کودکان ذاتاً پرانرژی هستند. ذهن آنها یک میلیون کیلومتردر ساعت سرعت دارد و بدن آنها می خواهد به همان سرعت حرکت کند. به همین دلیل است که برخی از کودکان مبتلا به بیش فعالی تشخیص داده نمی شوند، زیرا علائم آنها به عنوان "رفتار طبیعی" تلقی می شود.
چگونه می توانید تفاوت بیش فعالی و شیطنت را تشخیص دهید؟ آیا فرزنتان باید برای بیش فعالی معاینه شود؟ راهنمای زیر به شما کمک می کند تا گزینه های خود را بررسی کنید.
تفاوت های بین بیش فعالی و انرژی بالا
تفاوت های کلیدی بین بیش فعالی و انرژی بالا، به توجه و کنترل تکانشگری مرتبط است. زمانی که از یک کودک پرانرژی خواسته شود، می تواند تمرکز کند و یک کار را از ابتدا تا انتها انجام دهد. کودک مبتلا به بیش فعالی ممکن است تمرکز کردن برایش تقریبا غیرممکن باشد، یا ممکن است از تلاش برای تکمیل کار ناامید شود. اگر کودک شما تکانشگری اش را کنترل می کند و یا توانایی انجام کاری از ابتدا تا انتها را دارد، احتمالاً ADHD ندارد.
کودکان پرانرژی درست مانند کودکان مبتلا به بیش فعالی می‌توانند زمان زیادی را صرف موضوعی خاص کرده و به شدت روی جزئیات تمرکز کنند. این اتفاق کاملاً طبیعی است که کودکی پرانرژی 15 دقیقه زمان صرف کند تا به اصلی داستانی ساده برسد. بنابراین چه چیز دیگری رفتارهای کودکان مبتلا به بیش فعالی را منحصربه‌فرد می‌کند؟
تفاوت دیگر بین کودکان پرانرژی با کودکان بیش فعال این است که انرژی بالای یک کودک پرانرژی به صورت سینوسی است. آنها ممکن است فقط در محیطی خاص، مانند خانه یا مدرسه، انرژی بالایی داشته باشند و این انرژی در محیط‌های دیگر کاهش یابد. اما انرژی بالا در کودکان مبتلا به بیش فعالی بسیار پایدارتر است و معمولاً کودک بیش‌فعال در هر دو محیط انرژی زیادی از خود بروز می‌دهد.
برای تشخیص بیش فعالی در کودک، باید این رفتارهای او در حوزه‌های متعدد زندگی تداخل داشته باشند. یعنی انرژی بالای کودک باید در ترکیبی از زندگی شخصی، خانوادگی و تحصیلی او نمود پیدا کند.
به‌طور خلاصه، اگر رفتارهای کودک فقط در یک محیط وجود داشته باشد، یا فقط در یک حوزه از زندگی او تداخل داشته باشد، ممکن است مبتلا به بیش فعالی نباشد. اما اگر کودکی در خانه و بیرون از خانه رفتارهای بیش فعالی یا بی‌توجهی از خود نشان می‌دهد، احتمالاً مبتلا به بیشفعالی است.
واقعیت جالب: بیش فعالی همیشه با انرژی بالا مرتبط نیست!
باور بکنید یا نه، اختلال بیش فعالی و کمبود توجه همیشه با رفتار بیش فعالانه مرتبط نیست. اختلال کمبود توجه (ADD) هم در زیر چتر ADHD قرار می گیرد. ADD ممکن است با انرژی کم و بی توجهی مشخص شود - بدون هیچگونه رفتار بیش فعالی. بنابراین تشخیص اختلال نقص توجه و بیش فعالی بدون رفتارهای پرانرژی کاملاً امکان پذیر است، درست مانند داشتن انرژی بالا بدون داشتن ADHD.
علائم بیش فعالی و شیطنت در کودکان
سه نوع بیش فعالی وجود دارد:
- بیش فعالی بی‌توجهی شامل مشکل در توجه و تمرکز، حواس‌پرتی، خیال‌پردازی و ضعف در مهارت‌های برنامه‌ریزی است.
- بیش فعالی تکانشی شامل صحب کردن و تکان خوردن مداوم، حرکت دادن اشیا به اطراف، دست زدن به وسایل مختف و به‌طور کلی ناتوانی در کنترل سطوح فعالیت است.
- بیش فعالی ترکیبی نیز ترکیبی از علائم دو دسته بالا است.
برای اطلاعات کامل تر مطلب انواع اختلال نقص توجه و بیش فعالی را مطالعه کنید.
