اختلال بیش‌فعالی اختلالی مزمن است که توانایی متمرکز ماندن فرد و کنترل تکانه‌ها و حرکات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کودکان مبتلا به بیش‌فعالی در رابطه با مدیریت زمان، نظم و تمرکز مشکل دارند. یکی از روش‌های درمان این اختلال، کاردرمانی است. کاردرمانی می‌تواند به روش‌های مختلف به کودکان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی کمک کند. در این مطلب به بررسی کاردرمانی کودکان بیش‌فعال می‌پردازیم.
بیش‌فعالی چیست؟
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی، اختلالی روانی است که بزرگسالان و کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال معمولاً در افراد مختلف علائم متفاوتی از خود بروز می‌دهد و به‌طور قابل‌توجهی بر روابط، تحصیلات و شغل بیمار تأثیر می‌گذارد.
علائم رایج اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی شامل موارد زیر هستند:
- مشکل در تمرکز روی کارها
- حواس‌پرتی
- بی‌قراری یا ناتوانی در نشستن طولانی‌مدت
- قطع مکرر صحبت دیگران
- فوران عاطفی، ابراز خشم یا ناامیدی
- بی‌دقتی
- فراموش کردن وظایف
در طول جلسه کاردرمانی چه اتفاقی میفتد؟
کاردرمانگر در جلسه اول کاردرمانی به ارزیابی فرزند شما می‌پردازد. ارزیابی معمولاً با مشورت والدین و معلمان کودک انجام می‌شود. در طول ارزیابی، درمانگر تأثیر بیش‌فعالی را بر تکالیف مدرسه، زندگی اجتماعی و عملکرد کودک در منزل بررسی می‌کند. او همچنین آزمایشی برای یافتن نقاط قوت و ضعف فرزند شما انجام می‌دهد. سپس راه‌هایی برای رسیدگی به این مشکلات ارائه می‌کند.
کاردرمانگر به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی کمک می‌کند تا مهارت‌های خاص زیر را در خود بهبود بخشند:
- سازماندهی و نظم
- هماهنگی فیزیکی
- انجام مستقل کارهای روزمره مانند دوش گرفتن، مرتب کردن کمد یا تخت
- کنترل سطوح «انرژی» و بیش‌فعالی
- او در طول کاردرمانی به انجام فعالیت‌های زیر می‌پردازد:
- انجام بازی‌هایی مانند گرفتن توپ یا ضربه زدن به آن برای بهبود هماهنگی
- انجام فعالیت‌هایی برای رفع خشم و پرخاشگری
- آموزش روش‌هایی جدید برای انجام کارهای روزانه مانند مسواک زدن، لباس پوشیدن یا تغذیه
- آموزش تکنیک‌هایی برای بهبود تمرکز
- تمرین دست‌خط
- آموزش مهارت‌های اجتماعی
- ارائه روش‌های مدیریت زمان
- ارائه راهکارهایی برای سازماندهی در مدرسه و خانه
مراحل کاردرمانی
کاردرمانی سه مرحله دارد که بسته به نیازهای کودک می‌توانند به‌ترتیب یا به‌طور همزمان انجام شوند. این مراحل در ادامه توضیح داده شده‌اند:
روش‌های آماده‌سازی
این مورد شامل روش‌ها و فعالیت‌هایی است که کودک را برای شرکت در فعالیتی خاص آماده می‌کند.
فعالیت‌های هدفمند
این فعالیت‌ها برای تقویت مهارت‌ها و رسیدن به هدفی خاص به بیمار توصیه می‌شوند. فعالیت‌های متنوعی وجود دارند که با توجه به ویژگی‌های فردی بیمار مشخص می‌شوند و شامل ارتباط، ورزش، کارهای داوطلبانه، باغبانی و فعالیت‌های اجتماعی هستند.
مداخله بر پایه وظایف فردی
مداخله بر پایه وظایف فردی شامل کار کردن کودک برای رسیدن به هدف و انجام وظایف، تحت نظارت درمانگر است. این فعالیت‌ها نیز متنوع بوده و برای کودکان مختلف متفاوت هستند. برخی از این فعالیت‌ها شامل انجام تکالیف درسی، پیروی از دستورالعمل‌ها یا لباس پوشیدن هستند.
