اوتیسم، اختلالی عصبی‌رشدی است که می‌تواند بر مهارت‌های اجتماعی مانند بازی، یادگیری و برقراری ارتباط تأثیر بگذارد. رفتارهای تکراری، علایق وسواسی و چالش با غذا خوردن از دیگر علائم اتیسم هستند. تشخیص زودهنگام علائم این اختلال به درمان به‌موقع و کاهش علائم آن کمک می‌کند. بنابراین بهتر است والدین به رفتارهای فرزندان خود از سنین پایین توجه کنند تا بتوانند با توجه به نرسیدن کودک به نقاط عطف رشد، اتیسم را در او تشخیص دهند. در همین راستا برای تشخیص راحت‌تر اوتیسم، در این مطلب علائم این اختلال را در سنین مختلف توضیح می‌دهیم.
علائم و نشانه‌های اولیه اوتیسم در نوزادان زیر یک سال
برخی از والدین زمانی که نوزادشان در حدود 6 تا 12ماهگی است، علائم اولیه اوتیسم را تشخیص می‌دهند. البته، همه نوزادان ازنظر زمان‌بندی رشد مشابه نیستند اما دانستن علائم اوتیسم به تشخیص زودهنگام آن کمک می‌کند.
علائم اوتیسم در نوزادان 0 تا 3 ماهه
- اجسام متحرک را با چشم دنبال نمی‌کنند
- نسبت به صداهای بلند حساسیت دارند
- حالت چهره محدودی دارند
- در تشخیص چهره‌ها (مخصوصاً چهره‌های جدید) ضعیف هستند
علائم اوتیسم در نوزادان 4 تا 7 ماهه
- نسبت به برخی صداها بی‌علاقه هستند. مثلاً برای یافتن مکان صداها نمی‌چرخند
- صدای کمی از خود در می‌آورند
- ازنظر کلامی محدود هستند. به‌عنوان مثال نمی‌خندند یا جیغ نمی‌زنند
- توانایی رسیدن به اشیاء را ندارند
- توانایی گرفتن یا نگه داشتن اشیاء را ندارند
- حالات محدودی در صورت خود ایجاد می‌کنند یا واکنش عاطفی محدودی نشان می‌دهند. به‌عنوان مثال به خودی خود لبخند نمی‌زنند
علائم اوتیسم در نوزادان 8 تا 12 ماهه
- توانایی خزیدن ندارند
- از تماس چشمی اجتناب می‌کنند
- گفتار محدود یا نامفهوم دارند
- ممکن است از حرکاتی مانند تکان دادن سر خودداری کنند
- شاید به اشیاء یا تصاویر اشاره نکنند
- ممکن است نامتعادل به‌نظر برسند یا حتی درصورت حمایت قادر به ایستادن نباشند
اطلاعات بیشتر: علائم اوتیسم در نوزادان
علائم و نشانه‌های اوتیسم در کودک نوپا بین یک تا سه سال
علائم اولیه اوتیسم در کودکان نوپا بین 1 تا 2 سال
- کم حرف زدن یا حرف نزدن
- راه رفتن فقط روی انگشتان پا
- مشکل در پیروی از دستورالعمل‌های کلامی ساده
- محدودیت در حرکات و تقلید از اعمال دیگران
- نشان دادن علاقه شدید به اشیاء خاص
- نشان دادن علاقه شدید به اشیا یا مواد غیرمعمول یا غیرمنتظره
- عدم تمایل برای به اشتراک‌گذاری اشیاء یا فعالیت‌هایی که به آنها علاقه دارند
- درگیر شدن در اعمال و فعالیت‌های تکراری، مانند قرار دادن اشیاء به‌صورت پشت سر هم
علائم اولیه اوتیسم در کودکان نوپا بین 2 تا 3 سال
- گفتار محدود
- ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌های شفاهی ساده
- نشان دادن علاقه کم به بازی‌های تخیلی، مانند بازی‌های وانمودی
- نشان دادن علاقه کم به کودکان دیگر
- تمایل به رعایت روالها و ناراحت شدن از تغییر
- حساسیت شدید به بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و برخی تجربیات حسی دیگر
- نشان دادن حساسیت محدود یا بدون حساسیت به برخی از تجربیات حسی مانند گرما، سرما، لمس، گرسنگی، تشنگی یا درد
- دلبستگی به بازی با اسباب‌بازی‌ها، فعالیت‌ها یا کارهای خاص
علائم اوتیسم در کودکان 4، 5 و 6 ساله
رایج‌ترین علائم اتیسم در کودکان 4 تا 6 سال شامل موارد زیر هستند:
تفاوت‌های گفتاری
کودکان مبتلا به اوتیسم تقریباً همیشه نوعی تفاوت گفتاری دارند. به‌عنوان مثال، آنها ممکن است:
- فقط به‌صورت غیرکلامی ارتباط برقرار کنند
- تأخیر در گفتار داشته باشند
- با عروض غیرمعمول (ریتم، استرس و آهنگ گفتار) صحبت کنند
- سخنرانی‌های تلویزیونی یا صحبت‌های دیگران را به خاطر بسپارند و تکرار کنند
آنها همچنین ممکن است خیلی سریع صحبت کرده، یک چیز را بارها و بارها بگویند یا از دستور زبان نادرست استفاده کنند.
