آگنوزی بینایی یا عدم توانایی تشخیص چهره‌ها چیست؟ | علائم و درمان

آگنوزیای بصری،‌ اختلالی عصبی و نسبتاً نادر است که توانایی مغز کودک را در شناخت و تفسیر محرک‌های بصری مختل می‌کند؛ این در حالی است که بینایی بیمار کاملاً سالم باقی می‌ماند و مشکل، ناشی از آسیب به نواحی خاصی از قشر مغز که مسئول پردازش نهایی اطلاعات بینایی هستند، می‌باشد. این اختلال می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد که در این مطلب به‌طور خلاصه آن‌ها را توضیح می‌دهیم.

آگنوزیای بینایی چیست؟

آگنوزیای بینایی، اختلالی عصبی است که توانایی کودک را در تشخیص و شناسایی اشیاء مختل می‌کند. حتی ممکن است درک بصری و بینایی بیمار سالم باشد،‌ اما قادر به تشخیص چهره‌ها نباشد. کودکان مبتلا به آگنوزی بینایی معمولاً در پردازش و تفسیر اطلاعات بصری مشکل دارند، که می‌تواند منجر به مشکلاتی در تشخیص اشیاء آشنا، چهره‌ها و سایر محرک‌های بصری شود.

علائم آگنوزیای بصری چیست؟

علائم آگنوزی بینایی بستگی به شکل و نوع آگنوزیا دارند.

انواع آگنوزیای بصری شامل موارد زیر هستند:

• کوری حرکتی (آکینتوپسیا): کودک می‌تواند اشیاء را تشخیص دهد اما نمی‌تواند تشخیص دهد در حال حرکت هستند.
• ادراک‌پریشی خواندن (آلکسیا): کودک نمی‌تواند کلماتی را که می‌بیند تشخیص دهد. این بدان معناست که می‌تواند کلمات را ببیند اما نمی‌تواند آن‌ها را درک کند یا بخواند. اما همچنان می‌تواند بدون هیچ مشکلی بنویسد و صحبت کند.
• آگنوزیا موسیقی (آموزیا): اثر بصری این مشکل باعث می‌شود کودک توانایی خواندن موسیقی را از دست بدهد.
• ادراک‌پریشی اندامی: کودکان مبتلا به این نوع اختلال در تشخیص اعضای بدن، چه خودشان و چه دیگران، مشکل دارند. آن‌ها همچنین ممکن است در تشخیص اعضای بدن از روی نقاشی یا تصویر مشکل داشته باشند. یکی از زیرمجموعه‌های این اختلال، آگنوزیای انگشت است که در آن کودک می‌داند انگشتان چه هستند، اما نمی‌تواند آن‌ها را هنگام دیدن تشخیص دهد.
• آکروماتوپسی: این اختلال به‌عنوان کور رنگی نیز شناخته می‌شود. در این اختلال، کودک می‌تواند رنگ‌ها را ببیند و آن‌ها را از هم تشخیص دهد، اما نمی‌تواند رنگ را شناسایی کند.
• سندرم بالینت: این وضعیت بر توانایی کودک در دیدن جهان اطراف تأثیر می‌گذارد. او به جای دیدن تصویر بزرگ و جزئیات، ازجمله اشیاء مختلف و نحوه اتصال یا ارتباط آن‌ها، فقط اشیای پراکنده را می‌بیند. همچنین نمی‌تواند نحوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر را متوجه شود.
• کوری قشری: این اختلال زمانی مشاهده می‌شود که به بخش‌هایی از مغز که ورودی بصری را دریافت می‌کنند، آسیب وارد شود. چشمان کار می‌کنند، اما مغز نمی‌تواند سیگنال‌های ارسال‌شده از چشم‌ها را پردازش کند.
• آگنوزیای محیطی: این نوع اختلال به این معنی است که کودک نمی‌تواند مکان خود را تشخیص دهد، مکانی آشنا را توصیف کند یا به آن جهت برود. افراد مبتلا به آگنوزیای توپوگرافی می‌توانند جزئیات طرح ساختمان یا محیط اطراف خود را به خاطر بسپارند اما نمی‌توانند مکان خود را در رابطه با آن طرح تشخیص دهند. این بدان معناست که آن‌ها نمی‌توانند راه خود را پیدا کنند.
• آگنوزیای شکل: بیمار می‌تواند بخش‌هایی از یک شیء را ببیند اما نمی‌تواند خود شیء را تشخیص دهد. یک مثال از این اختلال، شناسایی چرخ‌ها، صندلی و دسته‌های دوچرخه هنگام نگاه کردن به هر قسمت، اما عدم تشخیص آن‌ها به‌عنوان بخشی از کل دوچرخه است.
• چهره کوری: پروزوپاگنوزیای ادراکی، حالتی است که کودک نمی‌تواند حالات چهره یا سایر نشانه‌های غیرکلامی دیگران را تشخیص دهد. پروزوپاگنوزیای تداعی‌گر، حالتی است که کودک نمی‌تواند چهره یک فرد را تشخیص دهد؛ حتی اگر با او آشنا باشد. البته همچنان می‌تواند دیگران را ازطریق صدای آن‌ها یا نحوه راه رفتنشان تشخیص دهد.

