چهره کوری، که بهعنوان پروزوپاگنوزیا نیز شناخته میشود، اختلالی است که در آن کودک در تشخیص چهرهها، ازجمله چهره خود، مشکل دارد. این اختلال عصبی میتواند مادرزادی بوده و از بدو تولد وجود داشته باشد یا اکتسابی باشد و بعداً بهدلیل آسیب مغزی یا برخی اختلالات عصبی ایجاد شود. جالب توجه است که تحقیقات نشان دادهاند که همپوشانی قابل توجهی بین ادراکپریشی چهرهای و اتیسم در کودکان وجود دارد.
چهره کوری چیست؟
پروسوپاگنوزیا مربوط به ضعف بینایی یا حافظه نیست، بلکه اختلالی متمایز است که بهخاطر آسیب به بخشهای خاصی از مغز که مسئول تشخیص چهره هستند، ایجاد میشود. کودکان مبتلا به این وضعیت اغلب برای تشخیص دیگران به نشانههای غیر چهرهای مانند رنگ مو، صدا و شکل بدن توجه میکنند.
انواع چهره کوری
ادراکپریشی چهرهای بهطور کلی به دو نوع تقسیم میشود:
- پروزوپاگنوزیای مادرزادی (یا رشدی): کودک مبتلا به این اختلال با این وضعیت متولد شده یا در اوایل کودکی به آن دچار میشود. در این بیماری معمولاً آسیب مغزی رخ نمیدهد یا علتی ظاهری نمایان نمیشود. کودک مبتلا به پروزوپاگنوزیای مادرزادی اغلب در تشخیص اعضای نزدیک خانواده یا دوستان مشکل دارد و ممکن است برای شناسایی دیگران به نشانههای غیر چهرهای مانند مدل مو، لباس، صدا یا نحوه راه رفتن توجه کند.
- پروزوپاگنوزیای اکتسابی: این نوع چهره کوری درنتیجه آسیب به مناطق خاصی از مغز (مانند شکنج دوکیشکل راست) که در تشخیص چهره نقش دارند، رخ میدهد. آسیب میتواند ناشی از سکته مغزی، آسیب مغزی تروماتیک یا برخی بیماریهای تخریبکننده عصبی باشد. بر خلاف پروزوپاگنوزیای مادرزادی، پروزوپاگنوزیای اکتسابی در افرادی رخ میدهد که قبلاً توانایی تشخیص چهره طبیعی داشتند.
هر دو نوع میتوانند تأثیرات قابل توجهی بر توانایی فرد در تشخیص چهرهها داشته باشند، اما علل و شروع آنها متفاوت هستند.
علائم پروزوپاگنوزیا در کودکان
تشخیص چهره تواناییای است که در طول کودکی رشد میکند و در اواسط نوجوانی به بلوغ کامل میرسد. بااینحال، اگر کودکی تعدادی از علائم زیر را نشان دهد، ممکن است به چهره کوری مبتلا باشد (بهویژه اگر سایر اعضای خانواده نیز در تشخیص چهرههای آشنا مشکل داشته باشند):
- نتواند افراد آشنا را تشخیص دهد.
- در دوستیابی مشکل داشته باشد و گوشهگیر به نظر برسد.
- به اشتباه به غریبهها نزدیک شود.
- زمانی که جلوی مدرسه منتظر شما است، تا وقتی به او علامت ندهید به سمتتان نیاید.
- در دنبال کردن برنامههای تلویزیونی (ترجیح دادن شخصیتهای کارتونی) مشکل داشته باشد.
- حواسپرت به نظر برسد (به دنبال سرنخهایی برای هویت کسی از کفش، کیف و غیره باشد).
- هنگامی که ظاهر کسی مانند مدل یا رنگ مو تغییر میکند نتواند او را تشخیص دهد.
- در جمعیت دائم به شما بچسبد.
به نظر میرسد پروزوپاگنوزیا در میان کودکان مبتلا به اتیسم بیشتر دیده میشود.
چه چیزی باعث چهره کوری میشود؟
دانشمندان همچنان در حال تحقیق درمورد علت ادراکپریشی چهرهای در کودکان هستند. محققان چندین جهش ژنتیکی مختلف را یافتهاند که ممکن است به پروزوپاگنوزیای رشدی کمک کنند. این جهشها معمولاً از والدین به فرزندان منتقل میشوند. بااینحال، برخی افراد میتوانند جهشهای جدیدی داشته باشند که باعث چهره کوری کمک شوند اما در هیچ یک از والدین یافت نشوند.
