بیش فعالی تکانشی چیست؟
اختلال نقص توجه و بیش فعالی تکانشی نوعی از بیش‌فعالی است که علائم اصلی آن حرکت مداوم و ناتوانی در کنترل رفتار هستند. افراد مبتلا به این بیماری معمولاً بدون فکر کردن رفتار می‌کنند، دائماً حرف می‌زنند و نمی‌توانند آرام بنشینند. این اختلال رایج‌ترین نوع بیش فعالی است که به‌شدت بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد و مانع از پیشرفت او می‌شود. بنابراین تشخیص و درمان آن اهمیت بسیار زیادی دارد. در این مطلب به بررسی این اختلال، علائم، روشهای تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
علائم ای دی اچ دی بیش فعالی تکانشگری
هیچ آزمایشی به‌طور قطعی نمی‌تواند بیش فعالی تکانشی را تشخیص دهد. در ابتدا پزشک بیمار را معاینه کرده و علائم مربوط به بیماری‌های مشابه را بررسی می‌کند. در برخی موارد بیمار به‌خاطر مشکلات بینایی، مشکلات عاطفی یا ناتوانی در یادگیری، علائمی مشابه با علائم بیش‌فعالی تکانشی از خود نشان می‌دهد.
علائم تکانشگری شامل موارد زیر هستند:
- بی‌قراری
- بی‌وقفه حرف زدن
- ناتوانی در تمرکز بر روی فعالیت‌های آرام
- دویدن بی‌هدف
- پریدن روی مبل‌ها و بالا رفتن از میز و صندلی
- بی‌حوصلگی
- قطع کردن صحبت دیگران و حرف زدن خارج از نوبت
- عدم تمایل به منتظر ماندن در صف
- بیان پاسخ‌ها و نظرات نامناسب
- عدم تشخیص موقعیت‌های خطرناک
بسیاری از کودکان به‌خاطر انرژی بالایی که دارند، از دویدن و پریدن لذت می‌برند ولی این به‌معنی ابتلای آن‌ها به بیش فعالی تکانشی نیست. علائم این بیماری باید حداقل شش ماه در فرد مبتلا مشاهده شوند.
چه تفاوتی با سایر انواع بیش فعالی دارد؟
نوع دیگری از بیش فعالی به نام بیش‌فعالی از نوع بی‌توجهی وجود دارد. علامت اصلی این اختلال مشکل در تمرکز است. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، به‌راحتی حواس‌شان پرت می‌شود و دائماً در حال خیال‌پردازی هستند. آن‌ها فراموشکار هستند و وسایل شخصی خود را گم می‌کنند. بیماران مبتلا به نقص کمبود توجه و بیش فعالی از نوع بی‌توجهی به‌خاطر بی‌دقتی خیلی مرتکب اشتباه شده و در انجام کارهای خانه یا سایر وظایف با مشکل مواجه میشوند. این بیماران برخلاف گروه تکانشی ناآرام نیستند، مدام در حال حرکت نیستند و نظرات نامناسب را بیان نمی‌کنند.
مطالعه بیشتر: انواع بیش فعالی
علت بیش فعالی تکانشی چیست؟
دلایل ابتلا به بیش فعالی تکانشی مشخص نیستند. تحقیقات نشان می‌دهند این اختلال تا حد زیادی به‌دلیل ژن‌هایی است که از والدین به فرزندان منتقل میشوند. اما هنوز مشخص نیست کدام ژن خاص احتمال ابتلا به بیش فعالی تکانشی را بیشتر می‌کند. اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به بیش فعالی باشد، احتمال ابتلای شما به این اختلال افزایش می‌یابد.
موارد دیگری که ممکن است خطر ابتلا به بیش فعالی تکانشی را افزایش دهند، در ادامه ذکر شده‌اند:
- مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری
- نارس به دنیا آمدن کودک
- وزن کم هنگام تولد
- قرار گرفتن درمعرض سرب در دوران کودکی
- آسیب‌های مغزی
بسیاری از والدین فکر می‌کنند مصرف قند باعث بیش فعالی فرزندشان می‌شود. اما شواهدی درخصوص ارتباط بین مصرف قند و ابتلا به بیش فعالی وجود ندارند.
همچنین ممکن است مصرف افزودنی‌های غذایی مانند رنگ‌های مصنوعی و مواد نگهدارنده باعث ابتلا به بیش فعالی تکانشی شوند، اما این مسئله هم هنوز تأیید نشده است.
