فلج مغزی اختلالی حرکتی است که بر حرکت، تعادل، وضعیت بدنی و هماهنگی کودک تأثیر می‌گذارد. توانایی راه رفتن کودکان سی پی به شدت و محل آسیب بستگی دارد. بنابراین در فلج مغزی خفیف، کودک قادر به راه رفتن و تحرک است ولی در فلج مغزی شدید راه رفتن و تحرک بدون کمک دیگران امکان‌پذیر نیستند. در این مطلب به بررسی درجات فلج مغزی، سطح توانایی کودکان مبتلا به فلج مغزی و روشهای بهبود راه رفتن آنها می‌پردازیم.
تحرک و فلج مغزی
فلج مغزی به‌عنوان اختلالی حرکتی، تقریباً همیشه بر تحرک کودک تأثیر می‌گذارد. تحرک به‌عنوان توانایی حرکت در محیط با سهولت و بدون محدودیت تعریف می‌شود. مشکلات راه رفتن، غلت زدن در رختخواب یا تغییر وضعیت نمونه‌هایی از محدودیت‌های حرکتی هستند.
کودکان مبتلا به فلج مغزی بسته به نوع و شدت بیماری و همچنین ناحیه آسیب‌دیده بدن، درجات مختلفی از ناتوانی در تحرک دارند. موارد زیر شایع‌ترین مشکلات حرکتی بر اساس هر نوع فلج مغزی هستند:
- اسپاستیک. کودکانی که مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک هستند، حرکات تند، عضلات سفت، و راه رفتن نامناسب را تجربه می‌کنند.
- آتتوئید. فلج مغزی آتتوئید یا دیس کینتیک با حرکات غیرارادی، نوسانات تون عضلانی و مشکلات در وضعیت بدن مشخص می‌شود.
- آتاکسیک. کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک دارای حرکات لرزان و مشکلاتی در تعادل و درک عمق هستند. آنها اغلب هنگام راه رفتن پاهای خود را از هم باز می‌کنند.
- مختلط. کودک مبتلا به فلج مغزی مختلط ترکیبی از مشکلات حرکتی اسپاستیک، آتتوئید یا آتاکسیک خواهد داشت.
محل مشکلات حرکتی کودک عامل مهمی درمورد تحرک است. به‌عنوان مثال، کودک مبتلا به همی پلژی اسپاستیک احتمالاً تحرک بهتری نسبت به کودک مبتلا به دایپلژی اسپاستیک یا کوادری پلژی دارد. دسته‌های زیر محل مشکلات حرکتی مرتبط با فلج مغزی را توصیف می‌کنند:
- مونوپلژی. فقط یک اندام تحت تأثیر قرار می‌گیرد. مونوپلژی بسیار نادر است.
- دایپلژی. هر دو پا درگیر می‌شوند. بازوها ممکن است به میزان کمتری تحت تأثیر قرار گیرند.
- همی پلژی. یک طرف بدن (یک دست و یک پا) تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
- تری پلژی. سه اندام، معمولاً هر دو پا و یک بازو، تحت تأثیر قرار می‌گیرند. این نوع فلج مغزی گاهی‌اوقات به‌عنوان دی پلژی با پوشش همی پلژیک شناخته می‌شود.
- کوادری پلژی. هر دو دست و هر دو پا تحت تأثیر قرار می‌گیرند. ماهیچه‌های تنه، صورت و دهان نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند.
- همی پلژی مضاعف. هر دو دست و هر دو پا تحت تأثیر قرار می‌گیرند، اما معمولاً بازوها بیشتر تحت‌تأثیر قرار می گیرند.
شدت فلج مغزی کودک می‌تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد.
سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی درشت (GMFCS)
سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی درشت برای فلج مغزی، حرکات ارادی را اندازه‌گیری می‌کند. به‌طور خاص، این سیستم توانایی کودک برای عملکرد و حرکت در زندگی روزمره خود را با تأکید بر چگونگی نشستن، حرکت بین موقعیت‌ها و راه رفتن بررسی می‌کند.
سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی درشت دارای پنج سطح طبقه‌بندی است:
- سطح 1 - بدون محدودیت راه می‌رود
- سطح 2 - با محدودیت راه می‌رود
- سطح 3 - با استفاده از یک وسیله حرکتی دستی راه می‌رود
- سطح 4 – محدودیت‌هایی در تحرک دارد و از وسایل دستی یا برقی استفاده می‌کند
- سطح 5 – با کمک دیگران و با ویلچر دستی حمل می‌شود
به‌طور کلی، سطح پایین این سیستم نشان‌دهنده فلج مغزی خفیف بوده، درحالی‌که سطح بالا به معنی فلج مغزی شدیدتر است.
تجزیه‌وتحلیل راه رفتن و تحرک کودک سی پی
تجزیه‌وتحلیل راه رفتن و حرکت کودک مبتلا به فلج مغزی نیز می‌تواند به شناسایی و درمان مشکلات حرکتی او کمک کند. در طول آنالیز از فناوری کامپیوتری برای ثبت اتفاقاتی که بر عضلات، مفاصل و سایر نیروهایی که هنگام راه رفتن روی مفاصل وارد می‌شوند، استفاده می‌شود. این روند معمولاً چند ساعت طول می‌کشد و ممکن است چندین هفته طول بکشد تا نتایج دریافت شود.
در طول تجزیه‌وتحلیل راه رفتن و حرکت، بیمار تحت چندین آزمایش یا ارزیابی قرار می‌گیرد. بازدیدی معمولی از راه رفتن و تحلیل حرکت بیمار ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- فیلمبرداری از بیمار در حال راه رفتن
- معاینه فیزیکی
- اعمال سنسورهایی بر روی بدن بیمار. سنسورها زمانی را که عضلات بیمار فعال یا در حال استراحت هستند ضبط می‌کنند.
- تست فشار کف پا (بیمار در امتداد تشک روی زمین راه می‌رود و الگوها و توزیع فشار ثبت می‌شوند)
سپس داده‌های جمع‌آوری‌شده در طول آزمایش برای ایجاد مدلی سه بعدی و مجازی از راه رفتن بیمار استفاده می‌شوند. این نگاه دقیق به پزشکان و درمانگران اجازه می‌دهد تا مشکلات خاص راه رفتن کودک را شناسایی کرده و بهترین راهکار درمانی را مشخص کنند.
درمان مشکلات حرکتی کودکان سی پی
پزشک پس از جمع‌آوری اطلاعات موردنیاز، به‌دنبال راه‌هایی برای درمان مشکل راه رفتن کودک مبتلا به فلج مغزی است. در ادامه روشهای درمانی مختلف ذکر شده‌اند:
عمل جراحی
اگرچه عمل جراحی برای بهبود تحرک کودکان مبتلا به فلج مغزی روشی معمول نیست، اما به‌عنوان گزینه‌ای درمانی در نظر گرفته می‌شود.
فلج مغزی هرگز قابل درمان نیست، اما جراحی برای ترمیم بدشکلی در پاها، حرکت راحت‌تر و افزایش سطح استقلال کودک استفاده می‌شود. جراحی برای افزایش طول عضلات و تاندون‌های منقبض می‌تواند به بهبود تحرک و کاهش اسپاستیسیتی و درد کمک کند.
برخی از انواع جراحی که کودک فلج مغزی ممکن است از آنها بهره‌مند شود عبارت‌اند از:
- جراحی تاندون. در کودکانی که می‌توانند راه بروند، عضلات اسپاستیک اغلب باعث سفت شدن و کوتاه شدن تاندون‌ها در طول زمان می‌شوند. روشی برای بلند کردن تاندون‌های سفت در لگن یا پاها می‌تواند به کودکانی که می‌توانند راه بروند کمک کند راه رفتن خود را بهبود بخشند.
- استئوتومی. این روش استخوان‌ها را تغییر شکل می‌دهد و مجدداً مرتب می‌کند تا موقعیت صحیحی داشته باشند و باعث راه رفتن آسان‌تر می‌شود.
