بیش فعالی تکانشی چیست؟
اختلال نقص توجه و بیش فعالی تکانشی نوعی از بیش‌فعالی است که علائم اصلی آن حرکت مداوم و ناتوانی در کنترل رفتار هستند. افراد مبتلا به این بیماری معمولاً بدون فکر کردن رفتار می‌کنند، دائماً حرف می‌زنند و نمی‌توانند آرام بنشینند. این اختلال رایج‌ترین نوع بیش فعالی است که به‌شدت بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد و مانع از پیشرفت او می‌شود. بنابراین تشخیص و درمان آن اهمیت بسیار زیادی دارد. در این مطلب به بررسی این اختلال، علائم، روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
مطالعه بیشتر: انواع بیش فعالی
علائم ای دی اچ دی بیش فعالی تکانشگری
هیچ آزمایشی به‌طور قطعی نمی‌تواند بیش فعالی تکانشی را تشخیص دهد. در ابتدا پزشک بیمار را معاینه کرده و علائم مربوط به بیماری‌های مشابه را بررسی می‌کند. در برخی موارد بیمار به‌خاطر مشکلات بینایی، مشکلات عاطفی یا ناتوانی در یادگیری، علائمی مشابه با علائم بیش‌فعالی تکانشی از خود نشان می‌دهد.
علائم تکانشگری شامل موارد زیر هستند:
- بی‌قراری
- بی‌وقفه حرف زدن
- ناتوانی در تمرکز بر روی فعالیت‌های آرام
- دویدن بی‌هدف
- پریدن روی مبل‌ها و بالا رفتن از میز و صندلی
- بی‌حوصلگی
- قطع کردن صحبت دیگران و حرف زدن خارج از نوبت
- عدم تمایل به منتظر ماندن در صف
- بیان پاسخ‌ها و نظرات نامناسب
- عدم تشخیص موقعیت‌های خطرناک
حتما بخوانید: علائم بیش‌فعالی چیست؟
بسیاری از کودکان به‌خاطر انرژی بالایی که دارند، از دویدن و پریدن لذت می‌برند ولی این به‌معنی ابتلای آنها به بیش فعالی تکانشی نیست. علائم این بیماری باید حداقل شش ماه در فرد مبتلا مشاهده شوند.
چه تفاوتی با سایر انواع بیش فعالی دارد؟
نوع دیگری از بیش فعالی به نام بیش‌فعالی از نوع بی‌توجهی وجود دارد. علامت اصلی این اختلال مشکل در تمرکز است. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، به‌راحتی حواس‌شان پرت می‌شود و دائماً در حال خیال‌پردازی هستند. آنها فراموشکار هستند و وسایل شخصی خود را گم می‌کنند. بیماران مبتلا به نقص کمبود توجه و بیش فعالی از نوع بی‌توجهی به‌خاطر بی‌دقتی خیلی مرتکب اشتباه شده و در انجام کارهای خانه یا سایر وظایف با مشکل مواجه میشوند. این بیماران برخلاف گروه تکانشی ناآرام نیستند، مدام در حال حرکت نیستند و نظرات نامناسب را بیان نمی‌کنند.
علت بیش فعالی تکانشی چیست؟
دلایل ابتلا به بیش فعالی تکانشی مشخص نیستند. تحقیقات نشان می‌دهند این اختلال تا حد زیادی به‌دلیل ژن‌هایی است که از والدین به فرزندان منتقل میشوند. اما هنوز مشخص نیست کدام ژن خاص احتمال ابتلا به بیش فعالی تکانشی را بیشتر می‌کند. اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به بیش فعالی باشد، احتمال ابتلای شما به این اختلال افزایش می‌یابد.
موارد دیگری که ممکن است خطر ابتلا به بیش فعالی تکانشی را افزایش دهند، در ادامه ذکر شده‌اند:
- مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری
- نارس به دنیا آمدن کودک
- وزن کم هنگام تولد
- قرار گرفتن درمعرض سرب در دوران کودکی
- آسیب‌های مغزی
بسیاری از والدین فکر می‌کنند مصرف قند باعث بیش فعالی فرزندشان می‌شود. اما شواهدی درخصوص ارتباط بین مصرف قند و ابتلا به بیش فعالی وجود ندارند.