چه تأثیری بر کار، مدرسه و روابط اجتماعی بیمار دارد؟
ما اغلب به‌اندازه کافی درمورد بیش فعالی تکانشی و تأثیر آن بر بسیاری از جنبه‌های زندگی افراد صحبت نمی‌کنیم.
در محل کار یا محیط‌های آموزشی، افراد مبتلا به بیش فعالی تکانشی با حفظ تمرکز، تکمیل به‌موقع وظایف یا اولویت‌بندی مسئولیت‌ها مشکل دارند. درنتیجه این افراد عملکرد ضعیفی در محیط کار یا محیط‌های آموزشی از خود نشان می‌دهند.
در برخی موارد، افراد مبتلا به نکانشگری با تعاملات اجتماعی و ارتباطات در محیط‌های حرفه‌ای و شخصی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. ناتوانی آن‌ها در برقراری ارتباط مانع از موفقیت آن‌ها در وظایف شغلی، تحصیلات و روابط اجتماعی آن می‌شود.
با تشخیص، درمان و حمایت مناسب بیش فعالی تکانشی، افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند استراتژی‌هایی را برای مدیریت علائم خود بیاموزند و در تمام زمینه‌های زندگی خود پیشرفت کنند.
روشهای تشخیص
فقط یک متخصص حرفه‌ای می‌تواند بیش فعالی تکانشی را تشخیص دهد. متخصص در طول فرایند ارزیابی، سلامت روان و سوابق ذهنی بیمار را بررسی می‌کند. او همچنین با خانواده، دوستان نزدیک یا معلم‌ها و همکاران بیمار صحبت می‌کند. در ادامه روشهای تشخیص بیش فعالی تکانشی توضیح داده شده‌اند:
آزمایش‌های خودغربالگری
همان‌طور که می‌دانید چندین آزمایش خودغربالگری آنلاین وجود دارند که می‌توانند به شناسایی علائم بیش‌فعالی تکانشی کمک کنند. اما توجه به این نکته مهم است که تست‌های خودغربالگری به‌تنهایی نمی‌توانند این اختلال را تشخیص دهند و بیمار باید حتماً برای تشخیص دقیق به پزشک متخصص مراجعه کند.
تشخیص پزشکی
پزشک از پرسشنامه‌های مختلف برای تشخیص بیش فعالی تکانشی استفاده می‌کند. معیارهای تشخیص این اختلال شامل موارد زیر هستند:
- بیش فعالی تکانشی‌ای که باعث اختلال در عملکرد یا رشد بیمار می‌شود، باید حداقل شش مورد از علائم زیر را نشان دهد:
- بی‌قراری فرد که در تکان دادن دست‌ها یا پاها مشهود است
- ناتوانی در ثابت نشستن روی صندلی
- دویدن در موقعیت‌های نامناسب
- ناتوانی در انجام بازی‌ها بدون سر و صدا
- تحرک مداوم
- حرف زدن بیش‌ازحد
- پاسخ دادن به سؤال قبل از کامل شدن آن
- ناتوانی در منتظر ماندن در صف
- قطع حرف دیگران
- چندین علامت از علائم بالا قبل از 12 سالگی فرد مشاهده میشوند.
- علائم متعددی در دو یا چند موقعیت مختلف مانند خانه، مدرسه یا محل کار بروز پیدا می‌کنند.
- شواهد واضحی وجود دارند که نشان می‌دهند علائم بیماری باعث کاهش کیفیت عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی بیمار میشوند.
- علائم بیماری به‌وضوح با توانایی اولیه فرد برای لذت بردن از زندگی تداخل دارند.
- علائم این اختلال را نمی‌توان به بیماری روحی‌روانی دیگری نسبت داد.
روشهای مدیریت علائم
اختلال بیش فعالی تکانشی علاوه بر تأثیر بر زندگی بیمار، بر زندگی والدین، مراقبان، دوستان و اعضای خانواده نیز تأثیر می‌گذارد. بنابراین مدیریت علائم آن، راهی مؤثر برای کمک به بیمار و اطرافیان او است. در ادامه چند ایده برای مدیریت و کنترل علائم بیماری بیش‌فعالی تکانشی ذکر شده‌اند:
- عوامل حواس‌پرتی را از بین ببرید: اگر می‌خواهید روی فعالیتی خاص تمرکز کنید، تلویزیون را خاموش کنید، موسیقی را کم کنید، و تلفن و موبایل خود را در کشو قرار دهید. به این ترتیب احتمال پرت شدن حواس کمتر است.
