آیا می‌دانستید کودکان مبتلا به بیش‌فعالی بیشتر درمعرض خطر دیر حرف زدن هستند؟ بیش‌فعالی و تأخیر در رشد گفتار دو اختلال رایج عصبی‌رشدی هستند که می‌توانند به‌طور قابل توجهی بر رشد تحصیلی، اجتماعی و عاطفی کودک تأثیر بگذارند. در این مطلب به بررسی رابطه بین بیش‌فعالی و دیر حرف زدن کودکان می‌پردازیم.
بیش‌فعالی چیست؟
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) اختلالی عصبی‌رشدی است که در درجه اول کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد اما می‌تواند تا بزرگسالی نیز ادامه یابد. علائم اصلی این اختلال شامل بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانشگری هستند. کودکان مبتلا به بیش‌فعالی اغلب برای تمرکز، پیروی از دستورالعمل‌ها، نشستن بدون تحرک و کنترل تکانه مشکل دارند. این چالش‌ها می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی بر عملکرد تحصیلی، تعاملات اجتماعی و عملکرد روزانه آنها تأثیر بگذارند.
تأخیر در رشد گفتار چیست؟
تأخیر در رشد گفتار به معنی دیر حرف زدن کودک و ناتوانی او در استفاده از مهارت‌های زبانی متناسب با سنش است. این اختلال می‌تواند به‌صورت مشکلات بیان، واژگان، گرامر و زبان گفتاری ظاهر شود.
تأخیر در رشد گفتار می‌تواند منجر به مشکلات ارتباطی شود؛ زیرا کودکان برای بیان منظور خود یا درک صحبت‌های دیگران دچار مشکل می‌شوند که این مسئله به‌طور بالقوه منجر به ناامیدی، عصبانیت و انزوای اجتماعی می‌شود.
نقاط عطف رشد گفتار
رشد گفتار در کودکان معمولاً از مجموعه‌ای از نقاط عطف به خوبی تعریف‌شده پیروی می‌کند که نشان‌دهنده رشد زبانی است. این نقاط عطف ممکن است از کودکی به کودک دیگر کمی متفاوت باشند، اما به‌طور کلی شامل مراحل زیر هستند:
- مرحله غان و غون کردن (6 تا 8 ماهگی). نوزادان شروع به تولید صداهای تکراری مانند «با-با» یا «دا-دا» می‌کنند.
- تک‌واژه‌ها (12 تا 18 ماهگی). کودکان شروع به بیان نیازها یا خواسته‌های اولیه خود با کلمات واحدی مانند «ماما»، «بابا» یا «آب» می‌کنند.
- عبارات دوکلمه‌ای (18-24 ماهگی). کودکان در این مرحله (حدود دو سالگی) دو کلمه را ترکیب می‌کنند تا عبارات ساده‌ای مانند «آب بیشتر» یا «سگ بزرگ» را تشکیل دهند.
- گسترش واژگان (2-3 سالگی). دایره واژگان کودکان به سرعت گسترش می‌یابد و جملات پیچیده‌تری را تشکیل می‌دهد.
- رشد گرامر (3-4 سالگی). مهارت‌های دستور زبان کودکان بهبود می‌یابد و از ساختارهای پیچیده‌تر جمله استفاده می‌کند.
- ارتباطات اجتماعی (4 تا 5 سالگی). کودکان تا سنین پیش‌دبستانی می‌توانند در تعاملات اجتماعی پیچیده و داستان‌سرایی شرکت کنند.
فراگیری زودهنگام زبان به دلایل مختلفی حیاتی است. اولاً فراگیری زبان برای ارتباط ضروری است. کودکانی که در سنین پایین مهارت‌های زبانی را توسعه می‌دهند، می‌توانند نیازها و خواسته‌های خود را بهتر بیان کنند. این مسئله می‌تواند منجر به روابط بهتر با والدین و مراقبان و بهبود مهارت‌های اجتماعی در بین همسالان شود.
