فلج مغزی اختلالی حرکتی است که بر حرکت، تعادل، وضعیت بدنی و هماهنگی کودک تأثیر می‌گذارد. توانایی راه رفتن کودکان سی پی به شدت و محل آسیب بستگی دارد. بنابراین در فلج مغزی خفیف، کودک قادر به راه رفتن و تحرک است ولی در فلج مغزی شدید راه رفتن و تحرک بدون کمک دیگران امکان‌پذیر نیستند. در این مطلب به بررسی درجات فلج مغزی، سطح توانایی کودکان مبتلا به فلج مغزی و روش‌های بهبود راه رفتن آنها می‌پردازیم.
تحرک و فلج مغزی
فلج مغزی به‌عنوان اختلالی حرکتی، تقریباً همیشه بر تحرک کودک تأثیر می‌گذارد. تحرک به‌عنوان توانایی حرکت در محیط با سهولت و بدون محدودیت تعریف می‌شود. مشکلات راه رفتن، غلت زدن در رختخواب یا تغییر وضعیت نمونه‌هایی از محدودیت‌های حرکتی هستند.
کودکان مبتلا به فلج مغزی بسته به نوع و شدت بیماری و همچنین ناحیه آسیب‌دیده بدن، درجات مختلفی از ناتوانی در تحرک دارند. موارد زیر شایع‌ترین مشکلات حرکتی بر اساس هر نوع فلج مغزی هستند:
- اسپاستیک. کودکانی که مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک هستند، حرکات تند، عضلات سفت، و راه رفتن نامناسب را تجربه می‌کنند.
- آتتوئید. فلج مغزی آتتوئید یا دیس کینتیک با حرکات غیرارادی، نوسانات تون عضلانی و مشکلات در وضعیت بدن مشخص می‌شود.
- آتاکسیک. کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک دارای حرکات لرزان و مشکلاتی در تعادل و درک عمق هستند. آنها اغلب هنگام راه رفتن پاهای خود را از هم باز می‌کنند.
- مختلط. کودک مبتلا به فلج مغزی مختلط ترکیبی از مشکلات حرکتی اسپاستیک، آتتوئید یا آتاکسیک خواهد داشت.
محل مشکلات حرکتی کودک عامل مهمی درمورد تحرک است. به‌عنوان مثال، کودک مبتلا به همی پلژی اسپاستیک احتمالاً تحرک بهتری نسبت به کودک مبتلا به دایپلژی اسپاستیک یا کوادری پلژی دارد. دسته‌های زیر محل مشکلات حرکتی مرتبط با فلج مغزی را توصیف می‌کنند:
- مونوپلژی. فقط یک اندام تحت تأثیر قرار می‌گیرد. مونوپلژی بسیار نادر است.
- دایپلژی. هر دو پا درگیر می‌شوند. بازوها ممکن است به میزان کمتری تحت تأثیر قرار گیرند.
- همی پلژی. یک طرف بدن (یک دست و یک پا) تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
- تری پلژی. سه اندام، معمولاً هر دو پا و یک بازو، تحت تأثیر قرار می‌گیرند. این نوع فلج مغزی گاهی‌اوقات به‌عنوان دی پلژی با پوشش همی پلژیک شناخته می‌شود.
- کوادری پلژی. هر دو دست و هر دو پا تحت تأثیر قرار می‌گیرند. ماهیچه‌های تنه، صورت و دهان نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند.
- همی پلژی مضاعف. هر دو دست و هر دو پا تحت تأثیر قرار می‌گیرند، اما معمولاً بازوها بیشتر تحت‌تأثیر قرار می گیرند.
شدت فلج مغزی کودک می‌تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد.
سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی درشت (GMFCS)
سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی درشت برای فلج مغزی، حرکات ارادی را اندازه‌گیری می‌کند. به‌طور خاص، این سیستم توانایی کودک برای عملکرد و حرکت در زندگی روزمره خود را با تأکید بر چگونگی نشستن، حرکت بین موقعیت‌ها و راه رفتن بررسی می‌کند.
سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی درشت دارای پنج سطح طبقه‌بندی است:
- سطح 1 - بدون محدودیت راه می‌رود
- سطح 2 - با محدودیت راه می‌رود
- سطح 3 - با استفاده از یک وسیله حرکتی دستی راه می‌رود
- سطح 4 – محدودیت‌هایی در تحرک دارد و از وسایل دستی یا برقی استفاده می‌کند
- سطح 5 – با کمک دیگران و با ویلچر دستی حمل می‌شود
به‌طور کلی، سطح پایین این سیستم نشان‌دهنده فلج مغزی خفیف بوده، درحالی‌که سطح بالا به معنی فلج مغزی شدیدتر است.
تجزیه‌وتحلیل راه رفتن و تحرک کودک سی پی
تجزیه‌وتحلیل راه رفتن و حرکت کودک مبتلا به فلج مغزی نیز می‌تواند به شناسایی و درمان مشکلات حرکتی او کمک کند. در طول آنالیز از فناوری کامپیوتری برای ثبت اتفاقاتی که بر عضلات، مفاصل و سایر نیروهایی که هنگام راه رفتن روی مفاصل وارد می‌شوند، استفاده می‌شود. این روند معمولاً چند ساعت طول می‌کشد و ممکن است چندین هفته طول بکشد تا نتایج دریافت شود.
در طول تجزیه‌وتحلیل راه رفتن و حرکت، بیمار تحت چندین آزمایش یا ارزیابی قرار می‌گیرد. بازدیدی معمولی از راه رفتن و تحلیل حرکت بیمار ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- فیلمبرداری از بیمار در حال راه رفتن
- معاینه فیزیکی
- اعمال سنسورهایی بر روی بدن بیمار. سنسورها زمانی را که عضلات بیمار فعال یا در حال استراحت هستند ضبط می‌کنند.
- تست فشار کف پا (بیمار در امتداد تشک روی زمین راه می‌رود و الگوها و توزیع فشار ثبت می‌شوند)
سپس داده‌های جمع‌آوری‌شده در طول آزمایش برای ایجاد مدلی سه بعدی و مجازی از راه رفتن بیمار استفاده می‌شوند. این نگاه دقیق به پزشکان و درمانگران اجازه می‌دهد تا مشکلات خاص راه رفتن کودک را شناسایی کرده و بهترین راهکار درمانی را مشخص کنند.
درمان مشکلات حرکتی کودکان سی پی
پزشک پس از جمع‌آوری اطلاعات موردنیاز، به‌دنبال راه‌هایی برای درمان مشکل راه رفتن کودک مبتلا به فلج مغزی است. در ادامه روش‌های درمانی مختلف ذکر شده‌اند:
عمل جراحی
اگرچه عمل جراحی برای بهبود تحرک کودکان مبتلا به فلج مغزی روشی معمول نیست، اما به‌عنوان گزینه‌ای درمانی در نظر گرفته می‌شود.
فلج مغزی هرگز قابل درمان نیست، اما جراحی برای ترمیم بدشکلی در پاها، حرکت راحت‌تر و افزایش سطح استقلال کودک استفاده می‌شود. جراحی برای افزایش طول عضلات و تاندون‌های منقبض می‌تواند به بهبود تحرک و کاهش اسپاستیسیتی و درد کمک کند.
برخی از انواع جراحی که کودک فلج مغزی ممکن است از آنها بهره‌مند شود عبارت‌اند از:
- جراحی تاندون. در کودکانی که می‌توانند راه بروند، عضلات اسپاستیک اغلب باعث سفت شدن و کوتاه شدن تاندون‌ها در طول زمان می‌شوند. روشی برای بلند کردن تاندون‌های سفت در لگن یا پاها می‌تواند به کودکانی که می‌توانند راه بروند کمک کند راه رفتن خود را بهبود بخشند.
- استئوتومی. این روش استخوان‌ها را تغییر شکل می‌دهد و مجدداً مرتب می‌کند تا موقعیت صحیحی داشته باشند و باعث راه رفتن آسان‌تر می‌شود.
- جراحی ستون فقرات. کودک ممکن است از روشی به نام فیوژن ستون فقرات برای تثبیت یا صاف کردن ستون فقرات بهره‌مند شود. همچنین این روش درمانی می‌تواند فشار دردناک روی اعصاب را کاهش دهد.
