نوزادان نارس با مغزهای رشدنکرده به دنیا می‌آیند و این مسئله آن‌ها را در برابر آسیب‌هایی که می‌توانند باعث فلج مغزی شوند آسیب‌پذیرتر می‌کند.
اما به لطف پیشرفت‌های پزشکی که امکان شناسایی و مداخله زودهنگام را فراهم می‌کنند، علائم و عوارض فلج مغزی را می‌توان برای بهینه‌سازی کیفیت زندگی کودک به حداقل رساند.
در این مطالعه به بررسی رابطه بین فلج مغزی و زایمان زودرس، دلایل ابتلای نوزادان نارس به فلج مغزی، روش‌های جلوگیری از ابتلا به این اختلال و ... می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
ارتباط بین زایمان زودرس و فلج مغزی
برای اینکه زایمان، زودرس در نظر گرفته شود، نوزاد باید قبل از هفته 37 به دنیا بیاید. نوزادان نارس هر چه زودتر به دنیا بیایند بیشتر در معرض عوارض جانبی قرار می‌گیرند. نوزادان نارس با وزن کمتر هنگام تولد نیز در معرض خطر بالاتری نسبت به دیگران هستند. عوارض رشد مغز احتمالاً در بیش از 80 درصد از نوزادان نارس متولدشده قبل از 25 هفتگی رخ می‌دهند.
عوامل خطرزای زیادی برای زایمان زودرس وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:
- فشار خون بالا یا پره اکلامپسی
- دیابت
- مشکلات ژنتیکی
- عفونت‌های دوران بارداری
- استرس
- چندقلوزایی
- بیماری‌هایی که از قبل وجود داشته‌اند مانند بیماری‌های کلیوی
- داشتن تجربه زایمان زودرس یا سقط‌های متعدد
- مشکلات مربوط به رحم، دهانه رحم یا جفت
- سوء مصرف مواد
- کاهش سطح پروژسترون
- پارگی زودرس کیسه آمنیوتیک
مادران نوزادان نارس اغلب خود را به‌دلیل زایمان زودرس سرزنش می‌کنند، اما بسیاری از اوقات نمی‌توان علت این اتفاق را مشخص کرد. حتی مادرانی که هیچ عامل خطری ندارند نیز می‌توانند با زایمان زودرس مواجه شوند.
در حالی که فلج مغزی در نوزادان کامل نیز رخ می دهد، زایمان زودرس خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهد. فلج مغزی در اثر آسیب به مغز در حال رشد ایجاد می‌شود. آسیب مغزی در نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند به دلایل مختلفی ازجمله موارد زیر اتفاق میفتد:
- خونریزی مغزی. هر چه نوزاد زودتر به دنیا بیاید، خطر خونریزی در مغز بیشتر می‌شود که به آن خونریزی داخل بطنی نیز می‌گویند.
- وقفه در رشد مغز. زمانی که کودک زود به دنیا می‌آید، الگوهای معمول رشد مغز مختل می‌شوند که ممکن است باعث آسیب مغزی شود.
- محرومیت از اکسیژن. ازآنجایی‌که نوزادان نارس ممکن است دارای ریه‌های رشدنکرده باشند، احتمال اینکه سطح اکسیژن پایینی را دریافت کنند، بیشتر از نوزادان کامل است و این مسئله می‌تواند منجر به آسیب به سلول‌های مغز شود.
همیشه آسیب مغزی در نوزادان نارس منجر به فلج مغزی نمی‌شود. فلج مغزی تنها در اثر آسیب مغزی به نواحی خاصی از مغز که در حرکت نقش دارند، ازجمله قشر حرکتی، غده‌های قاعده‌ای (گانگلیون‌های پایه)، مخچه و تالاموس ایجاد می‌شود.
نشانه‌های فلج مغزی در نوزادان نارس
حدود 10 درصد از نوزادان نارس متولدشده قبل از 28 هفتگی فلج مغزی دارند(به نقل از سایت flintrehab ).
بنابراین، مراقبت از علائم اولیه فلج مغزی ضروری است. هرچه زودتر عوارض را شناسایی کنید و به دنبال مدیریت آن‌ها باشید، تأثیر کمتری بر کیفیت زندگی فرزندتان خواهند داشت.
در اینجا لیستی از علائم رایج فلج مغزی در نوزادان نارس آمده است:
تأخیر در رشد
به طور معمول، تأخیر در رشد اولین نشانه قابل تشخیص فلج مغزی در کودکان است.
فلج مغزی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. اغلب موارد خفیف تا زمانی که کودکان نقاط عطف رشد خود را از دست می‌دهند، مورد توجه قرار نمی‌گیرند. معمولاً تا 6 ماهگی کودک می‌تواند در هر دو جهت بغلتد و بدون تکیه‌گاه بنشیند. در حدود 12 ماهگی، کودکان می‌توانند بایستند و در 15 ماهگی، معمولاً می‌توانند به تنهایی راه بروند.
