فلج مغزی خفیف به اختلالات حرکتی ناشی از آسیب خفیف به مغز در حال رشد اشاره دارد. ازآنجایی‌که آسیب آنقدر شدید نیست، اختلالات حرکتی ممکن است در سال‌های اولیه کودکی ناشناخته بمانند. بااین‌حال، با رشد کودکان مبتلا به فلج مغزی خفیف، اختلالات حرکتی ممکن است آشکارتر شوند. خوشبختانه هیچ وقت برای بهبودی دیر نیست. حتی در بزرگسالی، افراد مبتلا به فلج مغزی می‌توانند حرکات خود را بهبود بخشند. برای درک بهتر فلج مغزی خفیف، در این مطلب علائم فلج مغزی خفیف، اهمیت مداخله زودهنگام و درمان این اختلال را بررسی می‌کنیم.
علائم فلج مغزی خفیف
عوامل مختلفی می‌توانند بر چگونگی تأثیر فلج مغزی خفیف بر حرکت تأثیر بگذارند. برای بسیاری، علائم ممکن است به قدری ظریف باشند که تا زمانی که کودک شروع به حرکت نکرده است، اختلالات حرکتی قابل توجه نباشند.
سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی ناخالص (GMFCS) اغلب برای طبقه‌بندی شدت فلج مغزی یک فرد استفاده می‌شود. این سیستم شامل 5 سطح است که سطح 1 خفیف‌ترین و سطح 5 شدیدترین است. انواع فلج مغزی بر اساس نوع و شدت بیماری را بیشتر بشناسید.
افراد مبتلا به فلج مغزی خفیف اغلب به‌عنوان GMFCS سطح 1 طبقه‌بندی می‌شوند. این افراد به‌طور کلی قادر به راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره بدون کمک دیگران هستند. ازآنجایی‌که آنها می‌توانند استقلال خود را حفظ کنند، فلج مغزی خفیف می‌تواند برای سال‌ها مورد توجه قرار نگیرد و در نتیجه درمان نشود. بااین‌حال، دانستن علائم سی پی خفیف برای جلوگیری از پیشرفت عوارض ضروری است.
علائم فلج مغزی خفیف عبارت‌اند از:
- راه رفتن غیرطبیعی. راه رفتن روی انگشتان پا، راه رفتن روی پاشنه، خم شدن مداوم زانوها، راه رفتن با انگشتان پا به سمت داخل یا خارج، لنگیدن خفیف و غیره
- مشکل در مهارت‌های حرکتی ظریف. مهارت‌هایی که نیاز به دقت و مهارت دارند مانند نوشتن
- اختلالات گفتاری. تکلم، تنفس یا ناتوانی در صحبت کردن (مرتبط با فلج مغزی غیرکلامی)
- حرکات آهسته و تون عضلانی کم. کودکانی که فاقد تون عضلانی هستند ممکن است حرکات آهسته، قدرت کم و کنترل ضعیف سر و تنه داشته باشند.
- حرکات سفت و تون عضلانی بالا. کودکانی که تون عضلانی بیش‌ازحد (اختلالی به نام اسپاستیسیته) دارند، ممکن است حرکات سفت نشان دهند.
- تعادل و هماهنگی ضعیف. به خصوص اگر مخچه آسیب دیده باشد (مرتبط با فلج مغزی آتاکسیک)
- وضعیت نامناسب. مانند خم شدن یا کج شدن به یک طرف، شانه‌های گرد، یا زانوهای خم‌شده هنگام ایستادن
- لرزش. حرکات غیرارادی، ریتمیک و نوسانی
اکنون که متوجه شدید به چه علائمی باید توجه کنید، بیایید اهمیت مداخله زودهنگام را مورد بحث قرار دهیم.
اهمیت مداخله زودهنگام
درحالی‌که آسیب مغزی‌ای که باعث فلج مغزی می‌شود پیشرفت نمی‌کند، اثرات ثانویه (مانند تون ماهیچه‌های غیرطبیعی و درد مزمن) می‌توانند در طول زمان بدتر شوند. بنابراین مداخله زودهنگام برای جلوگیری از پیشرفت عوارض ثانویه امری حیاتی است.
توانایی راه رفتن کودکان سی پی به شدت و محل آسیب بستگی دارد. هنگامی که کودکی با فلج مغزی خفیف کنترل‌نشده بزرگ می‌شود، اختلالات حرکتی او مدت زیادی ظاهر نمی‌شوند. درنتیجه، ممکن است الگوهای حرکتی ناسازگاری ایجاد کنند. ازآنجایی‌که کودکان مبتلا به فلج مغزی احتمالاً راه رفتن را یاد می‌گیرند و سایر فعالیت‌های روزانه را با تون ماهیچه‌ای غیرعادی انجام می‌دهند، لزوماً نمی‌دانند که زندگی روزمره بدون آن چگونه است. درنتیجه، جایگزینی این عادات می‌تواند برای آنها چالش‌برانگیزتر باشد.