همچنین ممکن است مصرف افزودنی‌های غذایی مانند رنگ‌های مصنوعی و مواد نگهدارنده باعث ابتلا به بیش فعالی تکانشی شوند، اما این مسئله هم هنوز تأیید نشده است.
چه تأثیری بر کار، مدرسه و روابط اجتماعی بیمار دارد؟
ما اغلب به‌اندازه کافی درمورد بیش فعالی تکانشی و تأثیر آن بر بسیاری از جنبه‌های زندگی افراد صحبت نمی‌کنیم.
در محل کار یا محیط‌های آموزشی، افراد مبتلا به بیش فعالی تکانشی با حفظ تمرکز، تکمیل به‌موقع وظایف یا اولویت‌بندی مسئولیت‌ها مشکل دارند. درنتیجه این افراد عملکرد ضعیفی در محیط کار یا محیط‌های آموزشی از خود نشان می‌دهند.
در برخی موارد، افراد مبتلا به نکانشگری با تعاملات اجتماعی و ارتباطات در محیط‌های حرفه‌ای و شخصی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. ناتوانی آنها در برقراری ارتباط مانع از موفقیت آنها در وظایف شغلی، تحصیلات و روابط اجتماعی آن می‌شود.
با تشخیص، درمان و حمایت مناسب بیش فعالی تکانشی، افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند استراتژی‌هایی را برای مدیریت علائم خود بیاموزند و در تمام زمینه‌های زندگی خود پیشرفت کنند.
روش‌های تشخیص
فقط یک متخصص حرفه‌ای می‌تواند بیش فعالی تکانشی را تشخیص دهد. متخصص در طول فرایند ارزیابی، سلامت روان و سوابق ذهنی بیمار را بررسی می‌کند. او همچنین با خانواده، دوستان نزدیک یا معلم‌ها و همکاران بیمار صحبت می‌کند. در ادامه روش‌های تشخیص بیش فعالی تکانشی توضیح داده شده‌اند:
آزمایش‌های خودغربالگری
همان‌طور که می‌دانید چندین آزمایش خودغربالگری آنلاین وجود دارند که می‌توانند به شناسایی علائم بیش‌فعالی تکانشی کمک کنند. اما توجه به این نکته مهم است که تست‌های خودغربالگری به‌تنهایی نمی‌توانند این اختلال را تشخیص دهند و بیمار باید حتماً برای تشخیص دقیق به پزشک متخصص مراجعه کند.
تشخیص پزشکی
پزشک از پرسشنامه‌های مختلف برای تشخیص بیش فعالی تکانشی استفاده می‌کند. معیارهای تشخیص این اختلال شامل موارد زیر هستند:
- بیش فعالی تکانشی‌ای که باعث اختلال در عملکرد یا رشد بیمار می‌شود، باید حداقل شش مورد از علائم زیر را نشان دهد:
- بی‌قراری فرد که در تکان دادن دست‌ها یا پاها مشهود است
- ناتوانی در ثابت نشستن روی صندلی
- دویدن در موقعیت‌های نامناسب
- ناتوانی در انجام بازی‌ها بدون سر و صدا
- تحرک مداوم
- حرف زدن بیش‌ازحد
- پاسخ دادن به سؤال قبل از کامل شدن آن
- ناتوانی در منتظر ماندن در صف
- قطع حرف دیگران
- چندین علامت از علائم بالا قبل از 12 سالگی فرد مشاهده میشوند.
- علائم متعددی در دو یا چند موقعیت مختلف مانند خانه، مدرسه یا محل کار بروز پیدا می‌کنند.
- شواهد واضحی وجود دارند که نشان می‌دهند علائم بیماری باعث کاهش کیفیت عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی بیمار میشوند.
- علائم بیماری به‌وضوح با توانایی اولیه فرد برای لذت بردن از زندگی تداخل دارند.
- علائم این اختلال را نمی‌توان به بیماری روحی‌روانی دیگری نسبت داد.
روش‌های مدیریت علائم
اختلال بیش فعالی تکانشی علاوه بر تأثیر بر زندگی بیمار، بر زندگی والدین، مراقبان، دوستان و اعضای خانواده نیز تأثیر می‌گذارد. بنابراین مدیریت علائم آن، راهی مؤثر برای کمک به بیمار و اطرافیان او است. در ادامه چند ایده برای مدیریت و کنترل علائم بیماری بیش‌فعالی تکانشی ذکر شده‌اند:
- عوامل حواس‌پرتی را از بین ببرید: اگر می‌خواهید روی فعالیتی خاص تمرکز کنید، تلویزیون را خاموش کنید، موسیقی را کم کنید، و تلفن و موبایل خود را در کشو قرار دهید. به این ترتیب احتمال پرت شدن حواس کمتر است.
