بازی درمانی یکی از روشهای درمانی جایگزین برای درمان علائم بیماری کمبود توجه و بیش فعالی و اختلالات خلقی و اضطرابی است. روانپزشکان و روانشناسان کودک معتقدند می‌توان از زمان بازی برای برقراری ارتباط، یادگیری، ایجاد اطمینان خاطر، آرامش و بهبود عزت‌نفس کودکان استفاده کرد. زمانی که گفتمان معنادار ممکن نیست، کودکان بسیار خردسال ازطریق بازی به بیان احساسات خود می‌پردازند. بازی روشی غیرمستقیم برای درمانگران برای بازآفرینی ادراکات، شناخت‌ها و رفتارهای کودکان است. کارول بردی، دکترای روانشناسی کودک می گوید: «کودکان از طریق بازی به صورت استعاری ارتباط برقرار می کنند. به عنوان یک ابزار درمانی، می توان گفت بازی درمانی مانند دادن قرصی شیرین به جای قرص تلخ است.»
بازی درمانی چطور به کودکان بیش فعال کمک می کند؟
بر اساس تحقیقات، بازی درمانی تغییرات مثبت زیادی در کودکان مبتلا به بیش فعالی ایجاد می‌کند. در بسیاری از موارد، کودک با تردید شروع به بازی می‌کند و کمتر به برقراری ارتباط می‌پردازد. اما به‌مرور زمان اعتماد کودک به بازی افزایش می‌یابد و خلاقیت بیشتری از خود نشان می‌دهد. در ادامه به توضیح فواید بازی درمانی می‌پردازیم:
- بهبود مهارت‌های اجتماعی: بازی درمانی محیطی امن فراهم می‌کند که در آن کودکان بیش فعال می‌توانند مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهند و آن‌ها را بهبود بخشند. بازی‌های گروهی به آن‌ها یاد می‌دهند چطور در فعالیت‌های گروهی مشارکت داشته باشند، به‌شکل یک تیم کار کنند، مشکلات را حل کنند و به‌طور مؤثر با همسالان خود ارتباط برقرار کنند. کودکان بیش فعال با تمرین این مهارت‌های اجتماعی ضروری می‌توانند روابط خود را با دیگران بهبود بخشند.
- تقویت روابط بین‌فردی: جلسات بازی گروهی به کودکان بیش فعال اجازه می‌دهند تا با همسالان خود ارتباط برقرار کرده و روابط بین‌فردی مثبتی ایجاد کنند. بازی گروهی باعث می‌شود کودکان دوست پیدا کنند، تجربیات خود را با هم به اشتراک بگذارند و احساس کنند مورد قبول و درک دیگران قرار گرفته‌اند. این تعاملات اجتماعی مثبت به رفاه عاطفی آن‌ها کمک کرده و محیطی حمایتی برای رشد آن‌ها ایجاد می‌کند.
- کسب مهارت‌های مشارکتی: بازی درمانی، کودکان بیش فعال را تشویق به همکاری می‌کند. کودکان با شرکت در بازی‌های گروهی، یاد می‌گیرند با هم کار کنند، به تقسیم مسئولیت‌ها بپردازند و به اهداف مشترک دست یابند. همکاری در بازی همچنین باعث رشد مهارت‌هایی مانند گوش دادن، احترام به نظرات دیگران و یافتن راه‌حل‌های جمعی می‌شود.
- بیان و مدیریت احساسات: بازی، فضای امنی برای کودکان مبتلا به نقص توجه و بیش فعالی فراهم می‌کند تا احساسات خود را بیان و مدیریت کنند. آن‌ها می‌توانند ازطریق بازی، احساسات مختلف را کشف کنند و یاد بگیرند که آن‌ها را به‌درستی تشخیص دهند و مدیریت کنند. به‌عنوان مثال، کودکان می‌توانند ازطریق ایفای نقش، موقعیت‌هایی را شبیه‌سازی کرده که به آن‌ها اجازه می‌دهند احساسات خود را بیان کنند و راهبردهایی برای تنظیم آن‌ها بیابند.