- به‌اندازه کافی بخوابید: تحقیقات نشان می‌دهند کمبود خواب می‌تواند علائم بیش فعالی را تشدید کند.
- تمرینات تنفس عمیق را انجام دهید: تمرینات تنفس عمیق به بهبود تمرکز، کاهش اضطراب و تفکر پیش از عمل کمک می‌کنند.
- جلوی کلاس (یا اتاق کنفرانس) بنشینید: در طول کنفرانس‌ها یا در کلاس صندلی جلو را انتخاب کنید. این کار باعث کاهش عوامل حواس‌پرتی و تمرکز بهتر بیمار در طول آموزش می‌شود.
- ورزش کنید: تحقیقات نشان می‌دهند ورزش می‌تواند در مدیریت بیش فعالی تکانشی بسیار مؤثر باشد. در درجه اول، ورزش علائم بیماری را کاهش می‌دهد و در ادامه باعث بهبود عملکرد اجرایی بیمار می‌شود. درباره تاثیر ورزش بر بیش فعالی بیشتر بدانید.
گزینه‌های درمانی
تشخیص دقیق بیش فعالی تکانشی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما برای ارائه درمان مناسب به تشخیص صحیح نیاز است. مصرف داروها و تغییر سبک زندگی به بیماران مبتلا به بیش فعالی تکانشی کمک می‌کنند به‌طور مؤثرتری علائم خود را مدیریت کنند. در ادامه روشهای درمانی بیش فعالی تکانشی ذکر شده‌اند:
دارو
یکی از روشهای درمان بیش فعالی تکانشی، مصرف داروهایی مانند محرک‌ها است. بااین‌حال، توجه به این نکته مهم است که داروهای بیش فعالی تکانشی زمانی بهترین عملکرد را دارند که با استراتژی‌های غیردارویی همراه شوند. تغییرات سبک زندگی مانند ورزش، تغذیه سالم و خواب کافی در کنار مصرف دارو منجر به کاهش علائم بیماری میشوند.
حتما بخوانید: دارو های بیش فعالی کدام‌اند.
درمان شناختی‌رفتاری (CBT)
درمان شناختی‌رفتاری، شکلی از گفتاردرمانی است که می‌تواند به افراد مبتلا به بیش فعالی کمک کند تا مهارت‌ها و استراتژی‌های مقابله‌ای را بیاموزند. این درمان بر شناسایی و تغییر الگوهای منفی تفکر و رفتار در زمان حال تمرکز دارد.
درمان شناختی‌رفتاری را می‌توان به‌تنهایی یا همراه با دارو برای مدیریت علائم بیش فعالی تکانشی استفاده کرد. اما نکته مهم مشورت با پزشکی باتجربه درزمینه درمان بیش فعالی تکانشی است تا بتوانید به بهترین نتایج دست پیدا کنید.
تغییر سبک زندگی
ایجاد تغییر در شیوه زندگی می‌تواند اثربخشی دارو و درمان را در درمان بیش فعالی تکانشی افزایش دهد. در ادامه چند نمونه از تغییرات سبک زندگی توضیح داده شده‌اند:
- ورزش: ورزش منظم دوپامین را افزایش می‌دهد و منجر به کاهش علائم بیش فعالی تکانشی می‌شود.
- خواب: خواب مداوم و باکیفیت به تنظیم خلق‌وخو و رفتار بیمار می‌پردازد؛ زیرا کمبود خواب می‌تواند علائم بیماری را بدتر کند.
- تغذیه: رژیم غذایی سالم و متعادل منجر به بهبود بیمار می‌َشوند. اجتناب از مصرف غذاهای شیرین و فرآوری‌شده نیز بسیار مهم است؛ زیرا این غذاها علائم بیماری را تشدید می‌کنند. در مورد نقش تغذیه در بیش فعالی بیشتر بدانید.
- مدیریت زمان: استفاده از ابزارهایی مانند تقویم، تایمر و فهرست کارها به بیمار کمک می‌کند سازمان‌دهی را بیاموزد و تمرکز خود را حفظ کند.
- کاهش استرس: فعالیت‌هایی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق یا یوگا منجر به کاهش استرس روزانه بیمار میشوند.