به یاد داشته باشید که ابتدا سن دقیق فرزند خود را در نظر بگیرید. به‌عنوان مثال، اگر کودک شما 12 ماهه است و 8 هفته زودتر به دنیا آمده است، سن دقیق او 10 ماه خواهد بود. همه نوزادان با سرعت یکسان رشد نمی‌کنند. گاهی‌اوقات، نوزادان در یک زمینه رشد عقب می‌مانند، اما ممکن است در حوزه‌های دیگر طبق برنامه پیش بروند یا حتی جلوتر از همسالان خود باشند.
الگوهای راه رفتن غیرمعمول
فلج مغزی می‌تواند نواحی مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهد. شایع‌ترین نوع فلج مغزی دایپلژی اسپاستیک است که در آن فقط پاها دارای اختلالات حرکتی هستند. در نتیجه، نوزادان نارس مبتلا به دایپلژی اسپاستیک معمولاً عملکردهای کاملاً معمولی‌ای در قسمت بالاتنه دارند. اختلالات حرکتی ممکن است تنها زمانی آشکار شوند که کودک شروع به راه رفتن کند.
الگوهای راه رفتن مشخصه فلج مغزی عبارت‌اند از:
- راه رفتن بر روی نوک پنجه
- راه رفتن به‌صورت خمیده
- راه رفتن قیچی‌وار
مطالعه بیشتر : آیا همه کودکان سی پی می توانند راه بروند؟
خستگی
خستگی، پیامد بسیار شایع زایمان زودرس و فلج مغزی است. به‌دلیل اختلالات حرکتی، افراد مبتلا به فلج مغزی مجبورند انرژی بیشتری برای حرکت صرف کنند و سریع‌تر خسته می‌شوند. در نتیجه، ممکن است کودک نارس شما به زمان بیشتری برای انجام فعالیت‌های روزمره مانند غذا خوردن و لباس پوشیدن نیاز داشته باشد.
عدم تعامل با محیط پیرامون
در حالی که به نظر می‌رسد کودک شما علاقه‌ای به کاوش در محیط اطراف خود ندارد، اما معمولاً اینطور نیست. درواقع، اختلالات حرکتی، حرکت را برای نوزادان نارس دشوار می‌کند و باعث می‌شود از تعامل با محیط اطراف خود منصرف شوند.
استفاده از یک طرف از بدن
همی پلژی اسپاستیک نوعی فلج مغزی است که فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کند. در حالی که همه ما یک طرف غالب داریم، کودکان مبتلا به همی پلژی اسپاستیک ممکن است عادت به استفاده از یک طرف را پیدا کنند و اصلاً از درگیر شدن با طرف دیگر اجتناب کنند. به‌عنوان مثال، کودک شما ممکن است تمایل داشته باشد به یک جهت خاص خم شود، هنگام راه رفتن یا خزیدن پای خود را به عقب بکشد، یا دست آسیب‌دیده خود را ببندد. مدیریت همی پلژی برای ایجاد هماهنگی دو طرفه ضروری است.
سفتی یا شلی ماهیچه‌های نوزاد در هنگام نگه داشتن
بسته به محل آسیب مغزی، نوزاد نارس ممکن است تون عضلانی بسیار بالا یا پایینی داشته باشد. بنابراین وقتی نوزاد را در آغوش می‌گیرند، در نوزادان با تون عضلانی پایین، احساس شل شدن عضلات و در نوزادان با تون عضلانی بالا، احساس سفت شدن و مقاومت در برابر حرکت خواهید داشت.
تغذیه ضعیف
اگر فلج مغزی بر عضلات حرکتی دهان تأثیر بگذارد، کودکان ممکن است برای جویدن و قورت دادن غذای خود دچار مشکل شوند. در نتیجه، بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی مشکلات تغذیه‌ای دارند و این مسئله آن‌ها را در معرض خطر سوء‌تغذیه و کم‌آبی بدن قرار می‌دهد. نوزادان نارس کوچک‌تر از نوزادان کامل هستند. این نوزادان معمولاً با تغذیه مناسب در 2 تا 3 سالگی به وزن مناسب می‌رسند.
مدیریت فلج مغزی در نوزادان نارس
یکی از بهترین روش‌ها برای مدیریت فلج مغزی در نوزادان نارس این است که معاینات منظم کودک را انجام دهید تا مطمئن شوید که کودک شما با سرعتی سالم رشد می‌کند. در این صورت می‌توانید اطمینان حاصل کنید که فرزند شما تغذیه مناسبی دریافت می‌کند و به نقاط عطف مهم رشد می‌رسد.
پزشکان اغلب در تشخیص فلج مغزی خفیف در دوران شیرخوارگی تردید دارند؛ زیرا اختلالات حرکتی که قبل از 1 سالگی شناسایی می‌شوند اغلب خود به خود برطرف می‌شوند.
بااین‌حال، والدین نباید به‌صورت منفعلانه منتظر بهبود یا بدتر شدن علائم باشند.
حتی اگر نوزاد شما فلج مغزی نداشته باشد، مداخله زودهنگام برای مشکلات حرکتی می‌تواند به‌طور قابل توجهی حرکات او را بهبود بخشد.
