اصطلاح «اوتیسم با عملکرد بالا» تشخیص پزشکی رسمی نیست، بلکه بهطور عمومی برای اشاره به افرادی استفاده میشود که بهطور نسبی نیاز به حمایت کمتری دارند و قادرند بهطور مستقلتری در زمینههایی مانند خواندن، نوشتن، صحبت کردن و مدیریت مهارتهای زندگی عمل کنند.
اوتیسم، اختلالی عصبیرشدی است که با مشکلاتی در تعاملات اجتماعی و برقراری ارتباط مشخص میشود. برخی از افراد مبتلا به اوتیسم نیاز کمی به حمایت دارند، درحالیکه برخی دیگر به پشتیبانی قابل توجهی در زندگی روزمره نیازمندند. به همین دلیل، اوتیسم بهعنوان اختلال طیف اوتیسم (ASD) شناخته میشود.
اصطلاح «اوتیسم با عملکرد بالا» معمولاً برای توصیف افرادی به کار میرود که نیازهای حمایتی کمتری دارند و میتوانند مستقلتر از دیگران عمل کنند. برای آگاهی بیشتر در این مورد، ادامه مطلب را بخوانید.
چرا اصطلاح «عملکرد بالا» مشکلساز است؟
اگرچه اصطلاح «عملکرد بالا» گاهیاوقات بهطور غیررسمی استفاده میشود، اما اغلب نادرست و غیرمناسب است. تحقیقات نشان میدهند که این واژه بهطور دقیق چالشهایی که افراد اوتیستیک در زندگی روزمره خود با آنها روبهرو هستند را منعکس نمیکند. استفاده از این اصطلاح میتواند منجر به انتظارات غیرواقعی درباره تواناییهای اجتماعی، تحصیلی، شغلی و مراقبت از خود افراد شود.
در بسیاری از مواقع، اگر فردی ناتوانی ذهنی نداشته باشد، بهطور خودکار بهعنوان «با عملکرد بالا» شناخته میشود. اما شواهد نشان میدهند که ضریب هوشی و تواناییهای مرتبط با زندگی روزمره ارتباط ضعیفی با یکدیگر دارند.
در حقیقت، عوامل مختلفی ازجمله تواناییهای ارتباطی، اجتماعی، حرکتی، پردازش حسی و پردازش اطلاعات بر توانایی فرد برای عملکرد مستقل تأثیر میگذارند. ممکن است فردی مهارتهایی داشته باشد که به او امکان میدهند بخواند، بنویسد و بهطور مؤثر صحبت کند، اما در سایر زمینههای عملکردی، مانند مهارتهای عاطفی یا اجتماعی، با چالشهای قابل توجهی مواجه شود.
آیا اوتیسم با عملکرد بالا با سندرم آسپرگر تفاوت دارد؟
کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-5)، که در سال 2013 منتشر شد، مفهوم سندرم آسپرگر را از سیستم تشخیصی حذف کرد. قبل از این بهروزرسانی، سندرم آسپرگر بهعنوان تشخیصی جداگانه شناخته میشد.
افرادی که به سندرم آسپرگر مبتلا بودند، علائم مشترکی با افراد مبتلا به اوتیسم داشتند، اما در برخی زمینهها تأخیر نداشتند، ازجمله:
- استفاده از زبان
- رشد شناختی
- مهارتهای خودیاری متناسب با سن
- رفتارهای انطباقی
- کنجکاوی در مورد محیط خود
این افراد معمولاً علائم خفیفتری داشتند که کمتر بر زندگی روزمرهشان تأثیر میگذاشت و ممکن بود بهعنوان «عملکرد بالا» شناخته شوند.
بااینحال، اوتیسم با عملکرد بالا هرگز تشخیص رسمی نبوده است، و از آن زمان، سندرم آسپرگر و دیگر اختلالات رشد عصبی از DSM-5 حذف شدهاند. اکنون، افرادی که مشکلات مشابه در تعامل اجتماعی یا رفتارهای تکراری دارند، بهعنوان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) شناخته میشوند؛ بدون توجه به میزان حمایتی که به آن نیاز دارند.