محققان بر این باورند که آسیب مغزی در ناحیهای از مغز به نام شکنج دوکیشکل راست ممکن است باعث پروزوپاگنوزیای اکتسابی شود. تصور میشود که این ناحیه از مغز در حافظه و تشخیص چهره نقش دارد. مطالعات دیگر نشان میدهند که چهره کوری ناشی از اختلال در عملکرد ارتباطات بین مناطق مختلف مغز است.
همچنین تصور میشود که هورمون اکسیتوسین در تشخیص چهره و احساس نقش داشته باشد. جالب توجه است که جهشهایی در ژنهای گیرنده اکسیتوسین در افراد مبتلا به اختلال طیف اتیسم (ASD) و چهره کوری یافت شدهاند.
ارتباط بین چهره کوری و اتیسم
اختلال طیف اوتیسم (ASD) اختلالی رشدی است که بر تعاملات اجتماعی، ارتباطات، علایق و رفتارها تأثیر میگذارد. بسیاری از مطالعات ارتباطی بین چهره کوری و اتیسم پیدا کردهاند. برخی از کودکان مبتلا به ASD در پردازش چهره مشکل دارند، که میتواند منجر به چالشهای اجتماعی برای آنها شود.
مطالعهای که در مجله Journal of Autism and Developmental Disorders منتشر شد، نشان داد که حدود ۶۶ درصد از کودکان مبتلا به اتیسم در تشخیص چهرهها مشکل دارند. این مشکل در پردازش چهره میتواند باعث ایجاد چالشهای ارتباط اجتماعی آنها شود؛ زیرا درک ویژگیها و حالات چهره برای تفسیر نشانههای اجتماعی امری کلیدی است.
تماس چشمی، اتیسم و ادراکپریشی چهرهای
به نظر میرسد ارتباط قابل توجهی بین برخی اختلالات طیف اتیسم و چهره کوری وجود دارد.
یکی از علائم اتیسم، ناتوانی در درک نشانههای اجتماعی است و یکی از راههای مهمی که این امر ظاهر میشود، چهره کوری است. این مسئله میتواند بهدلیل ناتوانی بسیاری از افراد مبتلا به اختلال طیف اتیسم (ASD) برای برقراری تماس چشمی باشد.
فرضیه «اجتناب از تماس چشمی» نشان میدهد که کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است از برقراری تماس چشمی اجتناب کنند؛ زیرا تماس چشمی بیشازحد تحریککننده است و این مسئله میتواند منجر به مشکلاتی در تشخیص چهره شود. درواقع، دادهها نشان میدهند که هر چه افراد مبتلا به اتیسم در پردازش چهره بدتر باشند، مهارتهای اجتماعی آنها نیز بدتر هستند.
مطالعهای اخیر نشان داد که چهره کوری ۳۶ درصد از بزرگسالان مبتلا به اتیسم را تحت تأثیر قرار میدهد. فرضیه دیگری تأکید میکند که ناتوانی در تشخیص چهرهها ممکن است ناشی از علاقه اجتماعی نسبتاً کم به دیگران و اجتناب از تماس چشمی باشد.
درنتیجه، در حالی که همه افراد مبتلا به اتیسم، چهره کوری را تجربه نمیکنند، به نظر میرسد همپوشانی قابل توجهی بین این دو وضعیت وجود دارد که بهطور بالقوه بهدلیل مشکلات مشترک در تعاملات اجتماعی و تماس چشمی است.
پروزوپاگنوزیا چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص پروزوپاگنوزیا ترکیبی از معاینه عصبی، پرسیدن سؤالاتی درباره سوابق کودک شما، تصویربرداری تشخیصی و آزمایش است.
معاینه و آزمایشهای عصبی احتمالاً شامل موارد زیر خواهند بود:
- آزمایشهای حسی: این آزمایشها اطمینان حاصل میکنند که بینایی کودک شما بهدرستی کار میکند و هرگونه اختلال مرتبط با بینایی را رد میکنند.
- آزمایشهای وضعیت شناختی و ذهنی: این آزمایشها مطمئن میشوند که مشکل مربوط به تواناییهای ذهنی کودک شما، ازجمله توانایی او در فکر کردن، تمرکز یا حل مسئله نیست.
- آزمایشهای حافظه: این امر تضمین میکند که مشکل در تشخیص چهرهها بهدلیل داشتن مشکلی در حافظه نیست.
- آزمایشهای تشخیص چهره: این آزمایشها توانایی کودک را در شناسایی، به خاطر سپردن و تمایز چهرهها مورد سنجش قرار میدهند.