مداخلات اولیه برای فلج مغزی معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- فیزیوتراپی برای کشش و تقویت عضلات سفت، بهبود دامنه حرکتی و ترویج الگوهای صحیح راه رفتن
- کاردرمانی برای افزایش مشارکت در بازی و سایر فعالیت‌های روزانه (کاردرمانی نوزاد نارس)
- گفتاردرمانی برای تقویت مهارت‌های حرکتی دهان برای مشکلات تغذیه یا برقراری ارتباط با دیگران
- تغذیه مناسب برای رفع سوء‌تغذیه و ارتقای رشد طبیعی و سلامت اسکلتی‌عضلانی
- ارتز برای حمایت از تراز اسکلتی‌عضلانی مناسب و کشش آرام عضلات سفت
- مصرف دارو برای تسکین موقت تون عضلانی بالا
علاوه بر تکنیک‌های مدیریتی فوق، رفتارهای سالم مانند داشتن رژیم غذایی مغذی و فعالیت بدنی روزانه می‌توانند علائم و عوارض فلج مغزی را به حداقل برسانند.
ازآنجایی‌که بازی برای رشد مهارت‌های حرکتی در نوزادان و کودکان حیاتی است، راه‌اندازی یک منطقه بازی به‌طور مطلوب می‌تواند به مدیریت علائم فلج مغزی کمک کند. اطمینان حاصل کنید که اسباب‌بازی‌ها ازنظر رشدی مناسب کودک شما هستند.
درمان زودهنگام فلج مغزی روشی مؤثر است؛ زیرا مغز کودکان انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به مغز بزرگسالان دارد و این مسئله باعث می‌شود سازگاری و جایگزینی الگوهای حرکتی غیرطبیعی برای کودکان آسان‌تر باشد. هر چه کودک کوچک‌تر باشد، یادگیری و سازگاری مغز برای او آسان‌تر است.
درمان و مدیریت زایمان زودرس
وظیفه پزشک شناسایی و درمان به موقع بیماری‌هایی است که ممکن است منجر به نارسی نوزاد شوند. روش‌های زیر به درمان و مدیریت زایمان زودرس کمک می‌کنند:
- درمان پروژسترون. پروژسترون هورمونی است که به زنان کمک می‌کند باردار شوند و باردار بمانند، بنابراین ثابت شده است که تزریق یا مصرف هورمون‌های پروژسترون خطر زایمان زودرس را کاهش می‌دهد.
- قرار دادن سرکلاژ دهانه رحم برای دهانه‌های کوتاه. در جراحی سرکلاژ دهانه رحم، جراحان با قرار دادن یک بخیه در ناحیه ضعیف دهانه رحم در هر زمانی از هفته 14 تا 28 بارداری، دهانه رحم کوتاه را تقویت و طولانی می‌کنند. بخیه بین هفته های 36 تا 38 کشیده می‌شود تا از مشکلاتی در حین زایمان جلوگیری شود. پزشکان باید معاینات فیزیکی را برای تشخیص نارسایی دهانه رحم انجام دهند و خطر سرکلاژ دهانه رحم را بر اساس سقط‌های قبلی یا زایمان زودرس، طول کوتاه دهانه رحم و گشاد شدن زودرس دهانه رحم ارزیابی کنند.
- سونوگرافی. باید هر دو هفته یک‌بار انجام شود تا فعالیت دهانه رحم برای انبساط زودرس کنترل شود.
- استروئیدهای داخل رحمی. اگر پزشکان زایمان زودرس را پیش‌بینی کنند، می‌توانند با تجویز استروئیدهای مختلف به مادر از آسیب‌های مرتبط با زایمان زودرس مانند سپسیس، خونریزی مغزی و PVLجلوگیری کنند.
- سولفات منیزیم. مانند استروئیدها، دوزهای سولفات منیزیم داخل رحمی می‌توانند از فلج مغزی جلوگیری کنند. سولفات منیزیم در درجه اول با افزایش و تثبیت جریان خون و فشار خون به مغز و مسدود کردن گیرنده‌های مغزی که با وجود مواد شیمیایی مخرب مغز در نوزاد نارس آزاد می‌شوند، از مغز در حال رشد کودک محافظت می‌کند.
جمع‌بندی
فلج مغزی اختلالی است که به‌دلیل آسیب به مغز کودک ایجاد می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند نوزدان نارس بیشتر در معرض خطر فلج مغزی قرار دارند. بنابراین توجه به علائم کودک از سنین پایین و درمان زودهنگام به مدیریت علائم او کمک قابل توجهی می‌کند.
منابع
michigancerebralpalsyattorneys
مطالب مشابه
گروه توانبخشی راه کمال، یکی از بهترین مراکز کاردرمانی در تهران است که با بهره‌گیری از کادری مجرب و دلسوز، خدمات تخصصی کاردرمانی را در محیطی مجهز و کودک‌پسند ارائه می‌دهد.
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آن‌ها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آن‌ها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آن‌ها بسیار افسرده هستند.