دوماً توانایی‌های زبانی برای موفقیت تحصیلی لازم هستند. مهارت‌های زبانی قوی به کودکان کمک می‌کنند تا دستورالعمل‌ها را بفهمند و از آنها پیروی کنند، اطلاعات جدید را بیاموزند و مهارت‌های نوشتاری خود را تقویت کنند.
سوماً مهارت‌های زبانی در رشد شناختی بسیار مهم هستند. کودکانی که در سنین پایین صحبت کردن را یاد می‌گیرند بهتر می‌توانند انتقادی فکر کرده و مشکلات را حل کنند.
ارتباط بیش‌فعالی و دیر حرف زدن کودکان
طبق تحقیقات، کودکان مبتلا به بیش‌فعالی بیشتر احتمال دارد که دچار تأخیر در رشد گفتار شوند. دلایل این امر عبارت‌اند از:
- بیش‌فعالی می‌تواند بر مهارت‌های عملکرد اجرایی تأثیر بگذارد؛ این مهارت‌ها توانایی‌هایی هستند که به ما اجازه می‌دهند تا افکار و رفتارهای خود را برنامه‌ریزی، سازماندهی و مدیریت کنیم. رشد گفتار و زبان نیاز به مهارت‌های عملکرد اجرایی دارند. کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است با مهارت‌های عملکرد اجرایی مانند برنامه‌ریزی گفتار، مهار پاسخ‌های تکانشی و نظارت بر تولید گفتار دست‌وپنجه نرم کنند.
- بیش‌فعالی می‌تواند منجر به مشکلاتی در دامنه توجه و تمرکز شود. این امر می‌تواند تمرکز کودکان مبتلا به این اختلال را برای توسعه مهارت‌های گفتاری و زبانی دشوار کند.
- بیش فعالی و تکانشگری نیز می‌توانند باعث ایجاد مشکل در صحبت کردن شوند. به‌عنوان مثال، کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است هنگام صحبت کردن بدون در نظر گرفتن عواقب، حرف دیگران را قطع کنند. این امر باعث می‌شود گفتگوهای سازنده برای آنها دشوار باشد.
- برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی، مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. این امر می‌تواند یادگیری و تمرین مهارت‌های گفتار و زبان را دشوار کند.
- برای کودکان بیش‌فعال، دشواری در انجام وظیفه مشکل‌ساز است. به همین دلیل، ممکن است انجام فعالیت‌های گفتار و زبان‌درمانی یا شرکت در بحث‌های کلاسی برای آنها دشوار باشد.
- مشکل در نوبت گرفتن می‌تواند منجر به مشکلاتی در برقراری ارتباط شود. به همین دلیل کودکان مبتلا به بیش‌فعالی هنگام صحبت با دیگران دچار مشکل می‌شوند.
- برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی، مشکل در گوش دادن به دیگران می‌تواند به چالشی تبدیل شود. مشکل در گوش دادن به صحبت‌های دیگران یکی دیگر از ناتوانی‌های یادگیری است که می‌تواند یادگیری مهارت‌های گفتار و زبان جدید را دشوار کند.
درک رابطه بین بیش‌فعالی و دیر حرف زدن کودکان به‌دلایل زیر بسیار مهم است:
- مداخله زودهنگام. تشخیص زودهنگام امکان درمان به‌موقع هر دو بیماری را فراهم می‌کند. مداخله زودهنگام می‌تواند نتایج را بهبود بخشد، به کودکان در غلبه بر تأخیرهای رشد گفتار کمک کرده و درعین‌حال به‌طور مؤثرتری علائم بیش‌فعالی را مدیریت کند.
- پشتیبانی اختصاصی. مربیان، آسیب‌شناسان گفتار-زبان و پزشکان می‌توانند با تشخیص بیش‌فعالی و تأخیر در گفتار، درمان‌های شخصی‌سازی‌شده را ارائه دهند که به رفع دو اختلال کمک می‌کنند.