چه چیزی باعث آگنوزیای بصری می‌شود؟

آگنوزی بینایی به‌دلیل آسیب مغزی یا بیماری‌هایی که باعث اختلال در داخل مغز می‌شوند، رخ می‌دهد.

آسیب به مغز باعث صدماتی می‌شود که به‌عنوان ضایعات شناخته می‌شوند و بر نحوه عملکرد آن مناطق تأثیر می‌گذارند. برخی از نمونه‌های بیماری‌ها یا مشکلاتی که باعث ضایعات مغزی می‌شوند عبارت‌اند از:

• تومورهای مغزی ازجمله رشد سرطانی و غیرسرطانی
• آسیب‌های سر مانند آسیب‌های تروماتیک مغزی (TBIs)
• هیپوکسی مغزی (آسیب مغزی ناشی از کمبود اکسیژن)
• عفونت‌ها (مانند مواردی که باعث آنسفالیت می‌شوند)
• تشنج و صرع
• سکته مغزی
• سموم، مانند مسمومیت با مونوکسید کربن

آگنوزی بینایی چگونه بر کودکان تأثیر می‌گذارد؟

آگنوزیای بصری می‌تواند کودکان را به روش‌های مختلفی تحت تأثیر قرار دهد که به نوع و شدت وضعیت بستگی دارد. مهم است توجه داشته باشید که آگنوزی بینایی در کودکان نسبتاً نادر است و اغلب با آسیب مغزی یا ناهنجاری‌های رشدی در نواحی پردازش بصری مغز مرتبط است. در اینجا برخی از روش‌های بالقوه تأثیر آگنوزیای بصری بر کودکان آورده شده‌اند:

• تشخیص شیء: کودکان مبتلا به آگنوزی بینایی ممکن است در تشخیص و شناسایی اشیاء روزمره مشکل داشته باشند. همچنین ممکن است برای شناسایی اشیاء رایج مانند اسباب‌بازی‌ها، ظروف، یا اقلام خانگی بر اساس ظاهر بصری آن‌ها با مشکل مواجه شوند.
• تشخیص چهره: مشابه بزرگسالان، کودکان مبتلا به آگنوزیای بصری ممکن است در تشخیص چهره‌های آشنا، ازجمله اعضای خانواده، دوستان و معلمان مشکل داشته باشند. این موضوع می‌تواند بر تعاملات اجتماعی و توانایی آن‌ها در ایجاد روابط تأثیر بگذارد.
• خواندن و نوشتن: آگنوزی بینایی می‌تواند بر توانایی کودک در خواندن و نوشتن تأثیر بگذارد. کودک احتمالاً در تشخیص حروف، اعداد و کلمات مشکل دارد. بنابراین یادگیری خواندن و نوشتن با همان سرعتی که همسالانش دارند، چالش‌برانگیز می‌شود.
• کپی کردن و نقاشی: کودکان مبتلا به آگنوزیای بصری ممکن است برای کپی کردن دقیق اشکال، نقاشی‌ها یا الگوها مشکل داشته باشند. توانایی آن‌ها در بازتولید اطلاعات بصری ممکن است به‌دلیل مشکل در درک و پردازش جزئیات بصری به خطر بیفتد.
• ادراک فضایی: آگنوزی بینایی می‌تواند بر درک کودک از روابط فضایی و جهت‌گیری تأثیر بگذارد. ممکن است کودک با کارهایی که شامل مرتب کردن اشیاء، درک نقشه‌ها یا حرکت در فضاهای فیزیکی هستند، مشکل داشته باشد.
• بازی و فعالیت‌ها: کودکان مبتلا به آگنوزیای بصری ممکن است در بازی‌هایی که نیاز به تشخیص و استفاده مناسب از اشیاء دارند، با چالش‌هایی روبرو شوند. توانایی آن‌ها در درگیر شدن در بازی‌های تخیلی یا ساخت سازه‌های پیچیده ممکن است محدود شود.
• یادگیری و عملکرد تحصیلی: آگنوزیای بصری می‌تواند بر عملکرد تحصیلی کلی کودک، به‌ویژه در دروسی مانند هنر، علوم و جغرافیا که به شدت بر ادراک بصری تکیه دارند، تأثیر بگذارد.
• تأثیر عاطفی و اجتماعی: آگنوزی بینایی می‌تواند به‌طور بالقوه منجر به چالش‌های عاطفی و اجتماعی برای کودکان شود. مشکل در تشخیص اشیاء، چهره‌ها و دنیای اطرافشان ممکن است منجر به ناامیدی، اضطراب و احساس انزوا شود؛ به‌خصوص اگر همسالانشان وضعیت آن‌ها را به‌طور کامل درک نکنند.

تشخیص آگنوزیای بصری

تشخیص آگنوزی بینایی شامل ترکیبی از ارزیابی بالینی و آزمایش‌های تشخیصی است:

• معاینه عصبی: پزشک حدت بینایی، عملکرد شناختی و توانایی تشخیص اشیاء، چهره‌ها و اشکال را ارزیابی می‌کند.
• آزمایش‌های تصویربرداری: اسکن‌های MRI یا CT به شناسایی آسیب مغزی، ضایعات یا ناهنجاری‌ها در نواحی مرتبط با پردازش بصری کمک می‌کنند.
• آزمایش‌های روانشناختی-عصبی: ارزیابی‌های تخصصی، ادراک بصری، حافظه و توانایی‌های تشخیص را برای تعیین نوع آگنوزیا ارزیابی می‌کنند.

درمان و مدیریت آگنوزی بینایی

هیچ درمانی برای آگنوزیای بصری وجود ندارد، اما درمان بر مدیریت علائم، افزایش پردازش بصری و بهبود عملکرد روزانه تمرکز دارد. رویکردهای جامع اغلب شامل ترکیبی از درمان‌ها، ابزارهای کمکی و استراتژی‌های حمایتی هستند که متناسب با نیازهای خاص فرد می‌باشند:

کاردرمانی

کاردرمانی نقشی کلیدی در کمک به کودکان مبتلا به آگنوزی بینایی برای سازگاری با چالش‌های زندگی روزمره ایفا می‌کند. این روش درمانی می‌تواند به‌طور قابل توجهی استقلال و اعتمادبه‌نفس در انجام کارهای روزمره را افزایش دهد.

تکنیک‌های مورد استفاده شامل موارد زیر هستند:

• استفاده از نشانه‌های چندحسی: ادغام لامسه، صدا و اطلاعات متنی برای کمک به تشخیص شیء. به‌عنوان مثال، شناسایی یک شیء بر اساس بافت یا صدای مرتبط با آن.
• تعدیل محیطی: سازماندهی فضاهای زندگی با اقلام برچسب‌گذاری شده، چیدمان ثابت و نشانه‌های بصری برای کاهش سردرگمی. کدگذاری رنگی و برچسب‌گذاری واضح می‌تواند به تشخیص کمک کند.
• ساده‌سازی وظایف: تقسیم وظایف به مراحل کوچک‌تر و قابل مدیریت برای افزایش درک، کمک به کودک برای تمرکز بر یک جزء در یک زمان برای ایجاد آشنایی.