بیش فعالی و بی‌توجهی دو علامت بارز اختلال نقص توجه و بیش فعالی هستند، اما برای تشخیص، لازم نیست کودک هر دو نوع رفتار را از خود نشان دهد. دختران بیشتر به اختلال بیش فعالی بی‌توجهی مبتلا می‌شوند و به همین دلیل است که این اختلال در دختران کمتر از پسران تشخیص داده می‌شود؛ زیرا رفتارهای بی‌توجهی کمتر در محیط‌های اجتماعی بروز پیدا می‌کنند.
بررسی‌ها نشان می‌دهند تمام کودکان به‌طور طبیعی رفتارهای بیش فعالی از خود نشان می‌دهند. آنها بین صحبت دیگران می‌پرند، قادر نیستند به مدت طولانی بی‌حرکت بنشینند و ... . اما اگر کودک این رفتارها را به‌صورتی اغراق‌آمیز تکرار کند، غیرعادی می‌شود و نشان‌دهنده بیش فعالی است.
نحوه تشخیص بیش فعالی
اگر متوجه رفتارهای بیش فعالی یا بی‌توجهی کودک در حوزه‌های مختلف زندگی و محیط‌ها می‌شوید، برای اطمینان از بیشفعالی باید به پزشک مراجعه کنید:
- پزشک در ابتدا به بررسی سابقه خانوادگی کودک می‌پردازد.
- سپس به معاینه کودک و بررسی سطح سلامت می‌پردازد و بیماری‌های مشابه با بیش فعالی را بررسی می‌کند.
- در ادامه پرسشنامه‌ای در اختیار والدین قرار می‌دهد تا به سؤالاتی درمورد رفتارهای کودک در منزل پاسخ دهند. همچنین پرسشنامه‌ای دیگر نیز به معلم یا مشاور مدرسه می‌دهد. نتایج پرسشنامه‌ها داده‌هایی عینی ارائه می‌دهند و سیستم نمره‌دهی نشان می‌دهد آیا کودک مبتلا به بیش فعالی است یا خیر.
- در ادامه پزشک رفتارهای کودک را زیر نظر می‌گیرد و با توجه به نتایج پرسشنامه‌ها و رفتارهای کودک نظر نهایی را اعلام می‌کند.
عواقب تشخیص نادرست بیش فعالی در کودک
تشخیص صحیح کودک پرانرژی در مقابل کودک بیش فعال بسیار مهم است. در نهایت، این تشخیص کلید کمک به کاهش علائم در کودکان بیش فعال است.
از یک طرف، تشخیص بیش فعالی بدون داشتن این اختلال (مثبت کاذب) مشکلاتی به همراه دارد. داروهای بیش فعالی، که بیشتر آنها محرک هستند، اغلب منجر به عوارض جانبی بیشتری نسبت به فواید آنها در افرادی که بیش فعالی ندارند، می‌شوند.
از طرف دیگر، عدم شناسایی بیش فعالی در فرد مبتلا (منفی کاذب) فرصتی از دست رفته برای کمک به آنها است. درواقع در بسیاری از موارد کودکان بیش فعالی با کمک درمانگر و یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای به‌صورتی موفقیت‌آمیز درمان می‌شوند. بنابراین تشخیص مرحله‌ای بسیار مهم در تعیین بیش فعالی است.
روش‌های درمان بیش فعالی
روش‌های درمان بیش فعالی معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- دارودرمانی. داروها توانایی مغز را برای توجه، آرامش و استفاده بیشتر از خودکنترلی فعال می‌کنند.
- رفتاردرمانی. درمانگران می‌توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های اجتماعی، عاطفی و برنامه‌ریزی را توسعه دهند.
- مربیگری والدین. والدین می‌توانند ازطریق مربیگری، بهترین راه‌ها را برای پاسخ به مشکلات رفتاری کودک بیش فعال خود یاد بگیرند و از این راهکارها در طول تربیت کودک استفاده کنند.
- پشتیبانی مدرسه. معلمان می‌توانند به کودکان مبتلا به بیش فعال کمک کنند تا از مدرسه لذت ببرند و راحت‌تر به یادگیری بپردازند.
درمان مناسب به بهبود بیش فعالی کمک می‌کند. والدین و معلمان می‌توانند به کودکان کوچک‌تر آموزش دهند که در مدیریت توجه، رفتار و احساسات خود بهتر عمل کنند. همان‌طور که کودکان بزرگ‌تر می‌شوند، باید یاد بگیرند که توجه و کنترل خود را بهبود بخشند. میوانید اطلاعات بیشتر را در مطلب «درمان بیش فعالی کودکان» بخوانید.