- بهبود کیفیت زندگی. با پرداختن به تأخیرهای رشد گفتار در کودکان بیش‌فعال، می‌توانیم مهارت‌های ارتباطی آنها را بهبود بخشیم و درعین‌حال ناامیدی و گوشه‌گیری را کاهش دهیم. درنتیجه، رفاه اجتماعی و عاطفی کودکان بیش‌فعال بهبود می‌یابند.
- مراقبت جامع. رویکرد جامع نسبت به درمان می‌تواند منجر به مراقبت کامل‌تر شود و این مسئله به حمایت همه جانبه از رشد کودکان منجر می‌شود.
انواع تأخیرها و اختلالات گفتار و زبان مرتبط با بیش‌فعالی
بیش‌فعالی با تأخیر در حرف زدن و اختلالات مختلف گفتار و زبان مرتبط است که می‌تواند مشکلات ارتباطی کودکان بیش‌فعال را تشدید کند. در اینجا برخی از تأخیرهای رایج گفتار و زبان و اختلالات مرتبط با بیش‌فعالی ذکر شده‌اند:
- اختلالات بیانی. اختلالات بیانی مشکلاتی در شکل‌گیری صحیح صداهای گفتاری هستند. به دلیل تکانشگری و بیش‌فعالی، کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است با بیان صحیح مشکل داشته باشند و این مسئله توانایی آنها را برای کنترل حرکات دقیق اندام‌های مفصلی خود (مانند زبان، لب‌ها و تارهای صوتی) مختل کند. درنتیجه، گفتار آنها ممکن است نامفهوم یا درک آن دشوار باشد و ارتباط مؤثر را به خطر بیندازد.
- اختلالات روانی گفتار. اختلالات روانی مانند لکنت ممکن است در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی شایع‌تر باشند. ماهیت تکانشی بیش‌فعالی ممکن است منجر به لکنت یا سایر مشکلات مربوط به روانی گفتار شود.
- اختلالات ارتباط اجتماعی (زبان عملی). زبان عملگرا به نحوه استفاده از زبان در زمینه‌های اجتماعی اشاره دارد. افراد مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است دارای اختلالات زبان عملگرا باشند که به‌صورت مشکلات در درک و به کارگیری قوانین ارتباط اجتماعی ظاهر می‌شوند. آنها ممکن است با نوبت گرفتن در مکالمات، تشخیص نشانه‌های غیرکلامی، یا تنظیم گفتار خود با زمینه اجتماعی مشکل داشته باشند. این ناتوانی‌ها درگیر شدن مؤثر در تعاملات اجتماعی را دشوار می‌کند.
- اختلالات پردازش زبان. این اختلالات توانایی فرد را برای درک و تفسیر زبان گفتاری یا نوشتاری مختل می‌کند. کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است در پردازش زبان تأخیر یا مشکلاتی داشته باشند که درنتیجه در درک، پیروی از دستورالعمل‌ها و به خاطر آوردن اطلاعات با مشکل مواجه می‌شوند. این مسئله می‌تواند بر عملکرد تحصیلی آنها و همچنین مهارت‌های ارتباطی کلی آنها تأثیر بگذارد.
توجه به این نکته ضروری است که همه کودکان مبتلا به بیش‌فعالی دچار تأخیر یا اختلال در گفتار و زبان نمی‌شوند و شدت آن می‌تواند در کودکان مختلف بسیار متفاوت باشد.
تشخیص و ارزیابی
تشخیص زودهنگام تأخیر و اختلالات گفتاری به‌دلایل مختلف ضروری است. اولاً، کودکان را قادر می‌سازد تا درمان و حمایت مناسب را در اسرع وقت دریافت کنند. این مسئله می‌تواند به کاهش تأثیر تأخیر یا اختلال گفتار کودک بر رشد تحصیلی، اجتماعی و عاطفی کمک کند.