مشکلات ارتباط اجتماعی
کودکان مبتلا به اتیسم همیشه مشکلات ارتباط اجتماعی دارند که می‌توانند به‌طرق مختلف ظاهر شوند:
- اجتناب از تماس چشمی یا داشتن مشکل در حفظ تماس چشمی در طول مکالمه
- عدم واکنش به نام خود
- عدم علاقه برای بازی با کودکان دیگر یا دوستیابی
- ناتوانی در درک و بیان احساسات
- ناتوانی در برقراری ارتباطات غیرکلامی، مانند حالات چهره، حرکات و لحن صدا
- آنها ممکن است اصلاً مایل به تعامل با کسی نباشند، ترجیح می‌دهند بچرخند، اشیاء را ردیف کنند، مدام در توالت آب بریزند یا آواز بخوانند.
- آنها ممکن است بخواهند همیشه با دیگران تعامل داشته و به مرزها توجهی نداشته باشند.
- آنها ممکن است اصرار داشته باشند که راه خود را طی کنند و همیشه به‌دنبال منافع خود باشند.
- آنها ممکن است بسیار منفعل باشند.
کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است دیرتر از همسالان خود بازی با کودکان دیگر را بیاموزند.
بر اساس مطالعات انجام‌شده، حدود 30 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم علائم کناره‌گیری و اجتناب از اجتماع را تا سن 6سالگی نشان می‌دهند. بااین‌حال، به یاد داشته باشید چالش‌های اجتماعی به‌تنهایی لزوماً به معنی ابتلای کودک به اوتیسم نیست.
حساسیت حسی
بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم نیز تفاوت‌هایی در پردازش حسی دارند که می‌توانند آنها را نسبت به محرک‌های خاص بیش‌ازحد یا کمتر حساس کنند. این حساسیت به‌صورت زیر ظاهر می‌شود:
- میل شدید یا اجتناب از صدای بلند، در آغوش گرفتن، طعم‌ها، بافت‌ها یا بوها
- حساسیت فوق‌العاده به نور
- پرت شدن حواس با صداها و حرکات کوچک
- پوشاندن گوش‌ها برای جلوگیری از شنیدن صداهای بلند یا ناگهانی
- داشتن رژیم غذایی بسیار محدود به‌دلیل حساسیت به بافت یا طعم غذا
- اصرار بر پوشیدن انواع خاصی از لباس‌ها (مانند پارچه‌های نرم بدون برچسب)
- داشتن تحمل درد بالا یا عدم توجه به بریدگی و کبودی
برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم تحت تأثیر انواع ورودی‌های حسی که ممکن است دیگران حتی متوجه آن نشوند (مانند دئودورانت‌های معطر، صدای کم و غیره) دچار استرس می‌شوند.
مطالعات نشان می‌دهند که بین 42 تا 88 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم دارای حساسیت‌های حسی هستند که بر زندگی روزمره آنها تأثیر می‌گذارند. کاردرمانی می‌تواند برای کودکانی که با تنظیم حسی دست‌وپنجه نرم می‌کنند بسیار مفید باشد.