توانبخشی شناختی

توانبخشی شناختی بر تقویت توانایی مغز برای پردازش اطلاعات بصری به‌طور مؤثرتر تمرکز دارد. هدف کمک به افراد برای بازسازی اتصالاتی در مغز است که از پردازش و تشخیص بصری حمایت می‌کنند. این روش شامل موارد زیر است:

• آموزش ادراک بصری: تمریناتی که برای تقویت توانایی تشخیص اشکال، الگوها و اشیاء طراحی شده‌اند. این تمرینات می‌توانند شامل بازی‌های تطبیقی، پازل و نقاشی باشند.
• تکنیک‌های تداعی حافظه: آموزش به کودک برای پیوند دادن محرک‌های بصری با خاطرات آشنا یا نشانه‌های کلامی، ایجاد تداعی‌های ذهنی قوی برای حمایت از تشخیص
• استراتژی‌های افزایش توجه: بهبود تمرکز و دقت برای کمک به تفسیر بصری. تمرینات ذهن‌آگاهی و تمرین‌های تمرکزی می‌توانند مؤثر باشند.

فناوری‌های کمکی و وسایل حمایتی

فناوری مدرن، ابزارهای متعددی را ارائه می‌دهد که می‌توانند از کودکان مبتلا به آگنوزیای بصری در تشخیص اشیاء و جهت‌یابی در محیطشان حمایت کنند. هنگامی که این ابزارها به‌طور مؤثر استفاده شوند، می‌توانند شکاف بین محدودیت‌های بصری و فعالیت‌های زندگی روزمره را پر کنند. برخی از این ابزارها شامل موارد زیر هستند:

• برنامه‌های تبدیل گفتار به نوشتار: ابزارهایی که متن نوشتاری را به کلمات گفتاری تبدیل می‌کنند و به کسانی که دچار الکسیا هستند کمک می‌کنند و آن‌ها را قادر می‌سازند تا محتوای نوشتاری را بشنوند.
• دستگاه‌های واقعیت افزوده: فناوری پوشیدنی که اطلاعات را روی هم قرار می‌دهد تا به تشخیص اشیاء و چهره‌ها کمک کند، و پشتیبانی در زمان واقعی را در شناسایی محیط اطراف ارائه می‌دهد.
• وسایل کمک بصری سفارشی‌شده: تصاویر با کنتراست بالا، اقلام کدگذاری شده با رنگ، نشانگرهای لمسی و فلش کارت‌های شخصی‌سازی شده برای حمایت از شناسایی بصری و تقویت یادگیری.

روان‌درمانی و حمایت عاطفی

رسیدگی به تأثیر عاطفی آگنوزیای بصری برای رفاه کلی حیاتی است و روان‌درمانی را به بخش مهمی از درمان تبدیل می‌کند. تاب‌آوری عاطفی که ازطریق درمان به دست می‌آید، می‌تواند توانایی کودک در مدیریت وضعیت و حفظ روابط سالم را تا حد زیادی بهبود بخشد.

نمونه‌هایی از درمان‌های روان‌درمانی که می‌توانند به کودکان در مقابله با ناامیدی، اضطراب و مشکلات اجتماعی کمک کنند شامل موارد زیر هستند:

• درمان شناختی-رفتاری (CBT): کمک به مدیریت احساسات منفی، پرورش مکانیسم‌های مقابله‌ای تطبیقی
• گروه‌های حمایتی: بستری برای به اشتراک گذاشتن تجربیات و استراتژی‌ها، کاهش احساس انزوا و ترویج حمایت جامعه
• مشاوره خانواده: توضیح شرایط به نزدیکان کودک و آموزش نحوه ارائه حمایت عاطفی مؤثر

