیش فعال خود اجازه دهید تا با ارائه انتخابهای مختلف بر روز خود کنترل داشته باشد. داشتن حق انتخاب میتواند به کودکان کمک کند تا احساس استقلال بیشتری داشته باشند و کمتر پرخاشگری کنند.
فراهم کردن ابزارهای حسی
ابزارهای حسی، مانند فیجت اسپینر، توپهای استرس و ... میتوانند به کودکان بیش فعال کمک کرده سطح انرژی خود را مدیریت کنند. ابزارهای مختلف را بررسی کنید تا ببینید کدام ابزار بهترین تأثیر را بر فرزند شما میگذارد.
استفاده از وسایل کمک بصری
وسایل کمک بصری مانند برنامهها، نمودارها یا تایمرهای مختلف برای کودکان بیشفعال مفید هستند. این وسایل ساختاری را فراهم کرده و میتوانند به کودکان در درک انتظارات و مدیریت مؤثر زمان کمک کنند.
پرهیز از حضور در تجمعات بزرگ
اگر کودک شما از علائم بیش فعالی شدید رنج میبرد، سعی کنید از بردن او به مکانهایی که باعث ناراحتی او میشوند، خودداری کنید. حضور در مجالس رسمی، که در آن افراد مجبور به پیروی از آراستگی خاصی هستند، برای کودک بیش فعال دشوار است. تا زمانی که نتوانستهاید راهکاری برای کنترل بیشفعالی کودکتان به روشی آسان پیدا کنید، از مراجعه به مکانهای شلوغ مانند سوپرمارکتها یا مهمانیهای بزرگ که باعث ایجاد اصطکاک بین شما و فرزندتان میشود، خودداری کنید. این بدان معنا نیست که شما و فرزندتان همیشه باید در داخل خانه باشید. بلکه سعی کنید کمکم وارد محیطهای اجتماعی شوید و بهتدریج فرزند خود را با شرایط جدید آشنا کنید؛ زیرا کودک بیش فعال در محیط امن خانه به خودکنترلی میپردازد.
برای اطلاعات بیشتر مطلب «درمان بیش فعالی در کودکان» را بخوانید.
جمعبندی
والدین اغلب نگران کودکان بیش فعال در خانه هستند؛ زیرا کنترل آنها و تطابق با انرژی آنها چالشبرانگیز هستند. این کودکان معمولاً زمانی خوب عمل میکنند که طبق برنامه پیش بروند، مورد تحسین قرار گیرند و در زمان مناسب استراحت کنند. والدین میتوانند با دادن دستورالعملهای سادهتر به کودک بیش فعال خود یا فراهم کردن محیطی آرام با حواسپرتی کمتر به او کمک کنند. اما اگر پس از استفاده از استراتژیهای مختلف باز هم نتوانستید به مدیریت رفتارهای نامناسب کودک بیشفعال خود بپردازید میتوانید از مشاوره های تخصصی ما در حوزه کودکان بیش فعال استفاده کنید. برای دریافت نوبت ویزیت یا مشاوره اولیه رایگان با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
منابع
سوالات متداول
تحقیقات نشان میدهند مکملهای امگا-۳ به بهبود علائم بیش فعالی کمک میکنند.
مطالب مشابه
اختلالات تکاملی، شرایط فیزیکی یا مبتنی بر مغز هستند که بر پیشرفت کودک هنگام رشد و کسب مهارتهای ضروری زندگی تأثیر میگذارند. بسیاری از اختلالات تکاملی کودکی قبل از تولد وجود دارند و در طول زندگی ادامه مییابند. همچنین ممکن است درنتیجه آسیب، ضربه یا سایر عوامل پزشکی در طول کودکی رخ دهند.
هیدروتراپی، که به آن آب درمانی نیز گفته میشود، شکل تخصصی فیزیوتراپی است که از آب برای درمان بیماریها استفاده میکند. این نوع درمان محیطی امن و حمایتی را برای کودکان فراهم میکند که در آن میتوانند بدون تنش جاذبه در فعالیتهای فیزیکی شرکت کنند.
والدین میتوانند با استفاده از بازیهای ساده و سرگرمکننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزههای مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیتهای حسی زیر نظر بگیرند. این بازیها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک میکنند تا درصورت مشاهده علائم نگرانکننده، بهموقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آنها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارتهای کسبشده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست میدهند.
یکی از تفاوتهای بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع میکنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمیکنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر میرسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً میخواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه میشوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارتهای اجتماعی و ارتباطی تأثیر میگذاشتند، مورد استفاده قرار میگرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) مینامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان میتواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته میشود.
اختلال ویژه زبانی (SLI)، اصطلاحی برای اختلال زبان رشدی است. این اختلال زمانی رخ میدهد که مهارتهای زبانی بهدرستی رشد نمیکنند ولی این چالشها به سایر مشکلات رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم، آسیب مغزی تروماتیک، آپراکسی گفتار یا کم شنوایی مربوط نیستند.
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آنها زبان را میفهمند و میتوانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیتهای اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل میکند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.