- جراحی ستون فقرات. کودک ممکن است از روشی به نام فیوژن ستون فقرات برای تثبیت یا صاف کردن ستون فقرات بهره‌مند شود. همچنین این روش درمانی می‌تواند فشار دردناک روی اعصاب را کاهش دهد.
- ریزوتومی انتخابی پشتی. این جراحی مغز و اعصاب، اعصابی را که باعث ایجاد اسپاسم در عضلات پاها می‌شوند، قطع می‌کند. این روش درمانی می‌تواند اسپاسم‌هایی را که منجر به سفتی عضلات و راه رفتن دشوار می‌شوند کاهش دهد.
فیزیوتراپی برای بهبود تحرک
درمان استاندارد مشکلات حرکتی که هر فرد مبتلا به فلج مغزی می‌تواند از آن بهره‌مند شود، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپ می‌تواند به بیماران کمک کند تا اهداف حرکتی خود مانند توانایی راه رفتن با وسایل کمی، راه رفتن با درد کمتر، داشتن تعادل بهتر را تعیین کنند و سپس به‌طور منظم با بیمار کار می‌کند تا به این اهداف برسند.
فیزیوتراپی با تقویت عضلات، بهبود هماهنگی، بهبود تعادل و افزایش انعطاف‌پذیری به تحرک کمک می‌کند. تمرینات، تجهیزات انطباقی، کشش و سایر فعالیت‌ها در فیزیوتراپی برای رسیدن به این اهداف مورد استفاده قرار می‌گیرند و به کودکان استقلال، عملکرد فیزیکی و در نهایت تحرک بیشتر می‌دهند.
دارودرمانی
برخی از داروها همچنین ممکن است با هدف قرار دادن مشکلات اساسی عضلات به تسکین علائم خاص فلج مغزی کمک کنند. شل‌کننده‌های عضلانی معمولاً برای فلج مغزی استفاده می‌شوند؛ زیرا اسپاستیسیته عضلانی را که مانعی برای تحرک بهتر است، کاهش می‌دهند.
دیازپام، باکلوفن و سایرین سفتی و انقباض ماهیچه‌ها را کاهش می‌دهند و به کودک اجازه می‌دهند راحت‌تر حرکت کند. عوارض جانبی این داروها ممکن است شامل خواب‌آلودگی، ضعف، اسهال و حالت تهوع باشند.
استفاده از دستگاه‌های کمکی
علاوه بر درمان و سایر استراتژی‌ها برای بهبود تحرک، دستگاه‌هایی که به کودکان در راه رفتن کمک می‌کنند می‌توانند مفید باشند. عصا و واکر به کودکانی که راه رفتن آنها نامناسب است یا تعادل خوبی ندارند کمک می‌کنند. برای کودکانی که اصلاً نمی‌توانند راه بروند یا فقط با درد یا سختی زیاد راه می‌روند، ویلچر می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی توانایی دور زدن و تحرک را افزایش دهد.
جمع‌بندی
کودکان مبتلا به فلج مغزی (سی پی) ممکن است در حرکت و راه رفتن دچار چالش‌های جدی باشند، اما بسیاری از آنها با درمان‌های مناسب و پیگیری‌های توانبخشی می‌توانند توانایی‌های حرکتی خود را بهبود بخشند. بهبود تعادل، تقویت عضلات و استفاده از روشهای تخصصی می‌تواند به این کودکان کمک کند تا به صورت مستقل‌تر حرکت کنند، اما روند درمانی و پیشرفت در هر کودک متفاوت است. اگر شما هم به دنبال راهکارهایی برای کمک به فرزند مبتلا به سی پی خود هستید، گروه توانبخشی راه کمال با تیم متخصص خود آماده است تا برنامه‌ای شخصی‌سازی شده و مؤثر برای بهبود توانایی‌های حرکتی کودک‌تان طراحی کند. برای مشاوره و شروع درمان، همین حالا با ما تماس بگیرید.