حرکات غیرمعمول
کودکان مبتلا به اتیسم اغلب (اگرچه نه همیشه) متفاوت از سایر کودکان حرکت می‌کنند. به‌عنوان مثال، درحالی‌که بسیاری از کودکان ممکن است شست خود را بمکند، ناخن‌های خود را بجوند، یا موهای خود را بچرخانند، کودکان مبتلا به اوتیسم به احتمال زیاد دست‌های خود را تکان می‌دهند، روی انگشتان پا می‌دوند یا به عقب و جلو تکان می‌خورند.
کودکان مبتلا به اوتیسم به‌شکلی سفت راه می‌روند و دست‌های خود را ثابت نگه می‌دارند یا به‌شکلی نامناسب می‌دوند. آنها ممکن است دست و پا چلفتی باشند و در پرتاب کردن، گرفتن، نوشتن یا کشیدن مشکل داشته باشند.
رفتارهای تکراری و علایق محدود
یکی دیگر از علائم شایع اوتیسم در کودکان 4 تا 6ساله، انجام رفتارهای تکراری یا داشتن علایق بسیار محدود است. برخی از نمونه‌ها عبارت‌اند از:
- تکرار چندباره کلمات، عبارات یا صداهای خاص (اکولالیا)
- علاقه شدید به موضوعی خاص، مانند قطار یا دایناسورها، به‌استثنای سایر علایق
- اصرار بر پیروی از روالها یا مناسک خاص و ناراحت شدن شدید درصورت مختل شدن آنها
- تکان دادن دست‌ها، تکان خوردن به جلو و عقب، یا چرخیدن به‌صورت دایره‌ای
- ردیف کردن اسباب‌بازی‌ها یا اشیاء دیگر به‌روشی دقیق
تحقیقات نشان داده‌اند که رفتارهای تکراری و علایق محدود در 88 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم وجود دارند. بااین‌حال، همه رفتارهای تکراری نگران‌کننده نیستند.
تفاوت‌های رفتاری
کودکان اوتیسمی متفاوت از همسالان معمولی خود رفتار می‌کنند. درحالی‌که کودکان معمولی ممکن است برای رسیدن به مسیر خود (یا به‌دلیل خستگی یا گرسنگی) عصبانی شوند، کودکان مبتلا به اوتیسم به احتمال زیاد دچار فروپاشی می‌شوند؛ زیرا ناامید هستند یا نمی‌توانند نیازهای خود را بیان کنند.
سایر تفاوت‌های رفتاری کودکان مبتلا به اوتیسم عبارت‌اند از:
- داشتن علایق مرتبط با افراد مسن یا جوان‌تر از آنها
- «درجا زنی»، به این معنا که آنها یک کار را بارها و بارها دقیقاً به همان شکل تکرار می‌کنند
- علاقه به روال کارها و ناراحت شدن با تغییر روال عادی
- احساساتی شدن درمورد چیزهای کوچک و تحمل کمتر استرس
حتی نوجوان یا بزرگسال مبتلا به اوتیسم نیز ممکن است ناگهان به‌دلیل تغییر برنامه یا فراموش کردن بطری آب شروع به گریه کند.
سبک بازی متفاوت
کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب متفاوت از همسالان خود بازی می‌کنند. آنها ممکن است:
- به‌تنهایی بازی کنند و تعامل با کودکان دیگر را دشوار یا حتی غیرممکن بدانند
- با سازماندهی یا ردیف کردن اشیاء، پر کردن آنها در ظروف، یا پرسه زدن در اطراف حیاط یا زمین بازی و پرتاب خاک به هوا بازی کنند
- پیروی از قوانین ورزش‌هایی مانند فوتبال یا بیسبال برای آنها دشوار باشد
مطالعه بیشتر: با علائم اوتیسم در کودکان 5 ساله و 4 ساله بیشتر آشنا شوید.