دکتر کارن پاپ، متخصص مغز و اعصاب، در کتاب خود توضیح می‌دهد که وقتی از کودک مبتلا به فلج مغزی خفیف بخواهید با فرم صحیح راه برود، معمولاً می‌تواند توانایی خود را در انجام این کار نشان دهد. بااین‌حال، آنها به سرعت از روی عادت به الگوی راه رفتن قبلی خود متوسل می‌شوند. تنها راه جایگزینی این عادت این است که از کودکتان بخواهید به‌طور مداوم راه رفتن را با فرم خوب تمرین کند.
این مسئله توانایی مغز را برای ایجاد تغییرات تطبیقی، انعطاف‌پذیری عصبی، افزایش می‌دهد. مغز کودکان نسبت به بزرگسالان دارای سطوح بیشتری از نوروپلاستیسیته است. بنابراین، ضروری است که از این مقادیر افزایش‌یافته نوروپلاستیسیته برای کمک به افراد مبتلا به فلج مغزی خفیف استفاده شود تا عملکرد حرکتی خود را قبل از اینکه الگوهای حرکتی ناسازگار باعث عوارض بیشتر شوند، بهبود بخشند.
هر چه زودتر به اختلالات حرکتی رسیدگی شود، یادگیری الگوهای حرکتی جدید که می‌توانند جایگزین الگوهای ناسازگار شوند، برای کودکان سریع‌تر و آسان‌تر خواهد بود. این مسئله نه تنها برای راه رفتن، بلکه برای سایر فعالیت‌هایی مانند دویدن، صحبت کردن یا نوشتن که تحت تأثیر فلج مغزی قرار گرفته‌اند، نیز صادق است.
درمان فلج مغزی خفیف
هر مورد فلج مغزی خفیف منحصربه‌فرد است و نیاز به یک رویکرد شخصی برای مدیریت دارد. مغز همیشه قادر به تطبیق است و با مداخلات مناسب، افراد ممکن است بتوانند عملکرد حرکتی خود را بهبود بخشند.
یکی از شایع‌ترین عوارض فلج مغزی خفیف، اسپاسم است. اسپاسم، علت اصلی بسیاری از اختلالات حرکتی اضافی ازجمله حرکات سفت، راه رفتن غیرطبیعی و ضعف در مهارت‌های حرکتی ظریف است. با درمان اسپاسم، افراد می‌توانند بهتر در درمان‌های توانبخشی شرکت کنند و کیفیت زندگی خود را به میزان قابل توجهی بهبود بخشند.
در ادامه، درمان‌های مختلف اسپاستیسیتی در افراد مبتلا به فلج مغزی خفیف را مورد بحث قرار خواهیم داد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی بر کمک به افراد برای بهبود تحرک خود از طریق ورزش هدفمند تمرکز دارد. انجام مداوم تمرینات درمانی آموخته‌شده در فیزیوتراپی به تحریک مغز کمک کرده و آن را تشویق به ایجاد تغییرات انطباقی می‌کند. درنتیجه، فیزیوتراپی باعث می‌شود نواحی بدون آسیب مغز مجدداً سازمان‌دهی شوند و بهبود قابل توجهی در آسیب‌ها ایجاد شود.
استفاده از ارتز
اگر فلج مغزی روی پاهای کودک شما تأثیر گذاشته باشد، اصلاح فرم پاها قبل از تشویق کودک به ادامه راه رفتن ضروری است. راه رفتن غیرطبیعی، عادات ضعیف راه رفتن را تقویت می‌کند و ممکن است منجر به درد مزمن و افزایش مشکل در راه رفتن در آینده شود. پوشیدن ارتز یا بریس می‌تواند به نگه داشتن پا در جای خود و راه رفتن مناسب کودک کمک کند.
استفاده از ارتز یا بریس با کشش ملایم مانع از پیچ خوردن پا می‌شود و از عضلات آسیب‌دیده حمایت می‌کند. همچنین به تقویت عضلات پای کودک کمک می‌کند؛ زیرا به‌طور غیرفعال در برابر انقباض مقاومت می‌کند. برای دستیابی به الگوی راه رفتن مناسب، تمرین راه رفتن با بریس مناسب درصورت نیاز بسیار مهم است.
اگر کودک با مشکل اسپاستیک در دست یا مچ دست خود مواجه است، بهتر است از ارتزی به نام اسپلینت استفاده کند. اسپلینت مشابه بریس عضلات دست یا مچ دست را تحت کشش قرار می‌دهد تا عملکرد آنها افزایش یابد.