چه زمانی باید به دنبال تست بیش فعالی باشید؟
در نهایت، تشخیص دقیق بین بیش فعالی و شیطنت امری ضروری است که می‌تواند به مدیریت بهتر رفتار کودک شما کمک کند. تشخیص زودهنگام منجر به درمان زودهنگام و موثر می شود. اگر علائم بیش فعالی را در کودک خود مشاهده کرده اید، ممکن است زمان خوبی برای انجام بررسی باشد. کودکان از 3 تا 4 سالگی می توانند تشخیص داده شوند، اما بسیاری از آنها تا زمانی که مدرسه را شروع نکرده اند، علائمی نشان نمی دهند. اگر شما هم به دنبال راه‌حل‌هایی برای برخورد با این مشکلات هستید، تیم متخصص و توانبخشی راه کمال آماده است تا شما را در این مسیر همراهی کند.
منابع
مطالب مشابه
اختلال هماهنگی رشدی (DCD)، اختلالی عصبی است که تعادل، هماهنگی و مهارت‌های حرکتی بیمار ازجمله مهارت‌های حرکتی ظریف، درشت و برنامه‌ریزی حرکتی را دچار مشکل می کند.
یکی از نکات مهم در هنگام یافتن مرکز درمانی اوتیسم، نزدیکی مرکز به محل زندگی بیمار است. در این صورت والدین با خیالی آسوده مراحل درمان فرزند خود را شروع می‌کنند. اگر در شمال تهران ساکن هستید و به مرکز درمانی اوتیسم نیاز دارید، گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از تیمی مجرب و حرفه‌ای، خدمات تخصصی و نوین برای درمان کودک شما ارائه می‌دهد.
فلج مغزی، بیماری مادام‌العمری است که به درمان‌های طولانی‌مدت نیاز دارد. درحالی‌که اثربخشی بوتاکس در تسکین اسپاستیسیته در افراد مبتلا به فلج مغزی ثابت شده است، اثرات آن موقتی هستند.
امتناع کودک از غذا خوردن می‌تواند برای والدین ناراحت‌کننده باشد. مقداری بدغذایی در زمان غذا خوردن برای هر نوزاد یا کودک نوپایی طبیعی است، اما باید به‌مرور زمان از بین برود. هنگامی که بدغذایی یا مشکلات تغذیه ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشند، ممکن است مشکلی پزشکی یا رفتاری در ریشه علائم آنها وجود داشته باشد.
اختلال بلع یا دیسفاژی به معنی ناتوانی در عبور آسان غذا یا مایعات از دهان، گلو و سپس مری و معده در طی فرایند بلعیدن است. این اختلال می‌تواند منجر به آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به نای و ریه‌ها) شود.
اگر با کودکی اوتیسمی زندگی یا کار کنید، می‌دانید که بال بال زدن در اوتیسم، رفتاری خودتحریکی (استیمینگ) در نظر گرفته می‌شود. کودک مبتلا به اوتیسم از رفتارهای استیمینگ برای خودتنظیمی احساسات یا اضطراب خود استفاده می‌کند.
رفتاردرمانی شناختی بر این ایده استوار است که احساسات، افکار و رفتارهای ما همگی به هم مرتبط هستند و می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند. وقتی کودکان احساس اضطراب یا افسردگی می‌کنند، به‌راحتی در چرخه افکار منفی یا غیرمفید گرفتار می‌شوند.
اصطلاح «اوتیسم با عملکرد بالا» تشخیص پزشکی رسمی نیست، بلکه به‌طور عمومی برای اشاره به افرادی استفاده می‌شود که به‌طور نسبی نیاز به حمایت کمتری دارند و قادرند به‌طور مستقل‌تری در زمینه‌هایی مانند خواندن، نوشتن، صحبت کردن و مدیریت مهارت‌های زندگی عمل کنند.
انواع اختلالات رفتاری شایع در کودکان شامل این موارد هستند:اختلال نقص توجه و بیشفعالی (ADHD)، اوتیسم ، سلوک (CD)، اختلالات یادگیری، نافرمانی مقابله‌ای (ODD)، انفجاری متناوب، وسواس فکری- عملی (OCD)، دو قطبی، اضطرابی، اختلالات خوردن و ...
سندروم ساوان حالتی نادر است که در آن بیمار مبتلا به اختلالات رشدی، مهارت‌های چشمگیری در حوزه‌ای خاص از خود نشان می‌دهد. این سندرم اغلب با اختلال طیف اوتیسم (ASD) مرتبط است.