یکی از نگرانی‌های والدین تأخیر در گفتار کودکان است. کودکان با سرعت‌های متفاوتی رشد کرده و برخی از آن‌ها ابتدا بر یادگیری مهارتی خاص تمرکز می‌کنند. گاهی‌اوقات تأخیر در گفتار به‌دلیل کم‌شنوایی، اختلالات عصبی یا رشدی اتفاق میفتد. بنابراین تشخیص دلیل تاخیر و درمان آن از اهمیت زیادی برخوردار هستند. در این مطلب به بررسی دلایل تأخیر گفتار در کودکان و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
تأخیر گفتار در کودکان چیست؟
گفتار، عمل فیزیکی تولید صداها و گفتن کلمات است. کودکانی که با مشکل تأخیر در گفتار مواجه هستند، برای ایجاد صدا تلاش می‌کنند اما قادر به ایجاد صداهای صحیح برای ساختن کلمات نیستند. تاخیر گفتار شامل درک مطلب یا ارتباط غیرکلامی نیست.
همچنین ممکن است کودک شما تاخیر زبانی داشته باشد که شامل درک و برقراری ارتباط، هم به‌صورت کلامی و هم غیرکلامی است. کودک مبتلا به تأخیر زبانی احتمالاً صداهای صحیح را تولید کرده و برخی از کلمات را تلفظ می‌کند، اما نمی‌تواند عبارات یا جملات منطقی بسازد. این کودکان در درک صحبت‌های دیگران مشکل دارند.
چه عواملی باعث تأخیر گفتار می‌شوند؟
تاخیر گفتار یا زبان معمولاً نشان‌دهنده مشکلی در رشد فیزیکی و فکری است. در ادامه دلایل تأخیر گفتار ذکر شده‌اند:
مشکلات با دهان
تأخیر در گفتار می‌تواند نشان‌دهنده مشکلی در دهان، زبان یا کام باشد. در اختلالی به نام آنکیلوگلوسیا (زبان چسبنده) که 4 تا 10 درصد از جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد، زبان به کف دهان متصل است. این بیماری باعث می‌شود ایجاد صداهای خاص مانند د، ل، ر، س، ت و ز دشوار شود. به‌علاوه شیردهی نوزادان نیز در این شرایط سخت می‌شود.
اختلالات گفتار و زبان
اگر کودک 3 ساله شما می‌تواند صحبت‌های دیگران را درک کرده و به‌صورت غیرکلامی ارتباط برقرار کند اما قادر به بیان کلمات زیادی نیست، احتمالاً دچار تاخیر در گفتار است. کودکی که می‌تواند چند کلمه را بگوید اما قادر نیست آن‌ها را در عبارات قابل‌فهم استفاده کند احتمالاً دچار تأخیر زبانی است.
برخی از اختلالات گفتار و زبان به عملکرد مغز مربوط می‌شوند و نشان‌دهنده ناتوانی در یادگیری هستند. یکی از دلایل تاخیر در گفتار، زبان و دیگر تأخیرهای رشدی، زایمان زودرس است.
آپراکسی گفتار در دوران کودکی، اختلالی جسمانی است که ایجاد صداها را در توالی مناسب برای تشکیل کلمات دشوار می‌کند. این بیماری ارتباط غیرکلامی یا درک زبان را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد.
از دست دادن شنوایی
کودکی که نمی‌تواند خوب بشنود معمولاً در تشکیل کلمات نیز مشکل دارد. یکی از نشانه‌های کم‌شنوایی، بی‌توجهی کودک به نام اشیاء یا اشخاص در هنگام بیان آن‌ها است. علائم کاهش شنوایی بسیار ظریف هستند و گاهی‌اوقات تأخیر در گفتار یا زبان تنها علامت قابل‌توجه است.
عدم تحریک
محیط نقش مهمی در رشد گفتار و زبان دارد. غفلت یا عدم تحریک کلامی مانع از رسیدن کودک به نقاط عطف رشد می‌شوند. این مسئله بر همه انواع رشد زبان، ازجمله رشد گفتار و همچنین توانایی درک و بیان مفاهیم و یادگیری نحوه برقراری ارتباط اجتماعی تأثیر می‌گذارد.
