بازی درمانی یکی از روش‌های درمانی جایگزین برای درمان علائم بیماری کمبود توجه و بیش فعالی و اختلالات خلقی و اضطرابی است. روانپزشکان و روانشناسان کودک معتقدند می‌توان از زمان بازی برای برقراری ارتباط، یادگیری، ایجاد اطمینان خاطر، آرامش و بهبود عزت‌نفس کودکان استفاده کرد. زمانی که گفتمان معنادار ممکن نیست، کودکان بسیار خردسال ازطریق بازی به بیان احساسات خود می‌پردازند. بازی روشی غیرمستقیم برای درمانگران برای بازآفرینی ادراکات، شناخت‌ها و رفتارهای کودکان است. کارول بردی، دکترای روانشناسی کودک می گوید: «کودکان از طریق بازی به صورت استعاری ارتباط برقرار می کنند. به عنوان یک ابزار درمانی، می توان گفت بازی درمانی مانند دادن قرصی شیرین به جای قرص تلخ است.»
بازی درمانی چطور به کودکان بیش فعال کمک می کند؟
بر اساس تحقیقات، بازی درمانی تغییرات مثبت زیادی در کودکان مبتلا به بیش فعالی ایجاد می‌کند. در بسیاری از موارد، کودک با تردید شروع به بازی می‌کند و کمتر به برقراری ارتباط می‌پردازد. اما به‌مرور زمان اعتماد کودک به بازی افزایش می‌یابد و خلاقیت بیشتری از خود نشان می‌دهد. در ادامه به توضیح فواید بازی درمانی می‌پردازیم:
- بهبود مهارت‌های اجتماعی: بازی درمانی محیطی امن فراهم می‌کند که در آن کودکان بیش فعال می‌توانند مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهند و آن‌ها را بهبود بخشند. بازی‌های گروهی به آن‌ها یاد می‌دهند چطور در فعالیت‌های گروهی مشارکت داشته باشند، به‌شکل یک تیم کار کنند، مشکلات را حل کنند و به‌طور مؤثر با همسالان خود ارتباط برقرار کنند. کودکان بیش فعال با تمرین این مهارت‌های اجتماعی ضروری می‌توانند روابط خود را با دیگران بهبود بخشند.
- تقویت روابط بین‌فردی: جلسات بازی گروهی به کودکان بیش فعال اجازه می‌دهند تا با همسالان خود ارتباط برقرار کرده و روابط بین‌فردی مثبتی ایجاد کنند. بازی گروهی باعث می‌شود کودکان دوست پیدا کنند، تجربیات خود را با هم به اشتراک بگذارند و احساس کنند مورد قبول و درک دیگران قرار گرفته‌اند. این تعاملات اجتماعی مثبت به رفاه عاطفی آن‌ها کمک کرده و محیطی حمایتی برای رشد آن‌ها ایجاد می‌کند.
- کسب مهارت‌های مشارکتی: بازی درمانی، کودکان بیش فعال را تشویق به همکاری می‌کند. کودکان با شرکت در بازی‌های گروهی، یاد می‌گیرند با هم کار کنند، به تقسیم مسئولیت‌ها بپردازند و به اهداف مشترک دست یابند. همکاری در بازی همچنین باعث رشد مهارت‌هایی مانند گوش دادن، احترام به نظرات دیگران و یافتن راه‌حل‌های جمعی می‌شود.
- بیان و مدیریت احساسات: بازی، فضای امنی برای کودکان مبتلا به نقص توجه و بیش فعالی فراهم می‌کند تا احساسات خود را بیان و مدیریت کنند. آن‌ها می‌توانند ازطریق بازی، احساسات مختلف را کشف کنند و یاد بگیرند که آن‌ها را به‌درستی تشخیص دهند و مدیریت کنند. به‌عنوان مثال، کودکان می‌توانند ازطریق ایفای نقش، موقعیت‌هایی را شبیه‌سازی کرده که به آن‌ها اجازه می‌دهند احساسات خود را بیان کنند و راهبردهایی برای تنظیم آن‌ها بیابند.