- آزمایشهای تشخیص شیء: پروزوپاگنوزیا شباهتهای زیادی با انواع دیگر آگنوزیای بصری دارد. آزمایشهای تشخیص شیء کمک میکنند تا مطمئن شوید که اختلال کودک شما یکی از این آگنوزیاها نیست. این آزمایشها همچنین میتوانند تعیین کنند که آیا فرزند شما بیش از یک نوع آگنوزیا دارد یا خیر.
چهره کوری چگونه درمان میشود؟
در حال حاضر، هیچ درمانی برای این اختلال وجود ندارد. درمان پروزوپاگنوزیا عمدتاً حمایتی است و شامل توسعه مکانیسمهای مقابلهای برای کمک به مدیریت بهتر این وضعیت است.
تکنیکهای کاردرمانی شامل موارد زیر هستند:
- استراتژیهای جبرانی: یادگیری تکیه بر نشانههای غیر چهرهای، مانند صدا، لباس یا مدل مو، برای تشخیص افراد
- آموزش مهارتهای اجتماعی: کار با درمانگر برای توسعه مهارتهایی جهت مدیریت اضطراب در موقعیتهای اجتماعی و بهبود ارتباطات اجتماعی با وجود مشکلات تشخیص چهره
- گفتاردرمانی: آسیبشناسان گفتار و زبان از روشهای مختلف برای بهبود ارتباطات اجتماعی و تفسیر حالات چهره برای تعامل اجتماعی بهتر استفاده میکنند.
- فناوری کمکی: میتوان از اپلیکیشنهای تلفن هوشمند یا فناوریهای دیگر برای کمک به تشخیص چهرهها و پیگیری افراد در شبکه اجتماعیشان استفاده کرد.
برخی از مکانیسمهای مقابلهای برای کودکان مبتلا به پروزوپاگنوزیا شامل موارد زیر هستند:
- از کودک بخواهید درصورت دور شدن از والدین منتظر بماند تا آنها خودشان به سراغ او بروند یا علامت بدهند که متوجه آن شود.
- به کودک توصیه کنید در جمعیتی بزرگ بدون هیچ سرنخ دیداریای به کسی نزدیک نشود.
- به کودک آموزش دهید که ویژگیهایی مانند نوع یا رنگ مو، قد فرد و صدای او را بررسی کند و به خاطر بسپارد.
- به کودک آموزش دهید که به رفتارهای دیگران توجه کند.
- خانواده، دوستان، معلمان، مراقبین و هر کسی که ارتباط نزدیکی با کودک دارد نیز باید درمورد این اختلال آموزش ببیند.
- والدین میتوانند شماره تلفن خود را روی دست کودک بنویسند یا آن را به پیراهن او سنجاق کنند.
- با صبر و حوصله درمورد این وضعیت به کودک آموزش دهید. روانشناس کودک میتواند به فرزند شما کمک کند تا با این وضعیت و عوارض اجتماعی و روانشناختی مرتبط مقابله کند.
استراتژیهای حمایت از کودکان اوتیسمی مبتلا به چهره کوری
والدین و مراقبین میتوانند نقشی اساسی در حمایت از کودکان اوتیسمی مبتلا به چهره کوری ایفا کنند. در اینجا برخی از استراتژیهایی که میتوانند مفید باشند آورده شدهاند:
استفاده از نشانههای بصری
استفاده از نشانههای بصری مانند برچسبهای نام یا اکسسوریهای متفاوت برای لباس میتواند به کودکان مبتلا به ادراکپریشی چهرهای کمک کند تا افرادی را که میشناسند، تشخیص دهند. والدین و مراقبان میتوانند با معلمان، مربیان و سایر مسئولین همکاری کنند تا اطمینان حاصل شود که این نشانههای بصری در موقعیتهای اجتماعی وجود دارند.
تمرین مهارتهای تشخیصی
تمرین باعث کامل شدن مهارتها میشود، و این کار بهویژه برای کودکان اوتسیمی مبتلا به چهره کوری صادق است. والدین و مراقبان میتوانند با فرزندان خود برای تمرین تشخیص چهرهها با استفاده از عکسها یا نقاشیها کار کنند. این کار میتواند به بهبود مهارتهای تشخیص در طول زمان کمک کند.
تشویق به برقراری ارتباط
تشویق به برقراری ارتباط باز بین کودکان و همسالان آنها میتواند به کاهش سوء تفاهمها و ترویج درک کمک کند. والدین و مراقبان میتوانند با کودکان کار کنند تا استراتژیهای ارتباطی مؤثر مانند پرسیدن سؤال یا درخواست توضیح را به آنها آموزش دهند.