دوماً، تشخیص زودهنگام می‌تواند به شناسایی هر گونه بیماری زمینه‌ای که در تأخیر یا اختلال گفتار نقش دارد، کمک کند. به‌عنوان مثال، کاهش شنوایی یا نارسایی‌های دهانی-حرکتی می‌توانند به تأخیر گفتار منجر شوند. تشخیص زودهنگام این بیماری‌ها می‌تواند به مداخله زودتر منجر شود و بهبودی کودک را به همراه داشته باشد.
ارزیابی رشد گفتار توسط آسیب‌شناسان گفتار و زبان
آسیب‌شناسان گفتار- زبان (SLPs) رشد گفتار را در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی با استفاده از روش‌های مختلف زیر ارزیابی می‌کنند:
- مشاهده. گفتاردرمانگران کودک را در حین بازی مشاهده کرده و برای ارزیابی مهارت‌های ارتباطی او در فعالیت‌های دیگر شرکت می‌کنند. آنها به بررسی توانایی کودک در درک و استفاده از زبان و بیان و روان بودن گفتار کودکان می‌پردازند.
- تست‌های استاندارد. گفتاردرمانگران همچنین ممکن است از آزمون‌های استاندارد برای ارزیابی مهارت‌های گفتاری و زبانی کودک استفاده کنند. جنبه‌های خاص رشد گفتار و زبان، مانند واژگان، دستور زبانو بیان با استفاده از این آزمون‌ها ارزیابی می‌شوند.
- مصاحبه با والدین و مراقبان. گفتاردرمانگران همچنین با والدین و مراقبان کودک مصاحبه می‌کنند تا اطلاعاتی درمورد مهارت‌های ارتباطی کودک در خانه و سایر محیط‌ها به دست آورند.
نقش والدین و مراقبان در شناخت اختلالات گفتاری
والدین و مراقبان در شناسایی مشکلات گفتاری در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی نقشی مهم ایفا می‌کنند. والدین و مراقبان باید نقاط عطف رشد گفتار و زبان را برای کودکان در سنین مختلف درک کنند. اگر فرزند این نقاط عطف را رعایت نکرد، والدین باید به پزشک اطفال یا آسیب‌شناس گفتار-زبان مراجعه کنند.
والدین و مراقبان می‌توانند برای شناسایی مشکلات گفتاری در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی به‌دنبال علائم زیر باشند:
- مشکل در درک یا استفاده از زبان
- مشکل در تلفظ کلمات
- مشکل در صحبت کردن به آرامی و بدون مکث
- مشکل در نوبت گرفتن در مکالمات
- مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها
اگر نگران رشد گفتار یا زبان کودک خود هستید، با پزشک اطفال یا آسیب‌شناس گفتار-زبان مشورت کنید. تشخیص زودهنگام و مداخله می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر نتایج درازمدت درمان تأخیر و اختلالات گفتاری تأثیر بگذارد.
در اینجا پیشنهاداتی برای والدین کودکان مبتلا به بیش‌فعالی و تأخیر گفتار آورده شده‌اند:
- به‌طور منظم با کودک خود صحبت کنید.
- هر روز برای فرزندتان کتاب بخوانید.
- با کودکتان آواز بخوانید.
- به صداهای کودکتان توجه کنید.
- رفتارهای کودک را زیر نظر بگیرید.
- از کودک خود سؤال کرده و او را تشویق کنید که پاسخ دهد.
- به فرزندتان فرصت دهید تا با دیگر کودکان و بزرگسالان ارتباط برقرار کند.
- با کمک یک آسیب‌شناس گفتار و زبان، یک برنامه درمانی برای کودک خود فراهم کنید.
به این نکته توجه داشته باشید حمایت مناسب به رشد و درمان کودکان مبتلا به بیش‌فعالی و تأخیر گفتار کمک می‌کند.