- کاهش استرس و اضطراب: بازی می‌تواند نوعی آرامش و سرگرمی برای کودکان مبتلا به کمبود توجه و بیش فعالی باشد. کودکان می‌توانند با درگیر شدن در فعالیت‌های لذت‌بخش بازی، سطح استرس خود را کاهش دهند و اضطراب را از بین ببرند. بازی‌درمانی همچنین می‌تواند استراتژی‌های خاصی مانند تکنیک‌های تنفس و تمرین‌های آرامش‌بخش را برای مدیریت استرس و اضطراب ارائه دهد. این ابزارها می‌توانند در زندگی روزمره آن‌ها (به‌ویژه در مدرسه که با ارزیابی‌ها یا تعاملات اجتماعی شدید مواجه می‌شوند) برای مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا مفید باشند.
- بهبود توجه و تمرکز: بازی می‌تواند ابزار مؤثری برای بهبود توجه و تمرکز در کودکان بیش‌فعال باشد. فعالیت‌های چالش‌برانگیز و جذاب بازی نیاز به تمرکز ذهنی دارند. این فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کنند توانایی تمرکز بر روی یک کار مشخص را توسعه دهند. همچنین بازی‌های شناختی یا ذهنی باعث می‌شوند کودکان بیش فعال کمتر درمعرض حواس‌پرتی قرار بگیرند. به‌علاوه در برخی از بازی‌ها کودک یاد می‌گیرد به مدیریت زمان بپردازد و توانایی خود را برای تمرکز بر روی فعالیتی خاص در زمانی مشخص بهبود بخشد.
- توسعه مهارت‌های شناختی: بازی درمانی فرصت‌های زیادی برای توسعه مهارت‌های شناختی در کودکان بیش فعال فراهم می‌کند. بازی‌های منطقی، معماها، پازل‌ها و بازی‌های حافظه، مهارت‌های حل مسئله، استدلال منطقی، برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی، کودکان را به چالش می‌کشند. این فعالیت‌ها مغز آن‌ها را تحریک می‌کنند و باعث رشد عملکردهای اجرایی و تقویت عملکرد تحصیلی آن‌ها می‌شوند. علاوه بر این، بازی با پرورش خلاقیت و تخیل، می‌تواند به کودکان بیش‌فعال کمک کند تا مهارت‌های تفکر واگرا (روشی از تفکر که با استفاده از آن به بررسی تعداد زیادی از راه‌حل‌های ممکن می‌پردازیم)، تفکر انتقادی و حل خلاقانه مسائل را توسعه دهند.
- تشویق خلاقیت و تخیل: بازی، خلاقیت و تخیل را در کودکان بیش فعال تحریک می‌کند. آن‌ها با درگیر شدن در نقش‌آفرینی، فعالیت‌های هنری یا بازی‌های ساخت‌وساز، توانایی خود را برای تفکر خلاق، خلق ایده‌های بدیع و کشف احتمالات جدید توسعه می‌دهند. خلاقیت، انعطاف‌پذیری ذهنی و توانایی آن‌ها را برای یافتن راه‌حل‌های خلاقانه تقویت می‌کند.
- مدیریت تکانشگری: بازی درمانی می‌تواند ابزارهایی را برای کاهش تکانشگری در اختیار کودک قرار دهد. کاردرمانگر اسباب‌بازی‌هایی به کودک می‌دهد تا رفتارهای تکانشی او را بررسی کند. کودک با کمک اسباب‌بازی‌ها تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارد و تکانشگری را بروز می‌دهد. کاردرمانگر به کودک کمک می‌کند قبل از انجام فعالیتی خاص، بیشتر فکر کند.