علائم
علائم افراد مبتلا به اوتیسم با نیازهای حمایتی کم در بزرگسالان و کودکان ممکن است متفاوت باشند، اما بهطور کلی در دستههای خاصی قابل شناسایی هستند:
- حساسیت حسی زیاد: صداهای بلند، شلوغی، نورهای روشن، طعمهای قوی، بوها و لمس شدن میتوانند واکنشهای شدیدی ایجاد کرده و فعالیتهایی مانند حضور در سینما یا مراکز خرید را دشوار کنند. این حساسیتها ممکن است در بزرگسالی نیز ادامه یابد، بنابراین یادگیری مهارتهای مقابلهای اهمیت زیادی دارد.
- مشکلات در درک نشانههای اجتماعی: افراد مبتلا به اوتیسم سطح 1 ممکن است زبان بدن، لحن صدا و دیگر ابزارهای ارتباطی را نادیده بگیرند یا آنها را بهاشتباه تفسیر کنند.
- اختلالات اضطرابی و خلقی: این اختلالات بهطور معمول در کنار اوتیسم ظاهر میشوند، که احتمالاً ناشی از طرد اجتماعی و تبعیضهایی هستند که افراد اوتیستیک با آن مواجه میشوند.
- چالشهای سازماندهی و برنامهریزی: مشکلات در عملکرد اجرایی میتوانند شامل رعایت برنامهها، مدیریت وظایف روزانه یا تکمیل پروژههای بلندمدت باشند. تغییرات ناگهانی نیز ممکن است بیشتر از افراد نوروتیپیک باعث اختلال شوند.
- مشکلات در کنترل احساسات: افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است احساسات شدیدی داشته باشند و گاهی اوقات احساس غرقشدگی عاطفی کنند.
- اختلاف در ارتباطات کلامی: افراد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا معمولاً در رعایت قواعد دستور زبان و واژگان مشکلی ندارند، اما در شرایط استرسزا ممکن است صحبت کردن برای آنها سخت شود یا نتوانند الگوهای مکالمات متوالی را درک کنند.
- رفتارهای تکراری و خودتحریکی: این افراد ممکن است تمایل به انجام رفتارهای تکراری یا خودتحریکی و تمرکز محدود بر علایق خاص داشته باشند. درنتیجه روابط اجتماعی آنها تحت تأثیر قرار میگیرند.
برخی از افراد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا ممکن است با این علائم تنها با چالشهای جزئی مواجه شوند، اما دیگران ممکن است احساس کنند که این علائم انجام برخی از جنبههای زندگیشان بدون کمک را دشوار میکنند.
دلایل ابتلا به اوتیسم با عملکرد بالا
دلایل دقیق اوتیسم با عملکرد بالا هنوز بهطور کامل مشخص نشدهاند. بااینحال، تحقیقات اخیر نشان میدهند که عوامل متعددی ازجمله ترکیب پیچیدهای از عوامل ژنتیکی و محیطی میتوانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند.
مطالعات نشان دادهاند ازنظر ژنتیکی، برخی از ژنها ممکن است با افزایش خطر ابتلا به اوتیسم مرتبط باشند. این ژنها میتوانند بر رشد مغز، ارتباطات عصبی و فرایندهای شناختی تأثیر بگذارند. درواقع، اختلالات ژنتیکی و تغییرات در ساختار یا عملکرد ژنها میتوانند منجر به اختلالات در سیستم عصبی مرکزی شوند که به ویژگیهای اوتیسم منجر میشود. این یافتهها به این معنا هستند که ژنتیک نقش کلیدی در بروز اوتیسم ایفا میکند، اما این تنها بخش کوچکی از پازل است.
علاوهبر عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی نیز میتوانند در بروز اوتیسم نقش داشته باشند. برای مثال، قرار گرفتن در معرض سموم محیطی مانند آلایندهها یا مواد شیمیایی خاص در دوران بارداری ممکن است خطر ابتلا به اوتیسم را افزایش دهد. همچنین، عفونتها یا بیماریهای مادر در دوران بارداری، بهویژه در سه ماهه اول، میتوانند بر رشد مغز جنین تأثیر بگذارند و احتمال بروز اوتیسم را بالا ببرند.
این عوامل محیطی میتوانند بهطور مستقیم یا غیرمستقیم بر فرایندهای عصبی و رشدی تأثیر بگذارند و در کنار عوامل ژنتیکی، مجموعهای از بیماریها را ایجاد کنند که درنهایت منجر به بروز اوتیسم با عملکرد بالا میشوند.