اختلال طیف اوتیسم
مشکلات گفتاری و زبانی اغلب در اختلال طیف اوتیسم مشاهده می‌شوند. علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تکرار عبارات (اکولالیا) به‌جای ایجاد عبارات
- رفتارهای تکراری
- اختلال در ارتباط کلامی و غیرکلامی
- اختلال در تعامل اجتماعی
مشکلات عصبی
برخی از اختلالات عصبی می‌توانند بر عضلات ضروری برای گفتار تأثیر بگذارند. این اختلالات عبار‌ت‌اند از:
- فلج مغزی
- دیستروفی عضلانی
- آسیب تروماتیک مغز
در مورد فلج مغزی، کم‌شنوایی یا سایر ناتوانی‌های رشدی نیز می‌توانند بر گفتار تأثیر بگذارند.
ناتوانی‌های ذهنی
ناتوانی‌های ذهنی می‌توانند گفتار را به تأخیر بیندازند. اگر کودک شما صحبت نمی‌کند، ممکن است مشکلی شناختی یا ناتوانی در تشکیل کلمات داشته باشد.
تشخیص تأخیر گفتار
ازآنجایی‌که کودکان به‌طور متفاوتی پیشرفت می‌کنند، تشخیص تاخیر گفتار یا زبان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
پزشک اطفال درمورد توانایی‌های گفتاری و زبانی فرزند شما، سایر نقاط عطف رشد و رفتارهای کودک سؤالاتی از شما می‌پرسد.
او دهان، کام و زبان کودک شما را بررسی می‌کند. همچنین به معاینه شنوایی کودک نیز می‌پردازد.
در برخی موارد پزشک برای ارزیابی کامل‌تر و تشخیص بهتر شما را به متخصصان زیر ارجاع می‌دهد:
- شنوایی‌سنج
- آسیب‌شناس گفتار و زبان
- متخصص مغز و اعصاب
- روانشناس
سؤالاتی که باید در طول معاینه از پزشک بپرسید
معمولاً والدین سؤالات زیادی دارند که باعث نگرانی آن‌ها می‌شوند. بنابراین باید پیش از ملاقات سؤالات خود را بنویسند و در طول معاینه آن‌ها را از پزشک بپرسند. مهم‌ترین سؤالات عبار‌ت‌اند از:
- چرا فرزند من هنوز صحبت نمی‌کند؟
- آیا باید بیشتر با فرزندم صحبت کنم؟
- آیا طبیعی است که فرزند من هنوز صحبت نمی‌کند؟
- به نظر می‌رسد فرزند من در درک آنچه می‌گویم مشکل دارد. آیا ممکن است کم‌شنوایی داشته باشد؟
- آیا فرزند من ناتوانی رشدی دارد؟
- برای کمک به صحبت کردن یا درک بهتر فرزندم چه کنم؟
- آیا کتاب یا مقاله‌ای دارید که بتوانم درباره تأخیر گفتار و زبان بخوانم؟
- آیا فرزند من می‌تواند به مدرسه برود؟
- آیا روش‌های درمانی برای فرزند من مفید هستند؟
درمان تاخیر گفتار
پزشک پس از بررسی دلیل تأخیر گفتار، روش‌های درمانی قابل‌استفاده را به شما پیشنهاد می‌دهد. این روش‌ها در ادامه توضیح داده شده‌اند:
گفتاردرمانی
اولین روش درمان قابل‌استفاده برای تأخیر در گفتار، گفتاردرمانی است. درمان زودهنگام باعث می‌شود کودک در مدرسه با مشکل گفتار مواجه نباشد. به‌علاوه از روش گفتاردرمانی برای درمان مشکلات دیگر نیز می‌توان استفاده کرد. گفتاردرمانگر مستقیماً با فرزند شما کار خواهد کرد و آموزش‌هایی درمورد چگونگی رسیدگی به کودک به والدین ارائه می‌دهد.
مداخله زودهنگام
تحقیقات نشان می‌دهند عدم درمان به‌موقع تأخیر گفتار باعث ادامه این اختلال در 40 تا 60 درصد از کودکان می‌شود. ادامه این بیماری احتمال ایجاد مشکلات مختلف اجتماعی، عاطفی، رفتاری و شناختی را در بزرگسالی افزایش می‌دهد. بنابراین تشخیص بیماری در 3سالگی کودک و درمان آن پیش از شروع مدرسه، راهی عالی برای جلوگیری از مشکلات بعدی است.