همان‌طور که کاردرمانگر بر کودک نظارت دارد، می‌تواند عملکرد او را بسنجد. این کار به افزایش استقلال و بهبود مهارت‌های او کمک می‌کند.
تکنیک‌های کاردرمانی
جنبه‌های زیادی برای کاردرمانی وجود دارند که شامل راهنمایی و آموزش اعضای خانواده یا مراقبان مبتلایان به بیش‌فعالی، توصیه‌هایی برای تجهیزات سازگار و ارزیابی خانه، محل کار، مدرسه یا محیط‌های دیگر هستند.
کاردرمانگر در هنگام انتخاب رویکرد درمانی به بررسی چالش‌های خاص بیمار و بهترین راه‌های رویارویی با آنها می‌پردازد.
مداخلات دارویی و روان‌شناختی، روش‌هایی استاندارد برای کاهش علائم بیش‌فعالی هستند. اما توجه به این نکته مهم است که کاهش علائم لزوماً عملکرد روزانه فرد را بهبود نمی‌بخشد. بنابراین استفاده از روش‌های کاردرمانی برای کمک به بیمار و حفظ استقلال او از اهمیت زیادی برخوردار است.
در ادامه روش‌های موردا ستفاده در کاردرمانی ذکر شده‌اند:
بازی‌درمانی
بازی‌درمانی برای کمک به رشد مهارت‌های اجتماعی، بهبود مهارت‌های ارتباطی و یادگیری نحوه مدیریت احساسات به کودکان استفاده می‌شود.
آموزش مهارت‌های حرکتی ظریف
آموزش مهارت‌های حرکتی ظریف به کودکان کمک می‌کند تا هماهنگی دست و چشم، مهارت و قدرت انگشتان خود را بهبود بخشند.
آموزش مهارت‌های حرکتی درشت
آموزش مهارت‌های حرکتی درشت به کودکان کمک می‌کند تا تعادل، هماهنگی و آمادگی جسمانی کلی خود را بهبود بخشند.
درمان شناختی-رفتاری
درمان شناختی-رفتاری برای کمک به کودکان در شناسایی افکار و رفتارهای منفی و جایگزینی آنها با افکار مثبت استفاده می‌شود.
درمان حسی
کاردرمانگر ممکن است به بررسی اختلال پردازش حسی در فرزند شما بپردازد.
کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی گاهی‌اوقات بیشتر از همسالان خود در پردازش مناظر، صداها، بوها و ... مشکل دارند. تحقیقات مختلف نشان می‌دهند این مسئله به اختلال پردازش حسی مربوط است. درواقع برخی از کودکان بیش‌فعال نسبت به حواس مختلف حساسیت زیاد و برخی دیگر حساسیت کمی دارند.
کاردرمانگران از تکنیکی به نام درمان یکپارچگی حسی برای کمک به کودکان بیش‌فعال که دارای اختلال پردازش حسی هستند، استفاده می‌کنند. در این تکنیک، درمانگر با استفاده از موارد زیر به سازماندهی مجدد سیستم حسی کودک کمک می‌کند:
- فشار عمیق، مانند ماساژ یا استفاده از جلیقه یا پتو
- حرکات ریتمیک و تکراری مانند تاب، ترامپولین یا توپ ورزشی
- بافت‌های مختلف برای لمس توسط کودک
- درمان مشکلات شنوایی برای کمک به حساسیت به صداها
درمان حسی می‌تواند بخشی از درمان کلی اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی باشد که شامل دارو و رفتاردرمانی می‌شود.
تحقیقات انجام‌شده درخصوص اختلال پردازش حسی جدید هستند. شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند این تکنیک می‌تواند به بهبود مسائلی مانند تکانشگری و بیش‌فعالی کمک کند. اما اکثر متخصصان فکر می‌کنند کاردرمانی برای کمک به درمان ضعف‌های هماهنگی و سازماندهی که کودکان مبتلا به بیش‌فعالی اغلب به آن دچار هستند، بهترین روش است.