بهطور کلی، تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه داشته و نیاز به مطالعات بیشتر برای درک بهتر مکانیسمهای دقیق این اختلال و چگونگی تعامل عوامل ژنتیکی و محیطی وجود دارد.
تشخیص اوتیسم با عملکرد بالا
تشخیص اوتیسم معمولاً توسط روانشناس متخصص درزمینه اختلالات طیف اوتیسم (ASD) ازطریق ارزیابیهای تخصصی انجام میشود. برخی از ابزارهای رایج برای تشخیص اوتیسم عبارتاند از:
- جدول مشاهدات تشخیصی اوتیسم (ADOS): این ابزار که گاهی بهعنوان «استاندارد طلایی» در ارزیابی اوتیسم شناخته میشود، شامل ارزیابی استاندارد از تعاملات اجتماعی فرد و بازیهای تخیلی در کودکان است تا تعیین کند که آیا فرد معیارهای تشخیصی طیف اوتیسم را برآورده میکند یا خیر. برخی از بخشهای ADOS مختص کودکان است، اما گاهیاوقات میتوان از آنها برای ارزیابی بزرگسالان نیز استفاده کرد.
- مصاحبه تشخیصی اوتیسم، اصلاح شده (ADI-R): این مصاحبه ساختاریافته برای ارزیابی اوتیسم در افراد چهار ساله و بالاتر طراحی شده است.
- مقیاس درجهبندی طیف اوتیسم (ASRS): این مقیاس از دادههای مشاهدهای از والدین و معلمان برای تعیین اینکه آیا فرد معیارهای تشخیصی اوتیسم را دارد یا خیر، استفاده میکند. این ابزار برای افراد از 18 ماه تا 18 سال به کار میرود.
درمان اوتیسم با عملکرد بالا
تشخیص اوتیسم با عملکرد بالا میتواند دشوار باشد؛ زیرا پیدا کردن حمایت مناسب برای فرزندتان همیشه آسان نیست. افراد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا معمولاً دارای هوش بالاتر از حد متوسط هستند و میتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند، اما همچنان علائمی وجود دارند که میتوانند باعث بروز مشکلاتی در زندگی روزمره آنها شوند و باعث شوند نیاز به حمایت داشته باشند. درک علائم و شدت آنها برای فرد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا اولین قدم در ارائه بهترین پشتیبانی است. حمایت از افراد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا ممکن است شامل انواع مداخلات و خدمات متناسب با نیازهای خاص آنها باشد که شامل موارد زیر میشود:
- رفتاردرمانی: مداخلات رفتاری مانند تحلیل رفتار کاربردی (ABA) یا آموزش مهارتهای اجتماعی میتوانند به یادگیری مهارتهای اجتماعی مناسب، ارتباطی و استراتژیهای مقابلهای کمک کنند.
- گفتاردرمانی: گفتاردرمانی میتواند برای افراد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا که در درک زبان، مهارتهای عملی یا بیان با مشکل مواجه هستند، مفید باشد.
- کاردرمانی: کاردرمانی میتواند به حل مشکلات حساسیتهای حسی، هماهنگی حرکتی و مهارتهای زندگی روزمره کمک کند.
- حمایت آموزشی: برنامههای آموزشی تخصصی و کمکی میتوانند به موفقیت تحصیلی و اجتماعی افراد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا در محیطهای مدرسه کمک کنند.
- آموزش و حمایت والدین: والدین کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا ممکن است از خدمات آموزشی و حمایتی برای درک بهتر نیازهای فرزندشان و پشتیبانی از خدمات و مداخلات مناسب بهرهمند شوند.
پشتیبانی از اوتیسم با عملکرد بالا
افراد اوتیستیک با نیازهای حمایتی کم همچنان ممکن است به کمک نیاز داشته باشند، هرچند که این نیازها میتوانند با گذر زمان یا در شرایط خاص تغییر کنند. مانند افراد نوروتیپیک، آنها ممکن است در مواجهه با استرس، بیماری، آسیبدیدگی یا تغییرات مهم زندگی به کمک بیشتری نیاز پیدا کنند.
