ورزش به تنهایی نمیتواند به طور دائمی پاهای پرانتزی را اصلاح کند؛ زیرا تغییر شکل استخوان ممکن نیست. با این حال، اگر پاهای شما پرانتزی هستند، انجام ورزش و کشش میتواند مزایای قابل توجهی داشته باشد.
در بزرگسالان، به دلیل شکلگیری کامل استخوانها، جراحی تنها راه قطعی برای اصلاح پاهای پرانتزی است. البته برخی ورزشها میتوانند به بهبود موقعیت پاها و محافظت از زانوها کمک کنند. اما درمان پاهای پرانتزی در کودکان متفاوت است. در اکثر موارد، پاهای پرانتزی کودکان به طور طبیعی با رشد اصلاح میشود. در صورت تداوم این مشکل، ممکن است از بریس، فیزیوتراپی یا در موارد نادر جراحی استفاده شود.
این متن به چالشها و مزایای ورزش برای درمان پاهای پرانتزی میپردازد و همچنین نکاتی درباره انجام ایمن ورزش و گزینههای درمانی دیگر ارائه میدهد.
چگونه ورزش به درمان پاهای پرانتزی کمک میکند؟
اگرچه ورزش به طور مستقیم قادر به اصلاح پاهای پرانتزی نیست، اما مطالعات نشان دادهاند که کشش عضلات ران و ساق پا در صورتی که به طور منظم و پیشرفته انجام شود، میتواند تأثیرات مثبتی داشته باشد. به عنوان مثال، یک مطالعه توسط پارک، رو، و نامکونگ (2017) نشان داده است که تمرینات کششی و استفاده از باندهای الاستیک میتواند به بهبود فاصله فضای زانو و توزیع فشار کف پا در حین راه رفتن افراد مبتلا به پاهای پرانتزی کمک کند.
علاوه بر این، ورزش نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی بدن دارد. بسیاری از افراد با پاهای پرانتزی میتوانند بدون درد یا مشکل خاصی ورزش کنند. اما انتخاب تمریناتی با تأثیر کمتر که خطر مشکلات زانو را کاهش میدهند، از اهمیت زیادی برخوردار است.
ورزش همچنین به مدیریت وزن کمک میکند و از این طریق میتواند از بروز مشکلات مفصلی جلوگیری کند. اضافه وزن یک عامل خطر برای آرتروز زانو به شمار میرود، بنابراین حفظ وزن مناسب با کمک ورزش میتواند به سلامت مفاصل کمک کند.
کشش برای پاهای پرانتزی
با انجام تمرینات صحیح و مراقبت از زانوها، میتوانید از مشکلات بیشتر جلوگیری کنید. تقویت و کشش عضلات لگن و پاها به بهبود سلامت زانو و ثبات کلی کمک میکند.
برخی تمرینات ممکن است به بهبود ظاهر پاهای پرانتزی کمک کنند، هرچند قادر به اصلاح کامل آن نیستند. طبق یک مطالعه کوچک روی دانشجویان مبتلا به پاهای پرانتزی، انجام 60 دقیقه تمرینات کششی همسترینگ و استفاده از باند مقاومتی سه بار در هفته به مدت چهار هفته، باعث کاهش فاصله بین زانوها و بهبود ثبات زانو شده است. برخی از تمرینات موثر شامل موارد زیر هستند:
- کشش اداکتور. در حالت نشسته، یک زانو را خم کرده و زانوی دیگر را دراز کنید و آن را به سمت انگشت پا بکشید.
- کشش همسترینگ. هر دو پا را دراز کرده و تنه خود را به سمت جلو خم کنید.
- کشش فیگور. در حالت ایستاده، یک پا را روی زانوی مقابل قرار دهید و زانوی خمشده را به سمت بدن بکشید.
- تمرین ابداکتور با نوار مقاومتی. به پهلو دراز بکشید، نوار مقاومتی را دور رانها قرار دهید و پای بالایی خود را بالا ببرید.
- ضربه زدن به عقب. در حالت ایستاده، با خم کردن آرنجها و زانوها، نوار مقاومتی را دور دست و پا حلقه کنید و پا را به آرامی بالا ببرید.
این تمرینات میتوانند به تقویت عضلات و بهبود وضعیت پاها کمک کنند.
تمرینات تعادلی برای پاهای پرانتزی
تحقیقات نشان دادهاند که افرادی که پاهای پرانتزی دارند، ممکن است با چالشهای جزئی در تعادل، بهویژه هنگام حرکت به طرفین، مواجه شوند. این موضوع میتواند به دلیل تغییرات مرکز ثقل ناشی از وضعیت پاها، مچ پا و ران باشد که بر تعادل تأثیر میگذارد.
علاوه بر این، ممکن است نیاز به بهبود حس عمقی داشته باشید که به درک موقعیت بدن در فضا کمک میکند. تمرینات تعادلی میتوانند به بهبود عملکرد روزانه و کاهش خطر افتادن کمک کنند.
برخی از تمرینات مفید برای تعادل عبارتاند از:
- ایستادن روی یک پا. تعادل روی یک پا برای تقویت عضلات و بهبود هماهنگی.