درمان بیماری‌های زمینه‌ای
وقتی تاخیر گفتار به بیماری‌ای زمینه‌ای مرتبط باشد یا هم‌زمان با اختلالی دیگر رخ دهد، رسیدگی به بیماری‌های زمینه‌ای از اهمیت زیادی برخوردار است. روش‌های درمان سایر بیماری‌های همراه با تأخیر در گفتار شامل موارد زیر هستند:
- کمک به مشکلات شنوایی
- اصلاح مشکلات فیزیکی دهان یا زبان
- کاردرمانی
- فیزیوتراپی
- درمان تحلیل رفتار کاربردی (ABA)
- مدیریت اختلالات عصبی
والدین چگونه می‌توانند به فرزند خود کمک کنند؟
در ادامه راه‌هایی وجود دارند که به تشویق کودکان برای حرف زدن کمک می‌کنند:
- مستقیماً با فرزند خود صحبت کنید و گاهی‌اوقات مراحل کارهای روزانه مثلاً آشپزی را برای او توضیح دهید.
- هنگام گفتن کلمات مربوطه از حرکات و اشاره به اشیاء استفاده کنید. می‌توانید این کار را با اعضای بدن، افراد، اسباب‌بازی‌ها، رنگ‌ها یا چیزهایی که می‌بینید نیز انجام دهید.
- برای کودک خود کتاب بخوانید. در حین کتاب خواندن درمورد تصاویر صحبت کنید.
- آهنگ‌های ساده‌ای بخوانید که به‌راحتی تکرار می‌شوند.
- هنگام صحبت با کودک تمام توجه خود را به او معطوف کنید. وقتی کودک سعی می‌کند با شما صحبت کند صبور باشید.
- وقتی کسی از فرزند شما سؤالی می‌پرسد، به‌جای او پاسخ ندهید.
- حتی اگر نیازهای فرزند خود را پیش‌بینی می‌کنید، به او فرصت دهید تا خودش آن‌ها را بیان کند.
- به‌جای انتقاد مستقیم از اشتباهات، کلمات را به‌درستی تکرار کنید.
- اجازه دهید فرزند شما با کودکانی که مهارت‌های زبانی خوبی دارند تعامل داشته باشد.
- سؤال بپرسید و گزینه‌هایی در اختیار کودک قرار دهید. سپس زمان زیادی برای پاسخ دادن اختصاص دهید.
- به‌صورت روزانه با کودک خود بازی کنید و در طول بازی به آموزش رنگ‌ها، حرکات و نام اسباب‌بازی‌ها بپردازید.
- از روش‌های ساده برای آموزش به کودک استفاده کنید. به‌عنوان مثال از یک اسباب‌بازی خاص برای آموزش کودک استفاده کنید و اجازه دهید او از خلاقیت و تصورات خود در طول بازی و آموزش بهره‌مند شود.
- احساسات و عواطف را به فرزند خود بیاموزید.
- او را تشویق کنید. مهم نیست فرزند شما چقدر پیشرفت کرده است. او را برای موفقیت‌های کوچک تشویق کنید تا بیشتر تلاش کند.
جمع بندی
تاخیر در گفتار کودکان به معنای ناتوانی کودک در استفاده از کلمات و جملات مناسب است. این مشکل باعث می‌شود کودک نتواند نیازها و احساسات خود را با استفاده از زبان به‌خوبی بیان کند. بنابراین درمان این اختلال از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر نگران تاخیر در گفتار کودک خود هستید و احساس می‌کنید که به کمک حرفه‌ای نیاز دارید، تیم متخصص گروه توانبخشی راه کمال آماده است تا شما را در این مسیر همراهی کند. ما با ارزیابی دقیق و برنامه‌ریزی شخصی برای هر کودک، می‌توانیم به ارتقاء مهارت‌های گفتاری و ارتباطی او کمک کنیم. برای دریافت مشاوره و برنامه‌ریزی درمانی، همین حالا با ما تماس بگیرید و اولین گام را برای پیشرفت کودک خود بردارید.
منابع
مطالب مشابه
هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص بیش فعالی وجود ندارد. پزشک علاوه بر شناسایی علائم از تست هایی همچون مقیاس ارزیابی واندربیلت، سیستم ارزیابی رفتار کودکان، چک لیست رفتار کودک و مقیاس کارنرز استفاده می کند.