علائم و نشانه‌های اوتیسم در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان
والدین، معلمان و مراقبان می‌توانند برای تشخیص اوتیسم در کودک اوتیسم به علائم زیر توجه کنند:
- ناتوانی در برقراری تعامل اجتماعی
- ناتوانی در دوستیابی
- اشتباه گرفتن نشانه‌های اجتماعی یا زبان بدن
- تفسیر نادرست از مکالمات
- پیدا کردن آسان‌تر دوستی‌های آنلاین
- ارتباط چشمی ضعیف
- مشکلات پردازش حسی
- تجربه اضافه بار حسی. به‌عنوان مثال سر و صدای مدرسه ازنظر آنها طاقت‌فرسا است
- ناتوانی در کنار آمدن با صف‌ها یا ازدحام جمعیت
- حساس به لمس
- داشتن مشکلاتی در برنامه‌ریزی و سازماندهی کار، کیف یا روز مدرسه
- مشکلات عاطفی
- عزت نفس پایین
- مشکل یا بی‌میلی در بیان یا برچسب زدن به احساسات خود
- سطوحی از اضطراب که در مقایسه با موقعیتی که آنها را تحریک می‌کند بیش‌ازحد به نظر می‌رسد
- خلق و خوی ضعیف یا افسردگی
- تمایل به کناره‌گیری از دنیای بیرون
برای اطلاعات بیشتر شما را به خواندن مقاله اوتیسم در نوجوانان دعوت میکنیم.
علائم اوتیسم در بزرگسالان
علائم «کلاسیک» اوتیسم در کودکان همیشه در بزرگسالان، به‌ویژه افرادی که اتیسم آنها در کودکی تشخیص داده نشده است، مشاهده نمی‌شوند. بزرگسالان در این طیف معمولاً علائم مربوط به مشکلات اجتماعی و ارتباطی، رفتارهای تکراری، مشکلات پردازش حسی و مسائل مربوط به عملکرد اجرایی و نظریه ذهن را نشان می‌دهند. شرح کوتاه و فهرستی از علائم رایج در بزرگسالان در زیر فهرست شده است:
علائم اجتماعی
مشکلات اجتماعی شامل مسائل مربوط به ارتباط و تفاهم هستند که گاهی‌اوقات روند تبادل معمول مکالمه اجتماعی را دشوار می‌کنند. برای بزرگسالان مبتلا به اوتیسم اغلب دشوار است که چیزها را از دیدگاه دیگری ببینند و ارتباطات غیرکلامی مانند چرخاندن چشم، شانه بالا انداختن یا سایر حالات صورت را تفسیر کنند.
مثال‌ها عبارت‌اند از:
- مستعد اشتباهات اجتماعی ناخواسته و اشتباه در صحبت کردن
- ناتوانی در حفظ مکالمات و ماندن در موضوع
- ناتوانی در تعامل اجتماعی
- مشکل در بیان افکار شخصی
- حافظه خوب در حفظ جزئیاتی مانند حقایق یا اسامی
- نیاز به پشتیبانی برای درک زبان مجازی
رفتارهای تکراری
رفتارهای تکراری شامل برنامه‌ها و فعالیت‌های محدود، چیدمان‌های سخت و سازگاری با محیط‌های اطراف، و علایق یا وسواس‌های شدید هستند. اغلب رفتارهای تکراری پاسخی به تحریک بیش‌ازحد و نشانه‌هایی از مسائل پردازش حسی هستند.
مثال‌ها عبارت‌اند از:
- رفتار خودتحریکی مانند مالیدن دست روی ران یا مالیدن انگشت در جیب یا ضربه زدن به پا
- ترجیح دادن برنامه‌ها و روال‌های یکسان و روتین
- پوشیدن لباس راحت که ممکن است با انتظارات اجتماعی در تضاد باشد
- مستعد حواس‌پرتی توسط صداها یا جلوه‌های بصری
عملکرد اجرایی
عملکرد اجرایی به توانایی‌ها و مهارت‌های مرتبط با برنامه‌ریزی، سازماندهی، حفظ توجه و خودتنظیمی اشاره دارد. بزرگسالان در این طیف ممکن است چالش‌هایی را با برنامه‌ریزی و تفکر پیچیده تجربه کنند که درک موضوع اصلی برای آنها دشوار شود.