- کاهش استرس و اضطراب: بازی می‌تواند نوعی آرامش و سرگرمی برای کودکان مبتلا به کمبود توجه و بیش فعالی باشد. کودکان می‌توانند با درگیر شدن در فعالیت‌های لذت‌بخش بازی، سطح استرس خود را کاهش دهند و اضطراب را از بین ببرند. بازی‌درمانی همچنین می‌تواند استراتژی‌های خاصی مانند تکنیک‌های تنفس و تمرین‌های آرامش‌بخش را برای مدیریت استرس و اضطراب ارائه دهد. این ابزارها می‌توانند در زندگی روزمره آن‌ها (به‌ویژه در مدرسه که با ارزیابی‌ها یا تعاملات اجتماعی شدید مواجه می‌شوند) برای مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا مفید باشند.
- بهبود توجه و تمرکز: بازی می‌تواند ابزار مؤثری برای بهبود توجه و تمرکز در کودکان بیش‌فعال باشد. فعالیت‌های چالش‌برانگیز و جذاب بازی نیاز به تمرکز ذهنی دارند. این فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کنند توانایی تمرکز بر روی یک کار مشخص را توسعه دهند. همچنین بازی‌های شناختی یا ذهنی باعث می‌شوند کودکان بیش فعال کمتر درمعرض حواس‌پرتی قرار بگیرند. به‌علاوه در برخی از بازی‌ها کودک یاد می‌گیرد به مدیریت زمان بپردازد و توانایی خود را برای تمرکز بر روی فعالیتی خاص در زمانی مشخص بهبود بخشد.
- توسعه مهارت‌های شناختی: بازی درمانی فرصت‌های زیادی برای توسعه مهارت‌های شناختی در کودکان بیش فعال فراهم می‌کند. بازی‌های منطقی، معماها، پازل‌ها و بازی‌های حافظه، مهارت‌های حل مسئله، استدلال منطقی، برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی، کودکان را به چالش می‌کشند. این فعالیت‌ها مغز آن‌ها را تحریک می‌کنند و باعث رشد عملکردهای اجرایی و تقویت عملکرد تحصیلی آن‌ها می‌شوند. علاوه بر این، بازی با پرورش خلاقیت و تخیل، می‌تواند به کودکان بیش‌فعال کمک کند تا مهارت‌های تفکر واگرا (روشی از تفکر که با استفاده از آن به بررسی تعداد زیادی از راه‌حل‌های ممکن می‌پردازیم)، تفکر انتقادی و حل خلاقانه مسائل را توسعه دهند.
- تشویق خلاقیت و تخیل: بازی، خلاقیت و تخیل را در کودکان بیش فعال تحریک می‌کند. آن‌ها با درگیر شدن در نقش‌آفرینی، فعالیت‌های هنری یا بازی‌های ساخت‌وساز، توانایی خود را برای تفکر خلاق، خلق ایده‌های بدیع و کشف احتمالات جدید توسعه می‌دهند. خلاقیت، انعطاف‌پذیری ذهنی و توانایی آن‌ها را برای یافتن راه‌حل‌های خلاقانه تقویت می‌کند.
- مدیریت تکانشگری: بازی درمانی می‌تواند ابزارهایی را برای کاهش تکانشگری در اختیار کودک قرار دهد. کاردرمانگر اسباب‌بازی‌هایی به کودک می‌دهد تا رفتارهای تکانشی او را بررسی کند. کودک با کمک اسباب‌بازی‌ها تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارد و تکانشگری را بروز می‌دهد. کاردرمانگر به کودک کمک می‌کند قبل از انجام فعالیتی خاص، بیشتر فکر کند.