- به‌اندازه کافی بخوابید: تحقیقات نشان می‌دهند کمبود خواب می‌تواند علائم بیش فعالی را تشدید کند.
- تمرینات تنفس عمیق را انجام دهید: تمرینات تنفس عمیق به بهبود تمرکز، کاهش اضطراب و تفکر پیش از عمل کمک می‌کنند.
- جلوی کلاس (یا اتاق کنفرانس) بنشینید: در طول کنفرانس‌ها یا در کلاس صندلی جلو را انتخاب کنید. این کار باعث کاهش عوامل حواس‌پرتی و تمرکز بهتر بیمار در طول آموزش می‌شود.
- ورزش کنید: تحقیقات نشان می‌دهند ورزش می‌تواند در مدیریت بیش فعالی تکانشی بسیار مؤثر باشد. در درجه اول، ورزش علائم بیماری را کاهش می‌دهد و در ادامه باعث بهبود عملکرد اجرایی بیمار می‌شود.
گزینه‌های درمانی
تشخیص دقیق بیش فعالی تکانشی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما برای ارائه درمان مناسب به تشخیص صحیح نیاز است. مصرف داروها و تغییر سبک زندگی به بیماران مبتلا به بیش فعالی تکانشی کمک می‌کنند به‌طور مؤثرتری علائم خود را مدیریت کنند. در ادامه روش‌های درمانی بیش فعالی تکانشی ذکر شده‌اند:
دارو
یکی از روش‌های درمان بیش فعالی تکانشی، مصرف داروهایی مانند محرک‌ها است. بااین‌حال، توجه به این نکته مهم است که داروهای بیش فعالی تکانشی زمانی بهترین عملکرد را دارند که با استراتژی‌های غیردارویی همراه شوند. تغییرات سبک زندگی مانند ورزش، تغذیه سالم و خواب کافی در کنار مصرف دارو منجر به کاهش علائم بیماری میشوند.
حتما بخوانید: دارو های بیش فعالی کدام‌اند.
درمان شناختی‌رفتاری (CBT)
درمان شناختی‌رفتاری، شکلی از گفتاردرمانی است که می‌تواند به افراد مبتلا به بیش فعالی کمک کند تا مهارت‌ها و استراتژی‌های مقابله‌ای را بیاموزند. این درمان بر شناسایی و تغییر الگوهای منفی تفکر و رفتار در زمان حال تمرکز دارد.
درمان شناختی‌رفتاری را می‌توان به‌تنهایی یا همراه با دارو برای مدیریت علائم بیش فعالی تکانشی استفاده کرد. اما نکته مهم مشورت با پزشکی باتجربه درزمینه درمان بیش فعالی تکانشی است تا بتوانید به بهترین نتایج دست پیدا کنید.
تغییر سبک زندگی
ایجاد تغییر در شیوه زندگی می‌تواند اثربخشی دارو و درمان را در درمان بیش فعالی تکانشی افزایش دهد. در ادامه چند نمونه از تغییرات سبک زندگی توضیح داده شده‌اند:
- ورزش: ورزش منظم دوپامین را افزایش می‌دهد و منجر به کاهش علائم بیش فعالی تکانشی می‌شود.
- خواب: خواب مداوم و باکیفیت به تنظیم خلق‌وخو و رفتار بیمار می‌پردازد؛ زیرا کمبود خواب می‌تواند علائم بیماری را بدتر کند.
- تغذیه: رژیم غذایی سالم و متعادل منجر به بهبود بیمار می‌َشوند. اجتناب از مصرف غذاهای شیرین و فرآوری‌شده نیز بسیار مهم است؛ زیرا این غذاها علائم بیماری را تشدید می‌کنند. در مورد نقش تغذیه در بیش فعالی بیشتر بدانید.
- مدیریت زمان: استفاده از ابزارهایی مانند تقویم، تایمر و فهرست کارها به بیمار کمک می‌کند سازمان‌دهی را بیاموزد و تمرکز خود را حفظ کند.
