فلج مغزی آتاکسی چیست؟
فلج مغزی آتاکسی یکی از اشکال کمتر شایع اما متمایز فلج مغزی است و یک اختلال رشدی است که بر حرکت، تون عضلانی، هماهنگی و مهارت‌های حرکتی تأثیر میگذارد. این مشکلات به دلیل آسیب به مراکز کنترل حرکتی مغز در حال رشد ایجاد می شود.
با سایر انواع فلج مغزی بیشتر آشنا شوید.
کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک به سختی می توانند حرکات خود را کنترل کنند. می لرزند و با حرکات دقیق و ظریفی مانند نوشتن و گرفتن اشیای کوچک مشکل دارند. سی پی آتاکسیک می تواند دست ها، بازوها، پاها، چشم ها و حتی گفتار را تحت تاثیر قرار دهد.
معمولاً به دلیل آسیب یا عفونت قبل، در حین یا اندکی پس از تولد رخ می دهد. این وضعیت طولانی مدت است، اما درمان به بهبود کنترل حرکات و تکمیل وظایف روزانه به‌طور مؤثرتر کمک می‌کند.
علائم فلج مغزی آتاکسیک
فلج مغزی آتاکسیک ابتدا به‌صورت هیپوتونی (فقدان تون عضلانی) در شش ماه اول تا یک سال پس از تولد ظاهر می‌شود. کودکان در این سن ممکن است اندام‌های فلاپی غیرمعمولی داشته باشند که ممکن است با بزرگ‌تر شدن کودک بهبود یابند اما هرگز به سطوح کاملاً طبیعی نمی‌رسند. با افزایش سن، علائم ممکن است به‌صورت تأخیر در رسیدن به نقاط عطف رشد مانند غلت زدن، نشستن، ایستادن و راه رفتن ظاهر شوند. علائم رایج فلج مغزی آتاکسیک که باید مراقب آن‌ها بود عبارت‌اند از:
- راه رفتن نامتعادل و تند
- راه رفتن با پاهایی که به‌طور غیرعادی از هم فاصله دارند
- تعادل ضعیف
- مشکل در جمع کردن دست‌ها
- مشکل در مهارت‌های حرکتی ظریف مانند نوشتن
- لرزش‌هایی که هنگام تلاش برای انجام یک کار خاص به وجود می‌آیند
- مشکل در درک عمق بصری
- لرزش
- حرکات آهسته چشم
- مشکلات گفتاری مانند صحبت کردن با ریتم یکنواخت و غیرطبیعی
- مشکل در جویدن و بلعیدن
- اختلال در حرکت و کنترل چشم
- تأخیرهای شناختی
- تشنج (در برخی موارد)
علل فلج مغزی آتاکسیک
فلج مغزی آتاکسیک به‌دلیل آسیب به مخچه در هنگام تولد، قبل و یا اندکی پس از تولد رخ میدهد. مخچه مسئول تعادل و هماهنگی و همچنین وضعیت و ارتباطات است و دستورات حرکتی را برای بقیه بدن تنظیم می‌کند. هنگامی که مخچه آسیب می‌بیند، سیگنال‌های حرکتی نمی‌توانند به درستی به سیستم عصبی مرکزی منتقل شده و اختلالات حرکتی ایجاد می‌شوند. آسیب ممکن است به‌دلیل موارد زیر ایجاد شود:
- ضربه به سر در زمان تولد یا اندکی پس از آن
- عفونت‌های مادر در دوران بارداری
- بیماری‌های ژنتیکی
- از دست دادن اکسیژن به مغز جنین
- خفگی پری ناتال
- سکته مغزی جنین که می‌تواند به‌دلیل فشار خون بالا در مادر رخ دهد
- عفونت جفت
- صدمات ناشی از سهل‌انگاری در هنگام زایمان
- تکان خوردن در کودکی
- وزن کم نوزاد هنگام تولد
- تولد چندقلو (مانند دوقلو و سه قلو)
تشخیص فلج مغزی آتاکسیک
هیچ آزمایش تشخیصی خاصی برای فلج مغزی آتاکسیک وجود ندارد. بنابراین پزشک از آزمایش‌های زیر برای بررسی دقیق‌تر فلج مغزی استفاده می‌کند:
- اسکن تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)
- الکترومیوگرافی (EMG)
- الکتروانسفالوگرافی (EEG)
آزمایش‌های فوق نشانه‌های آسیب مغزی یا عضلانی را بررسی کرده و همچنین به از بین بردن سایر بیماری‌هایی که ممکن است علائم مشابهی را نشان دهند کمک می‌کنند. برخی از متخصصان ممکن است آزمایش‌های گفتار، شنوایی و بینایی و همچنین مراجعه به پزشک ارتوپد را برای بررسی دقیق‌تر حرکات و رفلکس‌های کودک توصیه کنند.