فواید کاردرمانی کودکان بیش‌فعال
کاردرمانی مزایای زیادی برای کودکان بیش‌فعال دارد. برخی از مزایای کلیدی عبارت‌اند از:
- بهبود توجه و تمرکز و افزایش موفقیت کودکان در مدرسه و سایر فعالیت‌ها
- توسعه مهارت‌های خودتنظیمی و مدیریت احساسات و رفتارها
- بهبود مهارت‌های اجتماعی کودکان، ازجمله توانایی در برقراری ارتباط، تعامل با دیگران و دوست‌یابی
- بهبود آمادگی جسمانی و هماهنگی برای شرکت در فعالیت‌های ورزشی
- افزایش عزت نفس، اعتمادبهنفس و غرور در توانایی‌ها و مهارت‌های فردی
- به‌طور کلی، کاردرمانی ابزار ارزشمندی برای کمک به کودکان بیش‌فعال است و باعث توسعه مهارت‌های آنها در مدرسه، خانه و زندگی می‌شود.
چگونه می‌توانم کاردرمانگر مناسبی را پیدا کنم؟
در ادامه نکاتی برای یافتن کاردرمانگر مناسب برای درمان کودکان بیش‌فعال ذکر شده‌اند:
- کاردرمانگری معتبر پیدا کنید: مطمئن شوید کاردرمانگر دارای مدرک تحصیلی معتبر و مجوز قانونی است. همچنین رزومه و سابقه کاری درمانگر را بررسی کرده و از میزان موفقیت شغلی او اطمینان حاصل کنید.
- رفتار کاردرمانگر را با فرزند خود بررسی کنید: مراقب نحوه تعامل فرزندتان و کاردرمانگر باشید و مطمئن شوید آنها ازنظر شخصیتی سازگار هستند. به انرژی و میزان فعالیت درمانگر توجه کنید. در برخی موارد انرژی پایین درمانگر باعث می‌شود کودک شما علاقه‌ای به جلسات نداشته باشد و دچار افت شود.
- درمانگری پیدا کنید که پردازش حسی را درک کند: اگر فکر می‌کنید فرزند شما در پردازش حسی مشکل دارد، حتماً درمانگری پیدا کنید که در این زمینه تخصص داشته باشد.
- اهداف درمانی درمانگر را بررسی کنید: از درمانگر بخواهید اهداف درمانی خود را برای شما توضیح دهد. همچنین سعی کنید به‌طور مداوم و شفاف با او در ارتباط باشید.
- روند پیشرفت کودک را زیر نظر داشته باشید: از درمانگر بخواهید روند پیشرفت فرزندتان را به شما گزارش دهد. همچنین تمرین‌های کاردرمانی را در منزل انجام دهید تا مهارت‌های کودک را بررسی کنید.
- همیشه به غرایز خود نیز اعتماد کنید: اگر احساس می‌کنید درمانگری خاص برای خودتان یا فرزندتان مناسب نیست، گزینه دیگری را پیدا کنید.
خدمات گروه توانبخشی راه کمال برای کاردرمانی کودکان بیش‌فعال
اختلال بیش‌فعالی نوعی اختلال رفتاری است که اغلب با نقص توجه و فعالیت‌های شدید فیزیکی همراه می‌شود. این عارضه یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی در کودکان است. یکی از روش‌های درمان این اختلال، کاردرمانی است. کاردرمانی از تکنیک‌های مختلف برای درمان کودکان بیش‌فعال استفاده می‌کند. گروه توانبخشی راه کمال با کمک کادر درمانی دلسوز و باتجربه به تشکیل جلسات کاردرمانی می‌پردازد. متخصصان و کارشناسان این مرکز در طول جلسات درمانی به توسعه مهارت‌های کودک و حفظ استقلال او کمک می‌کنند. بنابراین اگر فرزند شما مبتلا به بیش‌فعالی است، به مرکز ما مراجعه کنید و از خدمات کادر درمانی ما بهره‌مند شوید.
منابع
مطالب مشابه
آموزش نوشتن به کودکان مبتلا به اوتیسم پروسه‌ای چالش‌برانگیز است؛ زیرا نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، صبر و حوصله است. ازآنجایی‌که مهارت‌های سوادآموزی برای زندگی روزمره بسیار حیاتی هستند، باید به کودک مبتلا به اوتیسم کمک کنید در این توانایی‌ها رشد کند.