تکنیک‌های بازی درمانی برای استفاده در منزل
والدین باید در طول بازی از خواسته های فرزندان خود پیروی کنند. برای کودک مبتلا به نقص توجه و بیش فعالی که نیازمند تقویت توانایی تمرکز است، از نمایش عروسکی یا بازی با حیوانات استفاده کنید. اجازه دهید کودک به شما بگوید چه کاری می‌خواهد انجام دهد. بگذارید مشتاقانه بازی کند و نگران رضایت شما از بازی نباشد. کودک باید در طول بازی رهبر باشد و اگر حواس او پرت شد، به‌آرامی او را به سمت بازی سوق دهید. در ادامه تکنیک‌هایی که می‌توانید به‌صورت بازی‌درمانی در منزل استفاده کنید، ذکر شده‌اند:
حتما بخوانید: درمان بیش فعالی در کودکان
تحرک
روز خود را با ورزش و تحرک شروع کنید. کودک خود را بیرون ببرید، با او بدوید، دوچرخه‌سواری کنید و کارهای لذت‌بخش انجام دهید. سپس به منزل بازگردید و او را حمام کنید. این فعالیت‌ها باعث کاهش بی‌قراری کودک می‌شوند.
خلاقیت
یکی دیگر از راه‌های عالی برای هدایت انرژی فرزندتان، تشویق او به خلاقیت است. این کار می‌تواند به‌معنای نقاشی، طراحی، بازی با لگوها، مجسمه‌سازی یا حتی داستان‌سازی باشد. اجازه دهید تخیل فرزندتان فعال شود و ببینید چه چیزی به ذهنش می‌رسد.
بیان خلاق برای بسیاری از بیماری‌ها ازجمله کمبود توجه و بیش فعالی مفید است. هنرهای بیانی به کودک کمک می‌کنند چندین مهارت ازقبیل تمرکز، ارتباط و مهارت‌های حل مسئله را تمرین کرده و آن‌ها را تقویت کند. همچنین می‌توانند برای ایجاد خودآگاهی و کاهش سطح استرس مفید باشند.
سازمان‌دهی
بسیاری از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی مشکل سازمان‌دهی دارند، اما اگر این کار را به‌صورت بازی جذابی طراحی کنید، به‌عنوان یک فعالیت سرگرم‌کننده در نظر گرفته می‌شود. برای مرتب و منظم کردن وسایل کودک، مسابقه‌ای طراحی کنید تا ببینید چه کسی سریع‌تر می‌تواند فعالیت را به اتمام برساند.
ماجراجویی
ماجراجویی‌های مختلف مانند شکار، ماهی‌گیری و طبیعت‌گردی به آزادسازی انرژی اضافی کودک منجر می‌شوند. سعی کنید در طول ماجراجویی از فعالیت‌های سرگرم‌کننده‌ای استفاده کنید که باعث کسالت کودک نشوند.
بازی
بازی‌ها روشی عالی برای کمک به کودکان مبتلا به بیش فعالی هستند. از بازی‌های مختلف مانند پازل‌ها، موسیقی، بازی‌های حافظه، توپ‌بازی، والیبال و ... کمک بگیرید.
آشپزی
آشپزی فعالیتی عالی برای کودکان مبتلا به بیش فعالی است؛ زیرا حواس مختلفی را شامل می‌شود. به‌علاوه، آشپزی راهی سرگرم‌کننده برای برقراری ارتباط با فرزندتان و آموزش مهارت‌های زندگی به او است. آشپزی را با دستورالعمل‌های ساده شروع کنید. همچنین از مسابقات یا بازی‌های مختلف برای آموزش آن استفاده کنید.
تماشای ستارگان
تماشای ستارگان فعالیتی آرامش‌بخش است که می‌تواند برای کودکان در هر سنی سرگرم‌کننده باشد. این فعالیت راهی عالی برای گذراندن وقت با فرزندتان و آموزش نکات علمی به او است. طبق تحقیقات، طبیعت‌گردی بر سلامت روان کودکان ازجمله کودکان مبتلا به بیش فعالی تأثیر مثبت می‌گذارد.