تکنیک‌های بازی درمانی برای استفاده در منزل
والدین باید در طول بازی از خواسته های فرزندان خود پیروی کنند. برای کودک مبتلا به نقص توجه و بیش فعالی که نیازمند تقویت توانایی تمرکز است، از نمایش عروسکی یا بازی با حیوانات استفاده کنید. اجازه دهید کودک به شما بگوید چه کاری می‌خواهد انجام دهد. بگذارید مشتاقانه بازی کند و نگران رضایت شما از بازی نباشد. کودک باید در طول بازی رهبر باشد و اگر حواس او پرت شد، به‌آرامی او را به سمت بازی سوق دهید. در ادامه تکنیک‌هایی که می‌توانید به‌صورت بازی‌درمانی در منزل استفاده کنید، ذکر شده‌اند:
حتما بخوانید: درمان بیش فعالی در کودکان
تحرک
روز خود را با ورزش و تحرک شروع کنید. کودک خود را بیرون ببرید، با او بدوید، دوچرخه‌سواری کنید و کارهای لذت‌بخش انجام دهید. سپس به منزل بازگردید و او را حمام کنید. این فعالیت‌ها باعث کاهش بی‌قراری کودک می‌شوند.
خلاقیت
یکی دیگر از راه‌های عالی برای هدایت انرژی فرزندتان، تشویق او به خلاقیت است. این کار می‌تواند به‌معنای نقاشی، طراحی، بازی با لگوها، مجسمه‌سازی یا حتی داستان‌سازی باشد. اجازه دهید تخیل فرزندتان فعال شود و ببینید چه چیزی به ذهنش می‌رسد.
بیان خلاق برای بسیاری از بیماری‌ها ازجمله کمبود توجه و بیش فعالی مفید است. هنرهای بیانی به کودک کمک می‌کنند چندین مهارت ازقبیل تمرکز، ارتباط و مهارت‌های حل مسئله را تمرین کرده و آن‌ها را تقویت کند. همچنین می‌توانند برای ایجاد خودآگاهی و کاهش سطح استرس مفید باشند.
سازمان‌دهی
بسیاری از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی مشکل سازمان‌دهی دارند، اما اگر این کار را به‌صورت بازی جذابی طراحی کنید، به‌عنوان یک فعالیت سرگرم‌کننده در نظر گرفته می‌شود. برای مرتب و منظم کردن وسایل کودک، مسابقه‌ای طراحی کنید تا ببینید چه کسی سریع‌تر می‌تواند فعالیت را به اتمام برساند.
ماجراجویی
ماجراجویی‌های مختلف مانند شکار، ماهی‌گیری و طبیعت‌گردی به آزادسازی انرژی اضافی کودک منجر می‌شوند. سعی کنید در طول ماجراجویی از فعالیت‌های سرگرم‌کننده‌ای استفاده کنید که باعث کسالت کودک نشوند.
بازی
بازی‌ها روشی عالی برای کمک به کودکان مبتلا به بیش فعالی هستند. از بازی‌های مختلف مانند پازل‌ها، موسیقی، بازی‌های حافظه، توپ‌بازی، والیبال و ... کمک بگیرید.
آشپزی
آشپزی فعالیتی عالی برای کودکان مبتلا به بیش فعالی است؛ زیرا حواس مختلفی را شامل می‌شود. به‌علاوه، آشپزی راهی سرگرم‌کننده برای برقراری ارتباط با فرزندتان و آموزش مهارت‌های زندگی به او است. آشپزی را با دستورالعمل‌های ساده شروع کنید. همچنین از مسابقات یا بازی‌های مختلف برای آموزش آن استفاده کنید.
تماشای ستارگان
تماشای ستارگان فعالیتی آرامش‌بخش است که می‌تواند برای کودکان در هر سنی سرگرم‌کننده باشد. این فعالیت راهی عالی برای گذراندن وقت با فرزندتان و آموزش نکات علمی به او است. طبق تحقیقات، طبیعت‌گردی بر سلامت روان کودکان ازجمله کودکان مبتلا به بیش فعالی تأثیر مثبت می‌گذارد.