به‌طور کلی، اکثر موارد فلج مغزی آتاکسیک را می‌توان در دو سال اول زندگی تشخیص داد. بااین‌حال، گاهی‌اوقات ممکن است مدتی طول بکشد تا تشخیص بیماری مورد تأیید قرار گیرد. بنابراین والدین باید صبور باشند و وحشت نکنند.
تأثیر فلج مغزی آتاکسی بر اندام‌های بدن
فلج مغزی آتاکسی می‌تواند هر قسمت از بدن را تحت تأثیر قرار دهد و بر حرکات موردنیاز برای انجام بسیاری از فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارد. این اختلال می‌تواند پاها، بازوها، دست‌ها، انگشتان، گفتار، حرکات چشم و حتی ماهیچه‌های درگیر در بلع را تحت تأثیر قرار دهد.
تأثیر روی اندام‌های فوقانی (بازوها و دست‌ها)
هنگامی که فلج مغزی آتاکسی بازوها و دست‌ها را تحت تأثیر قرار میدهد ممکن است باعث لرزش به‌دلیل اصلاح بیش‌ازحد حرکات نادرست شود. همچنین این اختلال در انجام کارهایی که نیاز به حرکات دقیق انگشت مانند دست‌خط یا استفاده از کارد و چنگال دارند، یا حرکاتی که نیاز به تکرار منظم مانند کف زدن دارند، مشکل ایجاد می‌کند.
تأثیر روی اندام‌های تحتانی (پاها)
وقتی فلج مغزی آتاکسی بر روی راه رفتن تأثیر میگذارد، باعث ناپایداری بیمار می‌شود و احتمال زمین خوردن او افزایش می‌یابد. در نتیجه، فرد معمولاً با پاهای بازتر راه می‌رود. این کار برای جبران بی‌ثباتی و تعادل ضعیف انجام می‌شود. این روش راه رفتن گاهی‌اوقات می تواند این تصور اشتباه را ایجاد کند که فرد تحت تأثیر الکل یا مواد مخدر است. از آنجا که تعادل این افراد تحت تأثیر قرار می‌گیرد، ممکن است بیمار بدون دلیل بیفتد، یا نتواند تغییرات سطح زمین یا ضربه خفیف تصادفی به پهلو را تحمل کند.
مطالعه بیشتر : آیا همه کودکان سی پی می توانند راه بروند؟
تأثیر بر گفتار و بلع
فلج مغزی آتاکسیک ممکن است بر روی گفتار و بلع تأثیر بگذارد. هنگامی که این اختلال بر گفتار تأثیر میگذارد، بیمار از صدایی یکنواخت همراه با صدای تنفس استفاده می‌کند. گاهی‌اوقات شتاب یا مکث غیرمعمولی بین هجاهای بیمار در حین حرف زدن ایجاد می‌شود.
تأثیر روی چشم‌ها
فلج مغزی آتاکسی گاهی ممکن است باعث کندی حرکات چشم شود. هنگامی که بیمار سعی می‌کند به سرعت نگاه چشم خود را تغییر دهد، چشمان او ممکن است هدف را از دست بدهند.