بازی ها و فعالیت‌های مناسب برای کودکان بیش فعال
فعالیت‌های زیادی وجود دارند که راه‌های خوبی برای مصرف انرژی در کودکان بیش‌فعال هستند و به آن‌ها کمک می‌کنند از تفاوت‌های نورولوژیک خود استفاده کرده و با همسالان خود رقابت کنند. در ادامه به توضیح فعالیت‌های مناسب کودکان بیش فعال می‌پردازیم:
شنا
شنا به‌عنوان فعالیتی آرامش‌بخش در نظر گرفته می‌شود. این ورزش به شکل‌های مختلف می‌تواند به کودکان بیش فعال کمک کند. در ادامه برخی از مزایای شنا کردن را برای کودکان بیش فعال توضیح می‌دهیم:
- به سوزاندن انرژی اضافی کودکان بیش فعال کمک می‌کند.
- نیاز به دارو را کاهش می‌دهد.
- فعالیتی بسیار ساختاریافته و تکراری است. ماهیت تمرینات شنا به کودکان مبتلا به بیش فعالی کمک می‌کند تا روی مجموعه‌ای از حرکات یا وظایف ساده متمرکز شوند.
- باعث تحریک حسی می‌شود. صداها، بوها و احساس لامسه به روش‌های مختلف به ورزش مغز کمک می‌کنند و باعث کاهش مشکلات کودکان مبتلا به بیش فعالی و کمبود توجه می‌شوند.
با بهترین ورزش ها برای بیش فعالی و تاثیر هر کدام آشنا شوید.
هنرهای رزمی
کودکان بیش فعال اغلب افرادی نامنظم هستند اما این امر معمولاً به‌دلیل انرژی بیش‌ازحد و مشکل در عملکرد اجرایی است.
درحالی‌که بسیاری از کودکان بیش فعال در طول بازی‌های گروهی دچار درگیری می‌شوند و حتی از قوانین بازی پیروی نمی‌کنند، در بازی‌های انفرادی که بر روی حرکات پیچیده تمرکز دارند، به‌خوبی پیشرفت می‌کنند.
در ادامه برخی از مزایای هنرهای رزمی برای کودکان بیش فعال ذکر شده‌اند:
- کلاس‌های هنرهای رزمی اغلب با سرعتی سریع و با دستورالعمل‌های کوتاه و ساده برای هر مجموعه از حرکات طراحی می‌شوند.
- مسیرهای عصبی جدیدی را در مغز ایجاد می‌کنند. این مسئله باعث بهبود تمرکز و تنظیم عاطفی می‌شود.
- اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس را افزایش می‌دهند.
- مهارت‌های حرکتی کودک بیش فعال را تقویت می‌کنند و باعث افزایش تمرکز و نظم ذهنی او می‌شوند.
مدیتیشن و یوگا
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی با اضطراب دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اضطراب را می‌توان انرژی روانیِ اضافیِ درونی تعریف کرد. کودک مبتلا به بیش فعالی ممکن است در مقابل افکار بیش فعال یا محرک‌های حسی، دچار اضطراب شود.
مدیتیشن و یوگا به کودک بیش فعال کمک می‌کنند کنترل بهتری بر افکار مزاحم داشته باشد و به سلامت روانی دست پیدا کند.
در ادامه به مزایای مدیتیشن و یوگا اشاره می‌کنیم:
- کنترل توجه را تقویت می‌کند.
- مدیتیشن باعث ضخیم شدن کورتکس جلوی پیشانی می‌شود. این بخش، قسمتی از مغز انسان است که با توجه، برنامه‌ریزی و کنترل تکانه مرتبط است. مدیتیشن به تقویت توانایی تمرکز کودک بیش فعال کمک می‌کند.