- کاهش استرس: فعالیت‌هایی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق یا یوگا منجر به کاهش استرس روزانه بیمار میشوند.
خدمات گروه توانبخشی راه کمال برای بیش فعالی تکانشی
یکی از خدمات گروه توانبخشی راه کمال رسیدگی به بیماران مبتلا به بیش فعالی است. متخصصان و پزشکان فعال در این مرکز در ابتدا به معاینه بیمار می‌پردازند و پس از تشخیص بیماری، روش‌های درمانی ممکن را به او معرفی می‌کنند. گروه توانبخشی راه کمال با ارائه خدمات توانبخشی در بالاترین سطح کیفیت و با کمک بهترین و مجرب‌ترین متخصصان، به درمان بیماری شما کمک می‌کند. بنابراین اگر مبتلا به بیش‌فعالی تکانشی هستید، به مرکز ما مراجعه کنید و از خدمات ما بهره‌مند شوید.
منابع
مطالب مشابه
اوتیسم خفیف یا سطح 1 با چالش‌هایی در زمینه‌های تعامل اجتماعی، ارتباطات و رفتار مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این سطح از اوتیسم علائمی خفیف‌تر نسبت به کودکان با اوتیسم سطح 3 نشان می‌دهند و به حمایت کمتری در زندگی روزمره نیاز دارند.
کاردرمانی در منزل برای کودکان به‌عنوان یک رویکرد نوین و مؤثر در حمایت از کودکان با نیازهای ویژه، توجه ویژه‌ای را جلب کرده است. این نوع درمان به کودکان این امکان را می‌دهد که در محیط آشنا و راحت خود، به بهبود مهارت‌های حرکتی، اجتماعی و شناختی بپردازند.
با وجود اینکه تشخیص بیش فعالی در دوران نوزادی دشوار است، برخی علائم می‌توانند زنگ خطری برای توجه والدین باشند. به طور معمول، نوزادان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی بیشتر از سایر کودکان نیازمند توجه و مراقبت هستند.
زمانی که در پی تشخیص یا درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) هستید، انتخاب دکتر واجد شرایط که تجربه‌ی بالایی در برخورد با این اختلال داشته باشد، بسیار حیاتی است. متخصصان مختلفی می‌توانند در تشخیص و درمان بیش فعالی مشارکت کنند. این گروه شامل پزشکان، روانشناسان، مددکاران اجتماعی، پرستاران، دستیاران پزشک و دیگر درمانگران مجاز می‌شود.
زانوهای ضربدری وضعیتی است که زانوهای کودک هنگام ایستادن به هم نزدیک میشوند و مچ پاها از یکدیگر فاصله دارند. در اکثر موارد نیاز به درمان خاصی ندارد و با حرکات اصلاحی حل می شود.
پژوهش‌های نوین در حوزه درمان اوتیسم به تولید داروهای جدید AB-2004 ، بالواپتان، سورامین، نیسر‌ویمب منجر شده است که هدف آنهاکاهش علائم رفتاری و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به اوتیسم است.
کاردرمانی کودکان مبتلا به فلج مغزی می‌تواند به بهبود هماهنگی عضلات و مفاصل کمک کند؛ مشکلاتی که می‌توانند انجام فعالیت‌های روزانه مانند خوردن، مسواک زدن و حمام کردن را دشوار سازند.
در حالی که تشخیص اوتیسم تنها توسط متخصص انجام می‌شود، چندین ابزار غربالگری وجود دارند که می‌توانند والدین، مراقبان و افراد مبتلا به اتیسم را نسبت به علائم بالقوه این اختلال آگاه کند.
یکی از روش‌های مؤثر در درمان غیرجراحی پای پرانتزی در کودکان ، استفاده از بریس‌های ارتوپدی است. بریس‌ها به عنوان یک ابزار اصلاحی، به پاهای کودک بسته میشوند و با ایجاد فشار کنترل شده، به تدریج به صاف کردن زانوها و مچ پاها کمک می‌کنند.
اختلالات سیستم وستیبولار شامل چندین بیماری است که بر حس تعادل تأثیر می‌گذارد. این اختلالات بیشتر بر اندام‌های دهلیزی در گوش داخلی تأثیر می‌گذارند، اما مشکلات سیستم عصبی مرکزی نیز می‌تواند باعث ایجاد مشکلات تعادلی شوند. رایج‌ترین علامت این اختلال سرگیجه است.