جمع‌بندی
یکی از مشکلات کودکان بیش‌فعال، تأخیر در گفتار و دیر حرف زدن آنها است که به‌خاطر بی‌توجهی، عدم تمرکز، ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌ها و ... اتفاق میفتد. عدم درمان تأخیر در گفتار در کودکان بیش‌فعال مانع از پیشرفت تحصیلی، اجتماعی و عاطفی آنها می‌شود. بنابراین والدین می‌توانند با مراجعه زودهنگام به پزشکان و متخصصان فعال در کلینیک توانبخشی راه کمال و تشخیص علل دیر حرف زدن کودک به درمان و بهبود شرایط او کمک کنند.
منبع
مطالب مشابه
بسیاری از فعالیت‌ها و ورزش‌ها به تخلیه انرژی کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند و باعث بهبود علائم آنها می‌شوند. از بین آنها می توان به شنا، ورزش های رزمی، مدیتیشن، تنیس و .... اشاره کرد. این ورزش ها جنب و جوش زیادی دارند و باعث تحرک مداوم و سوزاندن انرژی کودکان بیش فعال می شوند.
موسیقی‌درمانی می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای درمان علائم اصلی بیش‌فعالی و سایر اختلالاتی مانند اضطراب و مشکلات خواب باشد که اغلب با هم اتفاق میفتند. موسیقی‌درمانی از ریتم و موسیقی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، تنظیم احساسات و اختلالات اجرایی استفاده می‌کند و اغلب در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند دارودرمانی یا رفتاردرمانی استفاده می‌شود.
اگر والدینی هستید که با لجبازی کودکان بیش‌فعال سر و کار دارید، احتمالاً این رفتار آنها را بسیار طاقت‌فرسا می‌دانید؛ زیرا احساس می‌کنید دائماً با مسائل مربوط به مدیریت خشم فرزند خود درگیر هستید. لجبازی کودکان مقاومت آشکار آنها در برابر قوانین و دستورالعمل‌ها است.
ارتوپدی فنی کودکان از فناوری‌های مختلف برای بهبود کیفیت زندگی و حفظ استقلال کودک بهره می‌گیرند.ارتزها بریس‌هایی هستند که پس از آسیب، ضعف یا عملکرد نادرست به کودک کمک می کنند.
مشاوره کودکان بیش‌فعال ازطریق رفتاردرمانی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ... به بهبود رفتارهای تکانشی کودکان کمک می‌کند. بیش‌فعالی اختلالی است که به سه نوع بی‌توجهی، بیش‌فعالی/ تکانشی و نوع ترکیبی دسته‌بندی می‌شود.
آریپیپرازول می‌تواند برای کودکان بیش‌فعال مفید باشد و به مدیریت چالش‌های خاصی که ممکن است با آنها مواجه شوند، می‌پردازد. مصرف این دارو به‌شکل قابل توجهی باعث بهبود علائم بیش‌فعالی و کاهش سطح پرولاکتین در کودکان می‌شود.
فلوکستین داروی ضدافسردگی رایجی است که دهه‌ها مورداستفاده قرار گرفته است. این دارو اغلب برای افراد مبتلا به افسردگی، اضطراب و سایر بیماری‌های سلامت روان تجویز می‌شود. بااین‌حال، فلوکستین را برای درمان بیش‌فعالی نیز تجویز می‌کنند.
ریسپریدون دارو‌یی است که برای اختلال کمبود توجه یا بیش‌فعالی استفاده می‌شود، ریسپریدون باعث بهبود قابل توجه رفتارهای پرخاشگرانه و سایر رفتارهای مخرب جدی کودکان بیش‌فعال می‌شود.
تمرکز کردن برای کودکان بیش‌فعال سخت است اما خبر خوب این است که راهکار‌هایی وجود دارند که به بهبود مهارت‌های تمرکز در کودکان کمک می‌کنند. مثلا برای کمک به افزایش تمرکز فرزندتان، توجه او را جلب و حفظ کنید.
در فلج مغزی توانایی کودک برای راه رفتن به شدت و محل آسیب بستگی دارد. بنابراین در فلج مغزی خفیف، کودک قادر به راه رفتن و تحرک است ولی در فلج مغزی شدید راه رفتن و تحرک بدون کمک دیگران امکان‌پذیر نیستند.