- ایستادن تاندم. قرار دادن یک پا مستقیم جلوی پای دیگر برای افزایش ثبات.
- تمرین با توپ بوسو. استفاده از یک توپ بوسو برای چالش بیشتر در حفظ تعادل.
- استفاده از تخته تعادل. ایستادن روی تختههای چرخشی برای تقویت کنترل تعادل.
این تمرینات به تقویت عضلات تعادل و بهبود ثبات کمک کرده و از افتادنهای احتمالی جلوگیری میکنند.
فعالیتهای پیشنهادی
ورزشهایی که کمفشار یا بدون فشار هستند، به سلامت بهتر زانوها کمک میکنند. این تمرینات باعث کاهش فشار وارد بر مفاصل زانو میشوند و میتوانند از مشکلات مربوط به سایش و پارگی جلوگیری کنند.
اگر از قبل در ناحیه ساق پا درد دارید، بهتر است به دنبال فعالیتهای ورزشی بدون ضربه باشید. این شامل ورزشهایی مانند دوچرخهسواری، شنا، قایقرانی، یوگا، پیلاتس، رولربلیدینگ، تای چی و تمرینات با باند مقاومتی است.
این ورزشها ضمن تقویت عضلات، فشار کمتری به زانو وارد میکنند و برای حفظ سلامت مفاصل مفید هستند.
در جدول زیر ورزشهای مناسب و نامناسب برای درمان زانوی پرانتزی ذکر شدهاند:
ورزشهای مناسب |
ورزشهای نامناسب |
شنا |
دویدن |
دوچرخهسواری |
فوتبال |
قایقرانی |
ایروبیک |
یوگا |
بسکتبال |
پیلاتس |
تنیس |
تای چی |
والیبال |
فیزیوتراپی برای پاهای پرانتزی
یک فیزیوتراپ متخصص ارتوپدی میتواند پاهای شما را بررسی کرده و یک برنامه تمرینی ایمن و مؤثر برایتان طراحی کند. آنها ورزشهایی را که فشار کمتری بر زانو وارد میکنند، پیشنهاد داده و حرکات را طوری اصلاح میکنند که ریسک آسیبدیدگی را کاهش دهند.
همچنین، فیزیوتراپ میتواند به بهبود تعادل شما کمک کند و تمریناتی ارائه دهد که پاها و زانوها را در راستای درست قرار دهد. این فرایند که به «تمرین عصبیعضلانی» معروف است، به بهبود حرکت بدن و افزایش ثبات کمک میکند.
محدودیتهای ورزش برای پاهای پرانتزی
با اینکه فواید ورزش معمولاً بیشتر از خطرات آن است، افراد با پاهای پرانتزی هنگام انجام فعالیتهای پرفشار که بر زانوها، لگن، و مچ پا فشار زیادی وارد میکنند، در معرض خطر آسیبهای بیشتری هستند.
این فشار ممکن است در فعالیتهای عادی مثل پیادهروی نیز رخ دهد، اما با تمرینات سنگینی مانند دویدن شدت آن افزایش مییابد و میتواند به مفاصل و رباطها آسیب بیشتری وارد کند.
آسیبهای مفصلی
پاهای پرانتزی میتوانند شکافی در قسمت خارجی یا جانبی مفصل زانو ایجاد کنند، در حالی که قسمت داخلی یا میانی زانوها تحت فشار قرار میگیرند.
- کشیدگی رباط. فاصلهای که در قسمت بیرونی زانو ایجاد میشود، فشار زیادی را به رباطهای جانبی وارد میکند. این رباطها استخوان لگن را به استخوان ساق پا متصل میکنند و از حرکت بیشازحد در بخش بیرونی زانو جلوگیری میکنند.
- ساییدگی غضروف. فشردهسازی داخل مفصل زانو ممکن است باعث درد یا ساییدگی و پارگی بیشتر در منیسک داخلی شود. این غضروف که بین استخوان لگن و ساق پا در مفصل زانو قرار دارد، نقش بالشتک را ایفا میکند.
- پارگی غضروف. فشار زیاد بر منیسک داخلی میتواند منجر به پارگی غضروف شود که یکی از مشکلات شایع پاهای پرانتزی است.
- آرتروز. فشردگی مداوم داخل مفصل زانو ممکن است به بروز آرتروز در ناحیه داخلی زانو منجر شود.
- سندرم درد کشککی-رانی. فشار بر روی زانو نیز میتواند خطر ابتلا به این سندرم را افزایش دهد که در آن کاسه زانو به استخوان لگن ساییده میشود و موجب درد و ناراحتی میگردد.
حرکت و نیرو
زانوی پرانتزی میتواند بر نحوه حرکت لگن و مچ پا تأثیر بگذارد و در هنگام ورزش احتمال افزایش مشکلات در این مفاصل ایجاد کند.
- تاندونیت. برخی تحقیقات نشان میدهند که ورزشکارانی که زانوهای پرانتزی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به تاندونیت آشیل هستند، که شامل التهاب تاندون نزدیک پاشنه پا است. با تنظیم نیروها و حرکات، ممکن است بتوانید این خطر را کاهش دهید.