منابع
مطالب مشابه
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگران با چالش‌هایی مواجه هستند. در 18ماهگی، والدین باید توجه دقیقی به نحوه تعامل فرزندشان با اطرافیان داشته باشند. نشانه‌های رایجی که ممکن است در این سن ظاهر شوند عبارت‌اند از: فقدان تماس چشمی مؤثر، پاسخ محدود به نام، عدم علاقه به بازی‌های تعاملی و مشکلات در تقلید حرکات یا رفتارها
گزارش‌های موجود از سوی اسپکتروم نشان می‌دهند که سن 6سالگی برای کودکان مبتلا به اوتیسم نقطه عطف مهمی است؛ چرا که طبق مطالعه‌ای طولانی‌مدت، شدت ویژگی‌های اوتیسم در بسیاری از کودکان از سنین 3 تا 6 سالگی کاهش می‌یابند، ولی این پیشرفت معمولاً برای سه‌چهارم کودکان متوقف می‌شود.
تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان 2 ساله نقشی حیاتی در بهبود نتایج بلندمدت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که شناسایی و مداخله به‌موقع، به‌ویژه در دوران حساس رشد مغز، می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک کمک چشمگیری کند.
گفتاردرمانی و کاردرمانی پایه‌های اصلی مدیریت اوتیسم محسوب می‌شوند. بااین‌حال، بسیاری از خانواده‌ها برای تکمیل این روش‌ها به سراغ درمان‌های طبیعی و سنتی مانند شاهدانه، داروهای گیاهی و ... می روند.
یکی از مواردی که افراد مبتلا به اوتیسم برای جبران ناراحتی در هنگام برقراری ارتباط چشمی انجام می‌دهند، نگاه کردن به چیزی غیر از چهره دیگران در حین تعامل اجتماعی است. برای مثال دانش‌آموز مبتلا به اوتیسم در مدرسه می‌تواند هنگام نگاه کردن و ور رفتن با شیئی خاص، مانند اسباب‌بازی یا مداد بهتر روی درس تمرکز کند.
تیک‌ها، حرکات یا صداهای ناگهانی و سریعی هستند که کودک به‌طور مکرر و غیرارادی انجام می‌دهد. اگر کودک تیک حرکتی داشته باشد، ممکن است به‌طور مکرر پلک بزند یا شانه‌های خود را بارها و بارها بالا بیندازد. اگر تیک صوتی داشته باشد، احتمالاً به‌صورت ناخواسته صدای خرخر ایجاد می‌کند یا احساس نیاز به صاف کردن مداوم گلو دارد. تیک‌ها اغلب با گذشت زمان تغییر می‌کنند.
هنگامی که کودک به وسواس فکری عملی مبتلا می‌شود، افکار وسواسی و رفتاری اجباری می‌توانند بسیار مکرر و شدید شوند و در زندگی روزمره و رشد طبیعی کودک اختلال ایجاد کنند.
اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال رفتاری است که با دوره‌های مکرر خشم و پرخاشگری شدید مشخص می‌شود. این فوران‌ها می‌توانند کلامی یا جسمی باشند و اغلب غیرقابل پیش بینی هستند.
هنگامی که مغز در درک ورودی بصری دریافتی مشکل داشته باشد، اطلاعات به‌درستی درک نشده و نمی‌توانند با سایر حواس ادغام شوند.توجه به این نکته بسیار مهم است که اختلال حس بینایی به مشکلات مربوط به بینایی اشاره ندارد. درواقع کودکی که ازنظر بینایی دید 20/20 کامل دارد، اگر با اختلال حس بینایی دست و پنجه نرم کند، همچنان در درک آنچه می‌بیند با مشکل مواجه می‌شود.
آسیب سر می تواند به خفیفی ضربه، کبودی (کوفتگی) یا بریدگی روی سر باشد. یا می تواند ضربه مغزی، بریدگی عمیق یا زخم باز، شکستگی استخوان جمجمه، خونریزی داخلی یا آسیب به مغز باشد.