کاردرمانی
کودکان مبتلا به فلج مغزی خفیف نیز ممکن است از شرکت در کاردرمانی سود ببرند. کاردرمانگران می‌توانند با کودک شما همکاری کنند تا مشارکت او را در فعالیت‌های روزانه ازجمله بازی، مدرسه و مراقبت از خود افزایش دهند. در طول کاردرمانی، فعالیت‌هایی مانند فعالیت‌های حرکتی ظریف، یکپارچگی حسی و مراقبت از خود به کودک آموزش داده می‌شوند.
پرداختن به اسپاستیسیته در دست‌ها و بازوها ممکن است به کودکان کمک کند نوشتن، بازی با اسباب‌بازی‌ها و فعالیت‌های خودمراقبتی را آسان‌تر انجام دهند. مجدداً، تمرین مکرر فعالیت‌ها به تنظیم مجدد مغز می‌پردازد تا این فعالیت‌ها در آینده برای کودک آسان‌تر شوند. کاردرمانگران عمدتاً از فعالیت‌های جذاب، برخلاف تمرینات، برای رفع نیازهای کودک مبتلا به فلج مغزی خفیف استفاده می‌کنند.
علاوه بر این، کاردرمانگران ممکن است استفاده از راهبردهای جبرانی یا تجهیزات انطباقی را برای افزایش سهولت مشارکت کودک در برخی فعالیت‌ها، مانند استفاده از یک سطح اریب برای نوشتن یا استفاده از ظروفی با چنگال بزرگ‌تر، پیشنهاد دهند.
گفتاردرمانی
برخی از کودکان مبتلا به فلج مغزی خفیف به‌دلیل اسپاستیسیتی که بر عضلات صورت و گردن تأثیر می‌گذارد، در صحبت کردن، جویدن یا بلع مشکل دارند.
یک گفتاردرمانگر ممکن است بتواند در تمام این زمینه‌ها به کودک کمک کند. گفتاردرمانگران ممکن است از بازی‌ها یا تمرینات زبان و لب برای رفع نیازهای کودکان فلج مغزی استفاده کنند. آنها همچنین ممکن است روش‌های ارتباطی جایگزین را به کودکان آموزش دهند تا درصورت نیاز از آنها استفاده کنند.
بوتاکس
پزشکان می‌توانند بوتاکس را به عضلات اسپاستیک تزریق کنند تا به افراد مبتلا به فلج مغزی کمک کنند تا اسپاسم خود را مدیریت کنند. بوتاکس با مسدود کردن سیگنال‌های عصبی بیش‌فعال که باعث انقباض غیرارادی عضلات می‌شوند، عمل می‌کند. پس از تزریق معمولاً چند ماه طول می‌کشد تا ماهیچه‌ها دوباره سفت شوند. برای اطلاعات بیشتر مطلب تزریق بوتاکس برای کودکان فلج مغزی را مطالعه نمایید.
باکلوفن
باکلوفن یک شل‌کننده عضلانی است که می‌تواند به‌صورت خوراکی مصرف شود یا به‌طور مستقیم ازطریق پمپ باکلوفن داخل نخاعی به نخاع تزریق شود. به‌طور کلی، افراد مبتلا به فلج مغزی خفیف، باکلوفن را به شکل قرص مصرف می‌کنند؛ زیرا اسپاستیک آنها به اندازه کافی شدید نیست که نیاز به جراحی داشته باشند.
مانند بوتاکس، اثرات باکلوفن موقتی است و فیزیوتراپی فشرده برای ارتقاء کنترل حرکتی بهتر توصیه می‌شود.
جمع‌بندی
فلج مغزی خفیف، خفیف‌ترین شکل فلج مغزی است که تشخیص آن در کودکی کمی دشوارتر است؛ زیرا تا زمانی که کودک شروع به راه رفتن نکند علائم واضحی از خود بروز نمی‌دهد. عدم توجه و درمان فلج مغزی خفیف می‌تواند اثراتی را به دنبال داشته باشد که باعث شدیدتر شدن علائم بیماری شوند. بنابراین توجه به علائم کودک و مداخله زودهنگام به مدیریت مشکلات مختلف و جلوگیری از عوارض بعدی کمک می‌کنند.
درمان فلج مغزی خفیف، با بهره‌گیری از روش‌های توانبخشی مناسب و پیگیری مداوم، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند. اگر شما یا عزیزانتان به این وضعیت دچار هستید و به دنبال مشاوره تخصصی برای درمان هستید، گروه توانبخشی راه کمال با تیم حرفه‌ای خود آماده ارائه خدمات درمانی و مشاوره به شماست. برای دریافت اطلاعات بیشتر و شروع فرآیند درمان، همین حالا با ما تماس بگیرید.
منابع
مطالب مشابه
گروه توانبخشی راه کمال، یکی از بهترین مراکز کاردرمانی در تهران است که با بهره‌گیری از کادری مجرب و دلسوز، خدمات تخصصی کاردرمانی را در محیطی مجهز و کودک‌پسند ارائه می‌دهد.
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آنها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آنها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آنها بسیار افسرده هستند.