بازی ها و فعالیت‌های مناسب برای کودکان بیش فعال
فعالیت‌های زیادی وجود دارند که راه‌های خوبی برای مصرف انرژی در کودکان بیش‌فعال هستند و به آن‌ها کمک می‌کنند از تفاوت‌های نورولوژیک خود استفاده کرده و با همسالان خود رقابت کنند. در ادامه به توضیح فعالیت‌های مناسب کودکان بیش فعال می‌پردازیم:
شنا
شنا به‌عنوان فعالیتی آرامش‌بخش در نظر گرفته می‌شود. این ورزش به شکل‌های مختلف می‌تواند به کودکان بیش فعال کمک کند. در ادامه برخی از مزایای شنا کردن را برای کودکان بیش فعال توضیح می‌دهیم:
- به سوزاندن انرژی اضافی کودکان بیش فعال کمک می‌کند.
- نیاز به دارو را کاهش می‌دهد.
- فعالیتی بسیار ساختاریافته و تکراری است. ماهیت تمرینات شنا به کودکان مبتلا به بیش فعالی کمک می‌کند تا روی مجموعه‌ای از حرکات یا وظایف ساده متمرکز شوند.
- باعث تحریک حسی می‌شود. صداها، بوها و احساس لامسه به روشهای مختلف به ورزش مغز کمک می‌کنند و باعث کاهش مشکلات کودکان مبتلا به بیش فعالی و کمبود توجه می‌شوند.
با بهترین ورزش ها برای بیش فعالی و تاثیر هر کدام آشنا شوید.
هنرهای رزمی
کودکان بیش فعال اغلب افرادی نامنظم هستند اما این امر معمولاً به‌دلیل انرژی بیش‌ازحد و مشکل در عملکرد اجرایی است.
درحالی‌که بسیاری از کودکان بیش فعال در طول بازی‌های گروهی دچار درگیری می‌شوند و حتی از قوانین بازی پیروی نمی‌کنند، در بازی‌های انفرادی که بر روی حرکات پیچیده تمرکز دارند، به‌خوبی پیشرفت می‌کنند.
در ادامه برخی از مزایای هنرهای رزمی برای کودکان بیش فعال ذکر شده‌اند:
- کلاس‌های هنرهای رزمی اغلب با سرعتی سریع و با دستورالعمل‌های کوتاه و ساده برای هر مجموعه از حرکات طراحی می‌شوند.
- مسیرهای عصبی جدیدی را در مغز ایجاد می‌کنند. این مسئله باعث بهبود تمرکز و تنظیم عاطفی می‌شود.
- اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس را افزایش می‌دهند.
- مهارت‌های حرکتی کودک بیش فعال را تقویت می‌کنند و باعث افزایش تمرکز و نظم ذهنی او می‌شوند.
مدیتیشن و یوگا
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی با اضطراب دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اضطراب را می‌توان انرژی روانیِ اضافیِ درونی تعریف کرد. کودک مبتلا به بیش فعالی ممکن است در مقابل افکار بیش فعال یا محرک‌های حسی، دچار اضطراب شود.
مدیتیشن و یوگا به کودک بیش فعال کمک می‌کنند کنترل بهتری بر افکار مزاحم داشته باشد و به سلامت روانی دست پیدا کند.
در ادامه به مزایای مدیتیشن و یوگا اشاره می‌کنیم:
- کنترل توجه را تقویت می‌کند.
- مدیتیشن باعث ضخیم شدن کورتکس جلوی پیشانی می‌شود. این بخش، قسمتی از مغز انسان است که با توجه، برنامه‌ریزی و کنترل تکانه مرتبط است. مدیتیشن به تقویت توانایی تمرکز کودک بیش فعال کمک می‌کند.