خدمات گروه توانبخشی راه کمال برای بیش فعالی تکانشی
اگر شما یا عزیزانتان با مشکل بیش فعالی روبرو هستید، تیم متخصصین گروه توانبخشی راه کمال آماده‌اند تا با استفاده از روشهای علمی و نوین، به شما در مدیریت این اختلال کمک کنند. درمان به‌موقع و تخصصی می‌تواند تاثیرات زیادی در بهبود کیفیت زندگی فردی و اجتماعی داشته باشد. همین امروز با ما تماس بگیرید و از مشاوره رایگان بهره‌مند شوید تا گامی موثر در جهت بهبود و درمان بیش فعالی بردارید. تیم ما، همیشه در کنار شماست.
منابع
مطالب مشابه
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگران با چالش‌هایی مواجه هستند. در 18ماهگی، والدین باید توجه دقیقی به نحوه تعامل فرزندشان با اطرافیان داشته باشند. نشانه‌های رایجی که ممکن است در این سن ظاهر شوند عبارت‌اند از: فقدان تماس چشمی مؤثر، پاسخ محدود به نام، عدم علاقه به بازی‌های تعاملی و مشکلات در تقلید حرکات یا رفتارها
گزارش‌های موجود از سوی اسپکتروم نشان می‌دهند که سن 6سالگی برای کودکان مبتلا به اوتیسم نقطه عطف مهمی است؛ چرا که طبق مطالعه‌ای طولانی‌مدت، شدت ویژگی‌های اوتیسم در بسیاری از کودکان از سنین 3 تا 6 سالگی کاهش می‌یابند، ولی این پیشرفت معمولاً برای سه‌چهارم کودکان متوقف می‌شود.
تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان 2 ساله نقشی حیاتی در بهبود نتایج بلندمدت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که شناسایی و مداخله به‌موقع، به‌ویژه در دوران حساس رشد مغز، می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک کمک چشمگیری کند.
گفتاردرمانی و کاردرمانی پایه‌های اصلی مدیریت اوتیسم محسوب میشوند. بااین‌حال، بسیاری از خانواده‌ها برای تکمیل این روش‌ها به سراغ درمان‌های طبیعی و سنتی مانند شاهدانه، داروهای گیاهی و ... می روند.
یکی از مواردی که افراد مبتلا به اوتیسم برای جبران ناراحتی در هنگام برقراری ارتباط چشمی انجام می‌دهند، نگاه کردن به چیزی غیر از چهره دیگران در حین تعامل اجتماعی است. برای مثال دانش‌آموز مبتلا به اوتیسم در مدرسه می‌تواند هنگام نگاه کردن و ور رفتن با شیئی خاص، مانند اسباب‌بازی یا مداد بهتر روی درس تمرکز کند.
تیک‌ها، حرکات یا صداهای ناگهانی و سریعی هستند که کودک به‌طور مکرر و غیرارادی انجام می‌دهد. اگر کودک تیک حرکتی داشته باشد، ممکن است به‌طور مکرر پلک بزند یا شانه‌های خود را بارها و بارها بالا بیندازد. اگر تیک صوتی داشته باشد، احتمالاً به‌صورت ناخواسته صدای خرخر ایجاد می‌کند یا احساس نیاز به صاف کردن مداوم گلو دارد. تیک‌ها اغلب با گذشت زمان تغییر می‌کنند.
هنگامی که کودک به وسواس فکری عملی مبتلا می‌شود، افکار وسواسی و رفتاری اجباری می‌توانند بسیار مکرر و شدید شوند و در زندگی روزمره و رشد طبیعی کودک اختلال ایجاد کنند.
اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال رفتاری است که با دوره‌های مکرر خشم و پرخاشگری شدید مشخص می‌شود. این فوران‌ها می‌توانند کلامی یا جسمی باشند و اغلب غیرقابل پیش بینی هستند.
هنگامی که مغز در درک ورودی بصری دریافتی مشکل داشته باشد، اطلاعات به‌درستی درک نشده و نمی‌توانند با سایر حواس ادغام شوند.توجه به این نکته بسیار مهم است که اختلال حس بینایی به مشکلات مربوط به بینایی اشاره ندارد. درواقع کودکی که ازنظر بینایی دید 20/20 کامل دارد، اگر با اختلال حس بینایی دست و پنجه نرم کند، همچنان در درک آنچه می‌بیند با مشکل مواجه می‌شود.
آسیب سر می تواند به خفیفی ضربه، کبودی (کوفتگی) یا بریدگی روی سر باشد. یا می تواند ضربه مغزی، بریدگی عمیق یا زخم باز، شکستگی استخوان جمجمه، خونریزی داخلی یا آسیب به مغز باشد.