- ریزوتومی انتخابی پشتی. این جراحی مغز و اعصاب، اعصابی را که باعث ایجاد اسپاسم در عضلات پاها می‌شوند، قطع می‌کند. این روش درمانی می‌تواند اسپاسم‌هایی را که منجر به سفتی عضلات و راه رفتن دشوار می‌شوند کاهش دهد.
فیزیوتراپی برای بهبود تحرک
درمان استاندارد مشکلات حرکتی که هر فرد مبتلا به فلج مغزی می‌تواند از آن بهره‌مند شود، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپ می‌تواند به بیماران کمک کند تا اهداف حرکتی خود مانند توانایی راه رفتن با وسایل کمی، راه رفتن با درد کمتر، داشتن تعادل بهتر را تعیین کنند و سپس به‌طور منظم با بیمار کار می‌کند تا به این اهداف برسند.
فیزیوتراپی با تقویت عضلات، بهبود هماهنگی، بهبود تعادل و افزایش انعطاف‌پذیری به تحرک کمک می‌کند. تمرینات، تجهیزات انطباقی، کشش و سایر فعالیت‌ها در فیزیوتراپی برای رسیدن به این اهداف مورد استفاده قرار می‌گیرند و به کودکان استقلال، عملکرد فیزیکی و در نهایت تحرک بیشتر می‌دهند.
دارودرمانی
برخی از داروها همچنین ممکن است با هدف قرار دادن مشکلات اساسی عضلات به تسکین علائم خاص فلج مغزی کمک کنند. شل‌کننده‌های عضلانی معمولاً برای فلج مغزی استفاده می‌شوند؛ زیرا اسپاستیسیته عضلانی را که مانعی برای تحرک بهتر است، کاهش می‌دهند.
دیازپام، باکلوفن و سایرین سفتی و انقباض ماهیچه‌ها را کاهش می‌دهند و به کودک اجازه می‌دهند راحت‌تر حرکت کند. عوارض جانبی این داروها ممکن است شامل خواب‌آلودگی، ضعف، اسهال و حالت تهوع باشند.
استفاده از دستگاه‌های کمکی
علاوه بر درمان و سایر استراتژی‌ها برای بهبود تحرک، دستگاه‌هایی که به کودکان در راه رفتن کمک می‌کنند می‌توانند مفید باشند. عصا و واکر به کودکانی که راه رفتن آنها نامناسب است یا تعادل خوبی ندارند کمک می‌کنند. برای کودکانی که اصلاً نمی‌توانند راه بروند یا فقط با درد یا سختی زیاد راه می‌روند، ویلچر می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی توانایی دور زدن و تحرک را افزایش دهد.
جمع‌بندی
کودکان مبتلا به فلج مغزی (سی پی) ممکن است در حرکت و راه رفتن دچار چالش‌های جدی باشند، اما بسیاری از آنها با درمان‌های مناسب و پیگیری‌های توانبخشی می‌توانند توانایی‌های حرکتی خود را بهبود بخشند. بهبود تعادل، تقویت عضلات و استفاده از روش‌های تخصصی می‌تواند به این کودکان کمک کند تا به صورت مستقل‌تر حرکت کنند، اما روند درمانی و پیشرفت در هر کودک متفاوت است. اگر شما هم به دنبال راهکارهایی برای کمک به فرزند مبتلا به سی پی خود هستید، گروه توانبخشی راه کمال با تیم متخصص خود آماده است تا برنامه‌ای شخصی‌سازی شده و مؤثر برای بهبود توانایی‌های حرکتی کودک‌تان طراحی کند. برای مشاوره و شروع درمان، همین حالا با ما تماس بگیرید.
منابع
مطالب مشابه
گروه توانبخشی راه کمال، یکی از بهترین مراکز کاردرمانی در تهران است که با بهره‌گیری از کادری مجرب و دلسوز، خدمات تخصصی کاردرمانی را در محیطی مجهز و کودک‌پسند ارائه می‌دهد.
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آنها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آنها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آنها بسیار افسرده هستند.