- مدیتیشن و یوگا باعث افزایش سطح دوپامین در مغز می‌شوند. دوپامین باعث ایجاد احساس خوب می‌شود و کمبود آن در بسیاری از بیمار‌ی‌های عصبی مانند بیش فعالی و اوتیسم به‌وضوح مشاهده می‌شود. عدم جایگزینی دوپامین باعث می‌شود کودکان بیش فعال بیشتر درمعرض خطر مشکلات سلامت روانی مادام‌العمر مانند اضطراب عمومی و افسردگی بالینی قرار بگیرند.
موسیقی و رقص
بیشتر مردم ارتباط عاطفی قوی‌ای با موسیقی دارند. موسیقی در رقص یا یادگیری ساز می‌تواند به کودکان مبتلا به بیش فعالی کمک کند موانع تمرکز خود را برطرف کرده و یاد بگیرند در فعالیت‌های مثبت شرکت کنند. درحالی‌که برخی از کودکان بیش فعال نواختن ساز را به‌خوبی یاد می‌گیرند، برخی دیگر رقص را بهتر می‌آموزند. در مورد استفاده موسیقی درمانی در بیش فعالی بیشتر بدانید.
طبیعت‌گردی
تحقیقات نشان می‌دهند انجام فعالیت‌های بدنی در محیط‌های طبیعی، مانند جنگل، می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی بر سلامتی شما داشته باشد.
در اینجا مزایای طبیعت‌گردی برای کودکان بیش فعال ذکر شده‌اند:
- طبیعت‌گردی، فعالیتی بدنی است که باعث سوزاندن انرژی اضافی کودکان بیش فعال می‌شود.
- علائم منفی اختلال کمبود توجه و بیش فعالی را کاهش می‌دهد.
- باعث افزایش تمرکز کودکان بیش فعال می‌شود.
- به جلوگیری از اضافه‌وزن ایجادشده به‌خاطر کم‌تحرکی کمک می‌کند.
- باعث افزایش کنجکاوی کودک درمورد دنیای اطراف می‌شود.
هنرهای دستی
هنرهای دستی باعث بیان احساسات و خلاقیت کودکان بیش فعال می‌شوند. در ادامه برخی از فواید هنرهای دستی برای کودکان بیش فعال را بررسی می‌کنیم:
- هنرهای دستی فعالیتی مستقل هستند. کودکان بیش‌فعال اغلب با ورزش‌های گروهی مشکل دارند؛ زیرا نمی‌توانند مسائل را با سرعت خودشان حل کنند یا به‌تنهایی از پس مشکلات ذهنی برآیند. اما هنرها و صنایع‌دستی فعالیت‌هایی مستقل هستند.
- به کودکان اجازه می‌دهند برای رسیدن به هدفی ملموس کار کنند. این فعالیت‌ها به کودکان خلاق‌تر اجازه می‌دهند تا برای رسیدن به یک هدف خاص تلاش کنند.
- باعث به‌کارگیری حس کودکان بیش فعال می‌شوند. هنرهای دستی باعث می‌شوند کودکان کمتر به رؤیاپردازی یا تکانشگری تمایل نشان دهند.
- به کودکان بیش فعال اجازه می‌دهند تا خلاقیت خود را بروز دهند.
بازی درمانی در گروه توانبخشی راه کمال
بازی درمانی یکی از موثرترین روش‌ها برای کمک به کودکان بیش فعال است تا از طریق بازی و تعامل‌های هدفمند، مهارت‌های اجتماعی، شناختی و رفتاری خود را بهبود بخشند. این روش این امکان را به کودکان می‌دهد که احساساتشان را ابراز ، تمرکز خود را تقویت و در نهایت رفتارهایشان را در محیط‌های اجتماعی بهتر مدیریت کنند. اگر شما هم نگران مشکلات رفتاری و اجتماعی کودک بیش فعال خود هستید و به دنبال راهی برای کمک به او می‌گردید، گروه توانبخشی راه کمال با تیمی از متخصصین آماده است تا به شما در این مسیر کمک کند. برای اطلاعات بیشتر و شروع درمان، هم‌اکنون با ما تماس بگیرید!