- مدیتیشن و یوگا باعث افزایش سطح دوپامین در مغز می‌شوند. دوپامین باعث ایجاد احساس خوب می‌شود و کمبود آن در بسیاری از بیمار‌ی‌های عصبی مانند بیش فعالی و اوتیسم به‌وضوح مشاهده می‌شود. عدم جایگزینی دوپامین باعث می‌شود کودکان بیش فعال بیشتر درمعرض خطر مشکلات سلامت روانی مادام‌العمر مانند اضطراب عمومی و افسردگی بالینی قرار بگیرند.
موسیقی و رقص
بیشتر مردم ارتباط عاطفی قوی‌ای با موسیقی دارند. موسیقی در رقص یا یادگیری ساز می‌تواند به کودکان مبتلا به بیش فعالی کمک کند موانع تمرکز خود را برطرف کرده و یاد بگیرند در فعالیت‌های مثبت شرکت کنند. درحالی‌که برخی از کودکان بیش فعال نواختن ساز را به‌خوبی یاد می‌گیرند، برخی دیگر رقص را بهتر می‌آموزند. در مورد استفاده موسیقی درمانی در بیش فعالی بیشتر بدانید.
طبیعت‌گردی
تحقیقات نشان می‌دهند انجام فعالیت‌های بدنی در محیط‌های طبیعی، مانند جنگل، می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی بر سلامتی شما داشته باشد.
در اینجا مزایای طبیعت‌گردی برای کودکان بیش فعال ذکر شده‌اند:
- طبیعت‌گردی، فعالیتی بدنی است که باعث سوزاندن انرژی اضافی کودکان بیش فعال می‌شود.
- علائم منفی اختلال کمبود توجه و بیش فعالی را کاهش می‌دهد.
- باعث افزایش تمرکز کودکان بیش فعال می‌شود.
- به جلوگیری از اضافه‌وزن ایجادشده به‌خاطر کم‌تحرکی کمک می‌کند.
- باعث افزایش کنجکاوی کودک درمورد دنیای اطراف می‌شود.
هنرهای دستی
هنرهای دستی باعث بیان احساسات و خلاقیت کودکان بیش فعال می‌شوند. در ادامه برخی از فواید هنرهای دستی برای کودکان بیش فعال را بررسی می‌کنیم:
- هنرهای دستی فعالیتی مستقل هستند. کودکان بیش‌فعال اغلب با ورزش‌های گروهی مشکل دارند؛ زیرا نمی‌توانند مسائل را با سرعت خودشان حل کنند یا به‌تنهایی از پس مشکلات ذهنی برآیند. اما هنرها و صنایع‌دستی فعالیت‌هایی مستقل هستند.
- به کودکان اجازه می‌دهند برای رسیدن به هدفی ملموس کار کنند. این فعالیت‌ها به کودکان خلاق‌تر اجازه می‌دهند تا برای رسیدن به یک هدف خاص تلاش کنند.
- باعث به‌کارگیری حس کودکان بیش فعال می‌شوند. هنرهای دستی باعث می‌شوند کودکان کمتر به رؤیاپردازی یا تکانشگری تمایل نشان دهند.
- به کودکان بیش فعال اجازه می‌دهند تا خلاقیت خود را بروز دهند.
بازی درمانی در گروه توانبخشی راه کمال
بازی درمانی یکی از موثرترین روش‌ها برای کمک به کودکان بیش فعال است تا از طریق بازی و تعامل‌های هدفمند، مهارت‌های اجتماعی، شناختی و رفتاری خود را بهبود بخشند. این روش این امکان را به کودکان می‌دهد که احساساتشان را ابراز ، تمرکز خود را تقویت و در نهایت رفتارهایشان را در محیط‌های اجتماعی بهتر مدیریت کنند. اگر شما هم نگران مشکلات رفتاری و اجتماعی کودک بیش فعال خود هستید و به دنبال راهی برای کمک به او می‌گردید، گروه توانبخشی راه کمال با تیمی از متخصصین آماده است تا به شما در این مسیر کمک کند. برای اطلاعات بیشتر و شروع درمان، هم‌اکنون با ما تماس بگیرید!