علت و دلایل زیادی برای بروز اختلال نقض توجه یا بیش‌فعالی گزارش شده است. بیش‌فعالی در اثر عوامل ژنتیکی، مشکلات دوران بارداری و زایمان، آسیب‌های مغزی، ترومای روانی و عوامل محیطی ایجاد می‌شود.
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی، اختلالی عصبی‌رشدی است که معمولاً از دوران کودکی شروع می‌شود و می‌تواند تا بزرگسالی نیز ادامه یابد. درحالی‌که علائم بیش‌فعالی ممکن است در طول زمان تغییر کنند یا تکامل یابند، ویژگی‌های اصلی این اختلال اغلب در طول زندگی فرد باقی می‌مانند.
نوزادان نارس با مغزهای رشدنکرده به دنیا می‌آیند و این مسئله آنها را در برابر آسیب‌هایی که می‌توانند باعث فلج مغزی شوند آسیب‌پذیرتر می‌کند. با مداخله زود هنگام علائم و عوارض فلج مغزی را می‌توان برای بهینه‌سازی کیفیت زندگی کودک به حداقل رساند.
فلج مغزی خفیف به اختلالات حرکتی ناشی از آسیب خفیف به مغز در حال رشد اشاره دارد. ازآنجایی‌که آسیب آنقدر شدید نیست، اختلالات حرکتی ممکن است در سال‌های اولیه کودکی ناشناخته بمانند. بااین‌حال، با رشد کودکان مبتلا به فلج مغزی خفیف، اختلالات حرکتی ممکن است آشکارتر شوند. خوشبختانه هیچ وقت برای بهبودی دیر نیست.
طول عمر کودکان فلج مغزی به عوامل متعددی بستگی دارد با این حال با مراقبت و درمان‌های مناسب بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی می‌توانند زندگی طولانی و پرباری داشته باشند.پس برای آشنایی بیشتر با این موضوع با ما همراه باشید.
علائم فلج مغزی در نوزادان بر هماهنگی و توانایی آنها برای حرکت مستقل تأثیر می‌گذارد و همیشه بلافاصله قابل تشخیص نیست. این امر به‌ویژه زمانی صادق است که علائم فلج مغزی خفیف باشند.
اختلال پردازش حسی (SPD) کودکان بیش فعال درصورت درک بیش‌ازحد حواس مختلف ازجمله لامسه یا شنوایی ایجاد شده که منجر به دشوار شدن عملکرد برای بیمار، احساس اضطراب یا حتی وحشت می‌شود.
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی بیشتر درمعرض خطر مشکلاتی هستند که بر عملکرد آنها در تحصیل و مدرسه تأثیر منفی می‌گذارند.آنها در ریاضی و مهارت خواندن توانایی کمتری دارند و اختلال می تواند بر میانگین نمرات دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.
رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان بیش‌فعال مکرر و شدید هستند. درک و مدیریت این خشم و پرخاشگری کلید کمک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی است. ترکیبی از دارودرمانی، رفتاردرمانی و سایر درمان‌ها به کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند.
پر حرفی و صحبت کردن بیش‌ازحد یکی از علائم رایج برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است که اغلب در مهار و کنترل پاسخ‌های خود مشکل دارند.
بسیاری از فعالیت‌ها و ورزش‌ها به تخلیه انرژی کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند و باعث بهبود علائم آنها می‌شوند. از بین آنها می توان به شنا، ورزش های رزمی، مدیتیشن، تنیس و .... اشاره کرد. این ورزش ها جنب و جوش زیادی دارند و باعث تحرک مداوم و سوزاندن انرژی کودکان بیش فعال می شوند.
موسیقی‌درمانی می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای درمان علائم اصلی بیش‌فعالی و سایر اختلالاتی مانند اضطراب و مشکلات خواب باشد که اغلب با هم اتفاق میفتند. موسیقی‌درمانی از ریتم و موسیقی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، تنظیم احساسات و اختلالات اجرایی استفاده می‌کند و اغلب در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند دارودرمانی یا رفتاردرمانی استفاده می‌شود.