آموزش دیگران
آموزش دیگران درمورد چهره کوری میتواند به کاهش انگ و ترویج درک کمک کند. والدین و مراقبان میتوانند با مدارس، سازمانهای اجتماعی و گروههای دیگر همکاری کنند تا آگاهی درمورد این وضعیت و تأثیر آن بر افراد را افزایش دهند.
با اجرای این استراتژیها، والدین و مراقبین میتوانند از کودکان اوتیسمی مبتلا به چهره کوری در موقعیتهای اجتماعی حمایت کنند. این کودکان میتوانند با حمایت مناسب روابط معناداری برقرار کنند، اعتمادبهنفس خود را بسازند و زندگی پرباری داشته باشند.
جمعبندی
چهرهکوری یا پروزوپاگنوزیا، اختلالی عصبی است که تشخیص چهرهها، حتی چهرههای آشنا، را برای کودکان دشوار میسازد و ریشه در مشکل بینایی یا حافظه ندارد، بلکه مربوط به اختلال در پردازش مغزی چهرهها (مانند ناحیه شکنج دوکیشکل) است؛ این وضعیت میتواند از بدو تولد وجود داشته باشد (رشدی) و اغلب با اختلال طیف اوتیسم (ASD) همپوشانی قابل توجهی دارد. کودکان مبتلا به چهرهکوری برای جبران ناتوانی خود، به شدت به نشانههای غیرچهرهای مانند صدای فرد، مدل مو، یا نحوه راه رفتن او متکی هستند. ازآنجاییکه درمان قطعی برای این وضعیت وجود ندارد، بهترین رویکرد حمایتی شامل آموزش کودک برای استفاده از نشانههای جایگزین، آگاهیبخشی به اطرافیان و ... است.
منابع
مطالب مشابه
چهره کوری، که بهعنوان پروزوپاگنوزیا نیز شناخته میشود، اختلالی است که در آن کودک در تشخیص چهرهها، ازجمله چهره خود، مشکل دارد. این اختلال عصبی میتواند مادرزادی بوده و از بدو تولد وجود داشته باشد یا اکتسابی باشد و بعداً بهدلیل آسیب مغزی یا برخی اختلالات عصبی ایجاد شود.
کند نویسی یکی از موضوعاتی است که در طول کارهای زمانبندی شده مانند آزمونها و امتحانات مشکلساز میشود. متأسفانه، سرعت کم دانشآموز در حین نوشتن باعث میشود کودک نتواند به حجم کاری مورد نیاز برسد و با افت تحصیلی و نمرات پایین مواجه شود. اما علت سرعت پایین نوشتن باید در اوایل دوران مدرسه کودک شناسایی و اصلاح شود.
آگنوزیای بینایی، اختلالی عصبی است که توانایی کودک را در تشخیص و شناسایی اشیاء مختل میکند. حتی ممکن است درک بصری و بینایی بیمار سالم باشد، اما قادر به تشخیص چهرهها نباشد. کودکان مبتلا به آگنوزی بینایی معمولاً در پردازش و تفسیر اطلاعات بصری مشکل دارند، که میتواند منجر به مشکلاتی در تشخیص اشیاء آشنا، چهرهها و سایر محرکهای بصری شود.
اختلالات تکاملی، شرایط فیزیکی یا مبتنی بر مغز هستند که بر پیشرفت کودک هنگام رشد و کسب مهارتهای ضروری زندگی تأثیر میگذارند. بسیاری از اختلالات تکاملی کودکی قبل از تولد وجود دارند و در طول زندگی ادامه مییابند. همچنین ممکن است درنتیجه آسیب، ضربه یا سایر عوامل پزشکی در طول کودکی رخ دهند.
هیدروتراپی، که به آن آب درمانی نیز گفته میشود، شکل تخصصی فیزیوتراپی است که از آب برای درمان بیماریها استفاده میکند. این نوع درمان محیطی امن و حمایتی را برای کودکان فراهم میکند که در آن میتوانند بدون تنش جاذبه در فعالیتهای فیزیکی شرکت کنند.
والدین میتوانند با استفاده از بازیهای ساده و سرگرمکننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزههای مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیتهای حسی زیر نظر بگیرند. این بازیها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک میکنند تا درصورت مشاهده علائم نگرانکننده، بهموقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آنها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارتهای کسبشده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست میدهند.
یکی از تفاوتهای بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع میکنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمیکنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر میرسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً میخواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه میشوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارتهای اجتماعی و ارتباطی تأثیر میگذاشتند، مورد استفاده قرار میگرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) مینامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان میتواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته میشود.