منابع
مطالب مشابه
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگران با چالش‌هایی مواجه هستند. در 18ماهگی، والدین باید توجه دقیقی به نحوه تعامل فرزندشان با اطرافیان داشته باشند. نشانه‌های رایجی که ممکن است در این سن ظاهر شوند عبارت‌اند از: فقدان تماس چشمی مؤثر، پاسخ محدود به نام، عدم علاقه به بازی‌های تعاملی و مشکلات در تقلید حرکات یا رفتارها
گزارش‌های موجود از سوی اسپکتروم نشان می‌دهند که سن 6سالگی برای کودکان مبتلا به اوتیسم نقطه عطف مهمی است؛ چرا که طبق مطالعه‌ای طولانی‌مدت، شدت ویژگی‌های اوتیسم در بسیاری از کودکان از سنین 3 تا 6 سالگی کاهش می‌یابند، ولی این پیشرفت معمولاً برای سه‌چهارم کودکان متوقف می‌شود.
تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان 2 ساله نقشی حیاتی در بهبود نتایج بلندمدت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که شناسایی و مداخله به‌موقع، به‌ویژه در دوران حساس رشد مغز، می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک کمک چشمگیری کند.
گفتاردرمانی و کاردرمانی پایه‌های اصلی مدیریت اوتیسم محسوب می‌شوند. بااین‌حال، بسیاری از خانواده‌ها برای تکمیل این روش‌ها به سراغ درمان‌های طبیعی و سنتی مانند شاهدانه، داروهای گیاهی و ... می روند.
یکی از مواردی که افراد مبتلا به اوتیسم برای جبران ناراحتی در هنگام برقراری ارتباط چشمی انجام می‌دهند، نگاه کردن به چیزی غیر از چهره دیگران در حین تعامل اجتماعی است. برای مثال دانش‌آموز مبتلا به اوتیسم در مدرسه می‌تواند هنگام نگاه کردن و ور رفتن با شیئی خاص، مانند اسباب‌بازی یا مداد بهتر روی درس تمرکز کند.
تیک‌ها، حرکات یا صداهای ناگهانی و سریعی هستند که کودک به‌طور مکرر و غیرارادی انجام می‌دهد. اگر کودک تیک حرکتی داشته باشد، ممکن است به‌طور مکرر پلک بزند یا شانه‌های خود را بارها و بارها بالا بیندازد. اگر تیک صوتی داشته باشد، احتمالاً به‌صورت ناخواسته صدای خرخر ایجاد می‌کند یا احساس نیاز به صاف کردن مداوم گلو دارد. تیک‌ها اغلب با گذشت زمان تغییر می‌کنند.
هنگامی که کودک به وسواس فکری عملی مبتلا می‌شود، افکار وسواسی و رفتاری اجباری می‌توانند بسیار مکرر و شدید شوند و در زندگی روزمره و رشد طبیعی کودک اختلال ایجاد کنند.
اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال رفتاری است که با دوره‌های مکرر خشم و پرخاشگری شدید مشخص می‌شود. این فوران‌ها می‌توانند کلامی یا جسمی باشند و اغلب غیرقابل پیش بینی هستند.
هنگامی که مغز در درک ورودی بصری دریافتی مشکل داشته باشد، اطلاعات به‌درستی درک نشده و نمی‌توانند با سایر حواس ادغام شوند.توجه به این نکته بسیار مهم است که اختلال حس بینایی به مشکلات مربوط به بینایی اشاره ندارد. درواقع کودکی که ازنظر بینایی دید 20/20 کامل دارد، اگر با اختلال حس بینایی دست و پنجه نرم کند، همچنان در درک آنچه می‌بیند با مشکل مواجه می‌شود.
آسیب سر می تواند به خفیفی ضربه، کبودی (کوفتگی) یا بریدگی روی سر باشد. یا می تواند ضربه مغزی، بریدگی عمیق یا زخم باز، شکستگی استخوان جمجمه، خونریزی داخلی یا آسیب به مغز باشد.