برخی از افراد ممکن است برای انجام برخی امور مانند برنامهریزی مالی، مراقبتهای شخصی، مدیریت قرارها و پیدا کردن شغل، به پشتیبانی نیاز داشته باشند؛ حتی اگر در مهارتهای دیگر نیازی به کمک نداشته باشند. در این موارد، داشتن شبکهای حمایتی از خانواده، دوستان و اعضای جامعه بسیار اهمیت دارد.
گاهیاوقات، افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است خودشان متوجه نیاز به کمک بیشتر نشوند، اما اطرافیانشان میتوانند نشانههایی را شناسایی کنند که نشان میدهند فرد در حال مواجهه با مشکلاتی است. برخی از این علائم شامل موارد زیر هستند:
- ناتمام گذاشتن کارها و انباشت آنها (با وجود اینکه قبلاً روشهایی برای انجام آنها داشتهاند)
- صرف زمان بیشتر برای علایق خاص بهعنوان راهی برای فرار از مشکلات
- انجام رفتارهای خودتحریکی بیشتر برای احساس بهتر
- مشکلات در روابط اجتماعی یا مواجهه با فروپاشی عاطفی
تفکر سیاه و سفید ممکن است پذیرش تغییر در نیازهای فرد را دشوارتر کند، چرا که فرد اوتیستیک ممکن است برای درک و پذیرش تغییرات جدید، مخصوصاً زمانی که وضعیت تغییر کرده باشد، مشکل داشته باشد. حتی اگر این تغییرات موقتی باشند، «عدم تطابق» میتواند ناراحتکننده و گیجکننده باشد. برای اینکه افراد اوتیستیک احساس راحتی کرده و از دیگران کمک درخواست کنند، باید در محیطی امن و بدون قضاوت قرار بگیرند تا بتوانند به حمایت مورد نیاز خود دست یابند.
جمعبندی
اوتیسم با عملکرد بالا، زیرگروهی از اختلال طیف اوتیسم است که با هوش متوسط یا بالاتر از متوسط و علائم نسبتاً خفیف مشخص میشود. درحالیکه افراد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا ممکن است با چالشهای مربوط به تعامل اجتماعی، ارتباطات و رفتار مواجه شوند، تشخیص زودهنگام و دریافت حمایت مناسب میتواند بهبود قابل توجهی در نتایج و کیفیت زندگی آنها ایجاد کند. با مداخلات و خدمات صحیح، افراد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا میتوانند پیشرفت کنند و به پتانسیل کامل خود دست یابند. جهت دریافت مشاوره غربالگری رایگان با کلینیکهای توانبخشی راه کمال در ارتباط باشید.
منابع
مطالب مشابه
اختلالات تکاملی، شرایط فیزیکی یا مبتنی بر مغز هستند که بر پیشرفت کودک هنگام رشد و کسب مهارتهای ضروری زندگی تأثیر میگذارند. بسیاری از اختلالات تکاملی کودکی قبل از تولد وجود دارند و در طول زندگی ادامه مییابند. همچنین ممکن است درنتیجه آسیب، ضربه یا سایر عوامل پزشکی در طول کودکی رخ دهند.
هیدروتراپی، که به آن آب درمانی نیز گفته میشود، شکل تخصصی فیزیوتراپی است که از آب برای درمان بیماریها استفاده میکند. این نوع درمان محیطی امن و حمایتی را برای کودکان فراهم میکند که در آن میتوانند بدون تنش جاذبه در فعالیتهای فیزیکی شرکت کنند.
والدین میتوانند با استفاده از بازیهای ساده و سرگرمکننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزههای مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیتهای حسی زیر نظر بگیرند. این بازیها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک میکنند تا درصورت مشاهده علائم نگرانکننده، بهموقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آنها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارتهای کسبشده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست میدهند.
یکی از تفاوتهای بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع میکنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمیکنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر میرسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً میخواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه میشوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارتهای اجتماعی و ارتباطی تأثیر میگذاشتند، مورد استفاده قرار میگرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) مینامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان میتواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته میشود.
اختلال ویژه زبانی (SLI)، اصطلاحی برای اختلال زبان رشدی است. این اختلال زمانی رخ میدهد که مهارتهای زبانی بهدرستی رشد نمیکنند ولی این چالشها به سایر مشکلات رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم، آسیب مغزی تروماتیک، آپراکسی گفتار یا کم شنوایی مربوط نیستند.
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آنها زبان را میفهمند و میتوانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیتهای اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل میکند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.