- سوپیناسیون. افرادی که پاهای پرانتزی دارند، به ویژه دوندهها، بیشتر در معرض چرخش خارجی مچ پا (سوپیناسیون) هستند، به طوری که مچ پا به سمت بیرون و کف پا به سمت داخل میچرخد. این وضعیت باعث ایجاد فشار روی لبه خارجی پا و انگشتان کوچکتر میشود. استفاده از کفشهای اصلاحی یا ارتز ممکن است برای بهبود این شرایط توصیه شود.
نکات ایمنی
در راستا نگه داشتن زانوها در هنگام ورزش میتواند به بهبود وضعیت و کاهش خطر آسیب کمک کند. برای ایمن نگه داشتن زانوها، این نکات را در نظر داشته باشید:
- هنگام دویدن، دقت کنید که زانوهای شما هنگام فرود درست بالای انگشتان پا قرار گیرند تا فشار بهطور صحیح توزیع شود.
- در حین چهارزانو زدن، اجازه ندهید باسن به زیر خط زانو برسد. همیشه زانوها را در راستای انگشتان پا نگه دارید.
- از کفشهایی استفاده کنید که از پاها و مفاصل شما به خوبی حمایت کنند تا فشار وارده به زانوها کاهش یابد.
سایر گزینههای درمانی
اگر از درد زانو رنج میبرید یا دچار آسیب شدهاید، مهم است که قبل از شروع هر برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید. برای افرادی که پاهای پرانتزی دارند، مشاوره با یک متخصص پزشکی میتواند به شما در انجام صحیح تمرینات کمک کند.
پزشک شما ممکن است علاوه بر یک برنامه ورزشی اصلاحشده، استفاده از کفشهای مخصوص یا زانوبند را نیز توصیه کند.
اگر پاهای پرانتزی دارید و در فعالیتهایی مانند دویدن شرکت میکنید، ممکن است به ارتز (پایهکفش) نیاز داشته باشید که به طور خاص برای اصلاح الگوی راه رفتن شما طراحی شده است. با یک متخصص کفش یا پادپزشک مشورت کنید تا مناسبترین نوع کفش یا ارتز را برای بهبود مکانیک پای شما شناسایی کنید. ممکن است برای تهیه ارتز به نسخه پزشک نیاز داشته باشید.
کودکان با پاهای پرانتزی
اکثر موارد پاهای پرانتزی در کودکان معمولاً با رشد آنها بهبود مییابد. با این حال، اگر پاهای پرانتزی تا سالهای نوپا ادامه یابد، ممکن است نیاز به درمان داشته باشد.
بریسهای اصلاحی عمدتاً برای کودکانی که زانوهای پرانتزی دارند و به مداخله نیاز دارند، استفاده میشوند. این بریسها معمولاً شامل دستگاهی هستند که زانو و قوزک پا را اصلاح میکند و میتوانند در طول روز و شب مورد استفاده قرار گیرند. به طور کلی، استفاده از بریس برای اصلاح پاهای پرانتزی در بزرگسالان رایج نیست.
در برخی موارد، پاهای پرانتزی در کودکان میتواند به کمبود ویتامین دی و کلسیم مرتبط باشد که به بیماری راشیتیسم معروف است. این وضعیت با افزودن ویتامین دی و کلسیم به رژیم غذایی کودک قابل درمان است.
عمل جراحی
استئوتومی یک روش جراحی است که شامل شکستگی و تغییر شکل استخوان ساق پا (استخوان تیبیای قدامی) یا استخوان ران (استخوان فمور) با استفاده از پیچ و صفحات فلزی میباشد. برخی از روشها ممکن است هر دو استخوان را شامل شوند.
نوع خاص جراحی که پزشک شما انتخاب میکند، بستگی به محل انحراف و شدت آن دارد. بیشتر پزشکان تنها در صورتی عمل جراحی را توصیه میکنند که انحراف به حدی شدید باشد که علائمی مانند درد یا کاهش عملکرد ایجاد کند. به طور معمول، جراحان استئوتومی را صرفاً برای بهبود ظاهر پاهای پرانتزی انجام نمیدهند.
جمعبندی
ورزش با وجود چالشهایی که برای افرادی با پاهای پرانتزی ایجاد میکند، میتواند به بهبود سلامت مفاصل کمک کند. پاهای پرانتزی میتوانند ساختار زانوها را تحت تأثیر قرار دهند و بر نحوه حرکت پاها تأثیر بگذارند، که این موضوع میتواند خطر مشکلاتی در زانو، لگن و مچ پا را افزایش دهد. همچنین، ممکن است مشکلات بیشتری در تعادل و ثبات تجربه کنید.
با تقویت و کشش عضلات لگن و پا، ورزش میتواند به پیشگیری از برخی مشکلات مفصلی کمک کند. برخی تمرینات همچنین میتوانند به بهبود همراستایی پاها کمک کنند.
پزشک یا فیزیوتراپ شما میتواند توصیههایی درباره تمرینات ایمن و مؤثر برای درمان زانوی پرانتزی ارائه دهد. در موارد شدیدتر، ممکن است جراحی لازم باشد.
منابع