امروزه سه نوع مختلف از بیش فعالی وجود دارند که هر کدام با توجه به نحوه بروز علائم رفتاری متمایز می‌شوند. پسرها علائم این اختلال را به‌صورت بیرونی نشان می‌دهند. اما علائم این اختلال در دخترها به‌صورت آشکار بروز نمی‌کند.
یک کودک 3 ساله مبتلا به بیش فعالی ممکن است علائم دیگری را نشان دهد که به توجه بیشتر نیاز دارد. تشخیص بیش فعالی در کودکان به خصوص در سنین پایین به ویژه در انتخاب درمان دارویی نیازمند دقت زیادی است،. بهترین راه برای تشخیص بیش فعالی در این سن، مراجعه به یک متخصص سلامت روان یا متخصص اطفال است که تجربه کافی در این زمینه دارد.
اختلال هماهنگی رشدی (DCD)، اختلالی عصبی است که تعادل، هماهنگی و مهارت‌های حرکتی بیمار ازجمله مهارت‌های حرکتی ظریف، درشت و برنامه‌ریزی حرکتی را دچار مشکل می کند.
یکی از نکات مهم در هنگام یافتن مرکز درمانی اوتیسم، نزدیکی مرکز به محل زندگی بیمار است. در این صورت والدین با خیالی آسوده مراحل درمان فرزند خود را شروع می‌کنند. اگر در شمال تهران ساکن هستید و به مرکز درمانی اوتیسم نیاز دارید، گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از تیمی مجرب و حرفه‌ای، خدمات تخصصی و نوین برای درمان کودک شما ارائه می‌دهد.
فلج مغزی، بیماری مادام‌العمری است که به درمان‌های طولانی‌مدت نیاز دارد. درحالی‌که اثربخشی بوتاکس در تسکین اسپاستیسیته در افراد مبتلا به فلج مغزی ثابت شده است، اثرات آن موقتی هستند.
امتناع کودک از غذا خوردن می‌تواند برای والدین ناراحت‌کننده باشد. مقداری بدغذایی در زمان غذا خوردن برای هر نوزاد یا کودک نوپایی طبیعی است، اما باید به‌مرور زمان از بین برود. هنگامی که بدغذایی یا مشکلات تغذیه ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشند، ممکن است مشکلی پزشکی یا رفتاری در ریشه علائم آن‌ها وجود داشته باشد.
اختلال بلع یا دیسفاژی به معنی ناتوانی در عبور آسان غذا یا مایعات از دهان، گلو و سپس مری و معده در طی فرایند بلعیدن است. این اختلال می‌تواند منجر به آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به نای و ریه‌ها) شود.
اگر با کودکی اوتیسمی زندگی یا کار کنید، می‌دانید که بال بال زدن در اوتیسم، رفتاری خودتحریکی (استیمینگ) در نظر گرفته می‌شود. کودک مبتلا به اوتیسم از رفتارهای استیمینگ برای خودتنظیمی احساسات یا اضطراب خود استفاده می‌کند.
رفتاردرمانی شناختی بر این ایده استوار است که احساسات، افکار و رفتارهای ما همگی به هم مرتبط هستند و می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند. وقتی کودکان احساس اضطراب یا افسردگی می‌کنند، به‌راحتی در چرخه افکار منفی یا غیرمفید گرفتار می‌شوند.
اصطلاح «اوتیسم با عملکرد بالا» تشخیص پزشکی رسمی نیست، بلکه به‌طور عمومی برای اشاره به افرادی استفاده می‌شود که به‌طور نسبی نیاز به حمایت کمتری دارند و قادرند به‌طور مستقل‌تری در زمینه‌هایی مانند خواندن، نوشتن، صحبت کردن و مدیریت مهارت‌های زندگی عمل کنند.
انواع اختلالات رفتاری شایع در کودکان شامل این موارد هستند:اختلال نقص توجه و بیش‌‌فعالی (ADHD)، اوتیسم ، سلوک (CD)، اختلالات یادگیری، نافرمانی مقابله‌ای (ODD)، انفجاری متناوب، وسواس فکری- عملی (OCD)، دو قطبی، اضطرابی، اختلالات خوردن و ...
سندروم ساوان حالتی نادر است که در آن بیمار مبتلا به اختلالات رشدی، مهارت‌های چشمگیری در حوزه‌ای خاص از خود نشان می‌دهد. این سندرم اغلب با اختلال طیف اوتیسم (ASD) مرتبط است.