رسیدگی به اختلالات زمینه‌ای

مدیریت بیماری‌هایی که باعث آگنوزیای بصری می‌شوند یا به آن کمک می‌کنند، برای درمان مؤثر ضروری است. رسیدگی به این علل ریشه‌ای گاهی‌اوقات می‌تواند شدت علائم آگنوزی بینایی را کاهش دهد و سلامت عصبی کلی را بهبود بخشد. مدیریت علت ریشه‌ای ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درمان پزشکی: رسیدگی به بیماری‌هایی مانند سکته مغزی، عفونت‌ها یا تومورها ازطریق دارو، جراحی یا درمان برای جلوگیری از آسیب بیشتر
• درمانی‌هایی برای محافظت عصبی: استفاده از دارو، تمرینات شناختی و تغییرات سبک زندگی برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی
• برنامه‌های توانبخشی: برنامه‌های توانبخشی جامع برای حمایت از بهبودی پس از آسیب‌های مغزی یا سکته مغزی

مشارکت خانواده و مراقبین

حمایت اعضای خانواده و مراقبین می‌تواند کیفیت زندگی کودکان مبتلا به آگنوزیای بصری را تا حد زیادی بهبود بخشد. مشارکت آن‌ها محیطی پرورشی را تقویت می‌کند که در آن کودکان احساس درک شدن، حمایت شدن و توانمند شدن می‌کنند.

آموزش و یادگیری برای اعضای خانواده و مراقبین می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تکنیک‌های ارتباطی: استفاده از زبان واضح و توصیفی و نشانه‌های غیربصری، مانند توصیف‌های کلامی یا حرکات برای کمک به درک
• صبر و درک: تشخیص چالش‌های کودک و ارائه تشویق بدون ناامیدی، ایجاد فضایی مثبت و حمایتی
• روتین‌های ساختاریافته: ایجاد روال‌های روزانه ثابت برای به حداقل رساندن سردرگمی و افزایش حس امنیت

والدین چگونه می‌توانند به کودکان مبتلا به آگنوزی بینایی کمک کنند؟

والدین نقشی حیاتی در حمایت از کودکان مبتلا به آگنوزی بینایی ایفا می‌کنند. ایجاد محیطی پرورشی و حمایتی برای کودک ضروری است. والدین می‌توانند از نزدیک با مربیان، درمانگران و متخصصان همکاری کنند تا استراتژی‌های مناسبی را برای نیازهای منحصربه‌فرد فرزندشان ارائه دهند. این استراتژی‌ها ممکن است شامل استفاده از رویکردهای چندحسی برای یادگیری، ادغام نشانه‌های لمسی و شنیداری در کنار نشانه‌های بصری، و تقسیم وظایف به مراحل قابل مدیریت باشند.

تشویق به برقراری ارتباط باز درمورد چالش‌ها و احساسات به کودکان کمک می‌کند تا احساس درک شدن داشته باشند. فراهم کردن فرصت‌هایی برای تعاملات اجتماعی و دوستی‌ها می‌تواند باعث کاهش احساسات مربوط به انزوا شود.

به‌علاوه درگیر شدن در فعالیت‌هایی که بر حواس غیربصری تمرکز دارند باعث توسعه حسی کودک می‌شود و اعتمادبه‌نفس او را تقویت می‌کند.

والدین می‌توانند با کمک رویکردی مثبت و سازگار، فرزندان خود را توانمند سازند تا چالش‌های موجود را با استقلال و انعطاف‌پذیری بیشتری مدیریت کنند.

جمع‌بندی

آگنوزی بینایی، اختلالی عصبی و نادر است که در آن مغز کودک، با وجود بینایی سالم، در پردازش و تشخیص اطلاعات بصری ناتوان است و اغلب به‌دلیل آسیب مغزی یا ناهنجاری‌های رشدی در لوب‌های پس‌سری و گیجگاهی ایجاد می‌شود. این وضعیت می‌تواند به اشکال مختلفی بروز کند و بر جنبه‌های مختلف زندگی کودک تأثیر بگذارد. ازآنجایی‌که درمانی برای این وضعیت وجود ندارد، مدیریت آن بر توانبخشی شناختی و کاردرمانی تمرکز دارد تا به کودک آموزش داده شود تا از حواس چندحسی (لامسه، شنوایی) و استراتژی‌های جبرانی برای شناسایی محیط اطراف خود استفاده کند؛ لذا مداخله زودهنگام و حمایت والدین و متخصصان برای کمک به کودک جهت رسیدن به استقلال و انعطاف‌پذیری ضروری است.

منابع

casrf.org

flintrehab.com

my.clevelandclinic.org