منابع
مطالب مشابه
علائم ADHD در دختران اغلب به‌عنوان ویژگی‌های شخصیتی تلقی می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب نادیده گرفته یا توجیه می‌شوند. اگر بیش فعالی در دختران تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تطبیق شرایط در کلاس درس، عزت نفس پایین و سرزنش خود منجر شود. حتی می‌تواند سلامت روان را تا بزرگسالی تحت تأثیر قرار دهد.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) به‌طور مؤثر به درمان اضطراب، افسردگی، و اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) در کودکان کمک می‌کند. این روش با آموزش تکنیک‌هایی به کودکان برای تنظیم احساسات و رفتارهایشان کار می‌کند.
کاردرمانگران نقش حیاتی در راهنمایی کودکان قطع عضو در فرایند توانبخشی، به‌ویژه در استفاده از وسایل پروتزی ایفا می‌کنند. مشارکت آن‌ها از همان مرحله پیش از عمل جراحی آغاز می‌شود و بر مدیریت زخم و توصیه‌هایی برای تجهیزات تطبیقی تمرکز دارد که بیماران را برای جراحی آماده می‌کند.
اتیسم غیرکلامی زمانی است که کودک مبتلا به اوتیسم صحبت نمی‌کند، اما ممکن است انواع صداهای آوایی را تولید کند. اوتیسم غیرکلامی به این معنی نیست که کودک نمی‌تواند تعامل داشته باشد، یا کلمات و گفتار را درک کند. بلکه به این معناست که آن‌ها قادر به استفاده از زبان کلامی برای برقراری ارتباط نیستند.
لکنت زبان اختلالی گفتاری است که عضلات مورد استفاده برای صحبت کردن، به‌طور غیرقابل کنترلی منقبض شده یا حرکت می‌کنند و باعث مکث، صداهای ناخواسته و گیر کردن روی کلمات می‌شود.
کلاترینگ با ویژگی‌هایی مانند صحبت کردن بسیار سریع و استفاده از کلمات پُرکننده مانند «اِم» و «آه» همراه است. استفاده گاه‌به‌گاه از این کلمات در گفتار منسجم کاملاً عادی است، اما درصورت ابتلای کودک به این وضعیت، این ویژگی‌ها به عادتی همیشگی تبدیل شده و اغلب مانع از درک صحبت‌های او توسط دیگران می‌شوند.
زمانی که فردی اختلال لیسپ دارد، زبان خود را به گونه‌ای قرار می‌دهد که جریان هوای لازم برای تولید صداهای «س» و «ز» را مسدود یا تحریف می‌کند. این تحریف جریان هوا باعث می‌شود کودک به‌صورت نوک زبانی حرف بزند.
با گذشت زمان، کودکان مبتلا به سندرم رت مشکلات فزاینده‌ای در استفاده از عضلات کنترل‌کننده حرکت، هماهنگی و ارتباط پیدا می‌کنند. سندرم رت همچنین می‌تواند باعث تشنج و ناتوانی‌های ذهنی شود.
سندرم تورت، اختلالی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد تیک می‌شود. تیک‌ها، حرکات یا صداهایی هستند که کودک بارها و بارها تکرار می‌کند و قادر به کنترل آن‌ها نیست. به‌عنوان مثال، کودکان مبتلا به سندرم توره ممکن است مدام گلوی خود را صاف کنند یا چشمک بزنند.
تشخیص اولیه کف پای صاف در کودکان اغلب توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. اگر فرزند شما هیچ درد یا علائم دیگری را تجربه نکند، معمولاً نیازی به آزمایش بیشتر نیست. کودکانی که علائم دارند باید توسط متخصصان ارتوپدی کودکان معاینه شوند.