درمان فلج مغزی آتاکسیک
چندین گزینه درمانی وجود دارند که پزشک می‌تواند بر اساس علائم کودک توصیه کند. درمان بر بهبود هماهنگی بدنی و مهارت کودک در کارهای روزانه متمرکز است. برنامه‌های توانبخشی فلج مغزی ترکیبی از موارد زیر هستند:
درمان با سلول‌های بنیادی
در این روش درمانی جدید از سلول‌های بنیادی خود بیمار برای رشد سلول‌های جدید سالم و به‌طور بالقوه معکوس کردن آسیب مغزی ناشی از فلج مغزی آتاکسیک استفاده می‌شود. هدف از درمان با سلول‌های بنیادی فلج مغزی آتاکسیک، بهبود هماهنگی، تعادل و مهارت‌های حرکتی ظریف است. همچنین تحرک و استقلال را بهبود می‌بخشد و به کودکان کوچک اجازه میدهد تا بهتر در زندگی روزمره خود حرکت کنند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از مهمترین روش‌های درمان فلج مغزی آتاکسیک است. فیزیوتراپ‌ها با محدودیت‌های فردی کودک کار کرده و برنامه‌های ورزشی شخصی سازی شده‌ای را طراحی خواهند کرد که هدف آن‌ها بهبود قدرت عضلانی، انعطاف‌پذیری، هماهنگی، تعادل و همچنین افزایش تحرک کلی است. برخی از رایج‌ترین تکنیک‌های فیزیوتراپی عبارت‌اند از:
- تمرینات تعادلی مانند ایستادن روی یک پا، راه رفتن روی سطوح ناهموار و غیره
- تمرین‌های هماهنگی دست و چشم، مانند گرفتن و پرتاب
- آموزش راه رفتن با الگوهای راه رفتن برای حمایت از حرکت مستقل و کارآمد
- تمرینات قدرتی با تمرکز بر عضلات موردنیاز برای راه رفتن، حفظ تعادل/ وضعیت بدن و ایستادن
- تمرینات کششی و دامنه حرکتی برای کاهش سفتی مفاصل و گرفتگی عضلات
گفتاردرمانی
تون عضلانی پایین می‌تواند توانایی کودک در صحبت کردن و بلع صحیح را مختل کند. برخی از شایع‌ترین ویژگی‌های گفتاری فلج مغزی آتاکسیک شامل موارد زیر هستند:
- دیزآرتری (گفتار نامشخص یا نادرست)
- بیان ضعیف
- چالش‌های مدولاسیون صدا
- کنترل سرعت گفتار (ناتوانی در کنترل سرعت گفتار)
آسیب‌شناسان گفتار و زبان می‌توانند تکنیک‌های بلع ایمن را به کودکان آموزش دهند و در بیان مناسب به آن‌ها کمک کنند. در زیر برخی از تکنیک‌های گفتاردرمانی رایج آورده شده‌اند:
- تمرینات روانی گفتار
- صدادرمانی
- سیستم‌های ارتباط تقویتی و جایگزین (AAC) مانند تابلوهای ارتباطی و دستگاه‌های تولیدکننده گفتار
گفتاردرمانگران به کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک کمک می‌کنند تا از نشانه‌های غیرکلامی مناسب استفاده کرده و با الگوبرداری از نوبت‌گیری در مکالمات، تعاملات اجتماعی را تمرین کنند.
کاردرمانی
کاردرمانی بر کمک به کودکان در انجام کارهای روزانه مانند غذا خوردن و لباس پوشیدن تمرکز می‌کند و در عین حال هماهنگی دست و چشم کودکان را بهبود می‌بخشد. درمانگران از تمرینات و بازی‌های مختلفی برای انجام این کار استفاده خواهند کرد. کاردرمانی همچنین می‌تواند به بهبود توانایی شناختی و درک عمق کمک کند و به کودکان این امکان را میدهد تا در تکالیف مدرسه و محیط‌های اجتماعی، مؤثرتر عمل کنند. کاردرمانی می‌تواند در مطب درمانگر، در خانه یا در مدرسه کودک به‌عنوان بخشی از روتین او انجام شود.
ماساژدرمانی
این روش درمانی می‌تواند به کاهش هیپوتونی عضلانی و بهبود گردش خون در پیرامون آسیب‌های وارد شده به استخوان یا مفاصل کمک کند. ماساژدرمانی ممکن است شامل تحریک الکتریکی یا استفاده از گرما برای کاهش درد باشد.
دستگاه های کمکی
اکثر کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک با افزایش سن در راه رفتن دچار مشکل می‌شوند. وسایلی مانند زانوبند، واکر یا ویلچر می‌توانند تحرک این کودکان را افزایش دهند. درمانگران با کودکان کار خواهند کرد تا به آن‌ها نحوه استفاده ایمن از این وسایل را بدون آسیب رساندن به خود نشان دهند.
رژیم غذایی
پزشکان اغلب تغذیه ویژه‌ای را برای تشویق رشد و تناسب اندام در کودک مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک توصیه می‌کنند. به‌طور کلی، رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی برای کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسی ایده‌آل است.
دارودرمانی
داروهای خاصی ممکن است (بسته به شدت علائم) برای کاهش سفتی یا شل شدن عضلات و همچنین برای درمان هر گونه بیماری همزمان مانند صرع، اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی (ADHD) یا بی‌اختیاری تجویز شوند.