مثال‌ها عبارت‌اند از:
- نیاز به حمایت برای تعیین اهداف و برنامه‌های بلندمدت
- دیر کردن ناخواسته یا فراموش کردن قرارهای ملاقات
- به چالش کشیدن درک تئوری‌های گسترده در عین تسلط بر جزئیات
- نیاز به تشویق و حمایت برای درک انتظارات و دیدگاه‌های دیگران
علائم و نشانه‌های اوتیسم در دختران
بسیاری از علائم رایج اوتیسم در دختران عبارت‌اند از:
- در سن 12ماهگی به نام خود پاسخ نمی‌دهند
- ترجیح می‌دهند در آغوش گرفته نشوند
- در پیروی از دستورالعمل‌ها مشکل دارند
- وقتی شخص دیگری به چیزی اشاره می‌کند به آن نگاه نمی‌کنند
- برخی مهارت‌ها را از دست می‌دهند؛ به‌عنوان مثال کلمه‌ای که قبلاً می‌توانستند بگویند را نمی‌توانند استفاده کنند
- در توضیح آنچه می‌خواهند یا نیاز دارند مشکل دارند
- در درک احساس دیگران مشکل دارند
- از تماس چشمی اجتناب می‌کنند
سایر ویژگی‌های کلیدی رفتار اوتیسم، روال‌های سخت و اقدامات مکرر هستند. برخی از نمونه‌های رایج عبارت‌اند از:
- در تطبیق با تغییر روال مشکل دارند
- به‌طور غیرعادی به اشیاء یا اسباب‌بازی‌ها وابسته می‌شوند
- از طرفی به طرف دیگر تکان می‌خورند
- زمان زیادی برای سازماندهی اقلام صرف می‌کنند
- کلمات، عبارات یا صداهای خاص را تکرار می‌کنند
- واکنش غیرعادی به بوها، مزه‌ها یا صداهای خاص دارند
- مشکلات حرکتی، ازجمله اختلال در تعادل یا مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت دارند
بیشتر این علائم در دوران نوزادی یا اوایل کودکی ظاهر می‌شوند، اگرچه ممکن است این اختلال همیشه در آن دوره تشخیص داده نشود. علائم دیگر ممکن است تا زمانی که کودک بزرگ‌تر نشود آشکار نشوند.
جمع‌بندی
شناخت علائم و نشانه‌های اوتیسم در سنین مختلف نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و ایجاد فرصت‌های بهتر برای مداخلات درمانی دارد. این نشانه‌ها در هر مرحله از رشد می‌توانند به شکل‌های متفاوتی بروز پیدا کنند؛ برای مثال، در کودکان نوپا ممکن است عدم توجه به ارتباط چشمی یا تأخیر در گفتار مشاهده شود، درحالی‌که در سنین بالاتر مشکلاتی مانند دشواری در برقراری روابط اجتماعی یا تکرار رفتارها قابل تشخیص هستند. آگاهی از این علائم و تغییرات آنها با رشد کودک، به والدین، مراقبان و متخصصان کمک می‌کند تا نیازهای کودک را بهتر درک کنند و برنامه‌های حمایتی مناسبی ارائه دهند. درنهایت، هر چه تشخیص زودتر صورت گیرد، فرصت بیشتری برای کمک به بهبود کیفیت زندگی و تقویت مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودک فراهم می‌شود. اگر شما نیز نگران علائم اوتیسم در کودک خود هستید، مشاوره با متخصصان و گروه‌های توانبخشی می‌تواند گامی مؤثر در مسیر درمان باشد. تیم متخصصان "گروه توانبخشی راه کمال" آماده است تا با ارائه خدمات جامع و تخصصی به شما در این زمینه کمک کند. برای دریافت مشاوره رایگان و یا وقت ویزیت با ما تماس بگیرید و گامی مؤثر در مسیر بهبود بردارید.
منابع
مطالب مشابه
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آنها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آنها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آنها بسیار افسرده هستند.
کف پای صاف اختلال رایجی است که در آن قوس داخلی پاها در زمان تحمل فشار صاف می شود. هنگامی که افراد دارای کف پای صاف می‌ایستند، پاهای آنها به سمت بیرون بوده و تمام کف پا پایین آمده و با زمین در تماس است.