جمع‌بندی
فلج مغزی آتاکسیک، اختلالی عصبی است که می‌تواند در دوران نوزادی یا اوایل کودکی ایجاد شده و باعث ناتوانی در کنترل حرکات و تعادل شود. روش‌های درمان این اختلال شامل دارودرمانی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، فیزیوتراپی و ... است. کارشناسان حاضر در کلینیک توانبخشی راه کمال با تشکیل جلسات درمانی مختلف به آموزش کودک شما می‌پردازند تا بتواند در انجام فعالیت‌های روزمره به‌صورت مستقل پیش برود. اگر فرزند شما دچار فلج مغزی است می توانید جهت دریافت مشاوره رایگان و یا دریافت وقت ویزیت با کلینیک های گروه توانبخشی راه کمال در تماس باشید.
منابع
سوالات متداول
فلج مغزی آتاکسیک ناشی از آسیب تروماتیک مغزی است که در دوران بارداری (درون رحمی)، در حین زایمان یا حتی در اواخر زندگی اتفاق میفتد.
مطالب مشابه
حتی خوش‌رفتارترین کودکان نیز ممکن است گاهی‌اوقات رفتاری چالش‌برانگیز داشته باشند. اما اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) شامل الگویی مکرر و مداوم از خشم، تحریک‌پذیری، بحث و سرپیچی نسبت به والدین و سایر افرادی است که در موضع قدرت قرار دارند. ODD همچنین شامل کینه‌توزی و انتقام‌جویی می‌شود.
امروزه، اضطراب و ترس کودکان از رفتن به مدرسه به مشکلی بسیار رایج برای والدین و معلمان تبدیل شده است. این وضعیت به‌عنوان امتناع (اجتناب) از مدرسه شناخته می‌شود و اغلب عاملی جدی برای نگرانی است.
سندرم داون می‌تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری، اختلالی ژنتیکی است و درنتیجه کاری که والدین قبل یا در طول بارداری انجام داده‌اند، رخ نمی‌دهد. در اکثر موارد، سندرم داون به‌طور تصادفی اتفاق میفتد.
اختلال هماهنگی رشدی (DCD)، اختلالی عصبی است که تعادل، هماهنگی و مهارت‌های حرکتی بیمار ازجمله مهارت‌های حرکتی ظریف، درشت و برنامه‌ریزی حرکتی را دچار مشکل می کند.
یکی از نکات مهم در هنگام یافتن مرکز درمانی اوتیسم، نزدیکی مرکز به محل زندگی بیمار است. در این صورت والدین با خیالی آسوده مراحل درمان فرزند خود را شروع می‌کنند. اگر در شمال تهران ساکن هستید و به مرکز درمانی اوتیسم نیاز دارید، گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از تیمی مجرب و حرفه‌ای، خدمات تخصصی و نوین برای درمان کودک شما ارائه میدهد.
فلج مغزی، بیماری مادام‌العمری است که به درمان‌های طولانی‌مدت نیاز دارد. درحالی‌که اثربخشی بوتاکس در تسکین اسپاستیسیته در افراد مبتلا به فلج مغزی ثابت شده است، اثرات آن موقتی هستند.
امتناع کودک از غذا خوردن می‌تواند برای والدین ناراحت‌کننده باشد. مقداری بدغذایی در زمان غذا خوردن برای هر نوزاد یا کودک نوپایی طبیعی است، اما باید به‌مرور زمان از بین برود. هنگامی که بدغذایی یا مشکلات تغذیه ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشند، ممکن است مشکلی پزشکی یا رفتاری در ریشه علائم آن‌ها وجود داشته باشد.
اختلال بلع یا دیسفاژی به معنی ناتوانی در عبور آسان غذا یا مایعات از دهان، گلو و سپس مری و معده در طی فرایند بلعیدن است. این اختلال می‌تواند منجر به آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به نای و ریه‌ها) شود.
اگر با کودکی اوتیسمی زندگی یا کار کنید، می‌دانید که بال بال زدن در اوتیسم، رفتاری خودتحریکی (استیمینگ) در نظر گرفته می‌شود. کودک مبتلا به اوتیسم از رفتارهای استیمینگ برای خودتنظیمی احساسات یا اضطراب خود استفاده می‌کند.
رفتاردرمانی شناختی بر این ایده استوار است که احساسات، افکار و رفتارهای ما همگی به هم مرتبط هستند و می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند. وقتی کودکان احساس اضطراب یا افسردگی می‌کنند، به‌راحتی در چرخه افکار منفی یا غیرمفید گرفتار می‌شوند.