دیسفازی، اختلالی زبانی است که درک و بیان زبان کودک را مختل می‌کند. درحالی‌که علل این اختلال زبانی نامشخص باقی مانده‌اند، محققان تفاوت‌هایی ژنتیکی و عصبی در مغز کودکان مبتلا به دیسفازی مشاهده کرده‌اند که ممکن است منشأ مشکلات آن‌ها باشند. بااین‌وجود، متخصصان بر یک نکته توافق دارند که دیسفازی هیچ ارتباطی با ناشنوایی یا سایر ناتوانی‌ها یا تأخیرهای ذهنی ندارد.
در بیشتر موارد، کودکان مبتلا به دیسفازی هوش طبیعی دارند و نسبت به برقراری ارتباط اشتیاق نشان می‌دهند. پیامدهای این اختلال معمولاً به سایر جنبه‌های زندگی آن‌ها نیز سرایت می‌کند؛ زیرا دشواری در درک شدن و درک کردن باعث ایجاد ناامیدی زیادی می‌شود.
در حدود نیمی از مواردِ تأخیر در مهارت‌های زبان گفتاری یا بیانی کودکان، اختلال به‌طور طبیعی برطرف می‌شود و کودک در حدود دو یا سه سالگی به‌طور خودبه‌خودی شروع به صحبت می‌کند.
آیا دیسفازی و اختلال زبان رشد یکسان هستند؟
از سال ۲۰۱۷، دیسفازی با اصطلاح گسترده‌تر اختلال زبان رشد یا اختلال تکامل زبانی (DLD) نامیده می‌شود. این اصطلاح‌شناسی هدفش ارائه تصویر بهتری از تنوع مشکلات مرتبط با رشد زبان است و بر مشکلات پایدار و خاص در رشد زبان کودکان تمرکز دارد.
تفاوت بین دیسفازی و آفازی
درحالی‌که هر دو اصطلاح دیسفازی و آفازی به اختلالات زبانی اشاره دارند، تفاوت‌های مشخصی بین آن‌ها وجود دارند. دیسفازی، اختلالی جزئی در توانایی زبانی است که در آن کودکان ممکن است با صحبت کردن، درک کردن، خواندن یا نوشتن مشکل داشته باشند، اما تاحدی عملکرد زبانی خود را حفظ می‌کنند.
از طرف دیگر، آفازی وضعیتی است که در آن توانایی استفاده یا درک زبان تقریباً به‌طور کامل از بین می‌رود. آفازی اغلب به‌عنوان اصطلاحی کلی برای توصیف تمام اختلالات زبانی استفاده شده، درحالی‌که دیسفازی شکل خفیف‌تری در نظر گرفته می‌شود.
انواع دیسفازی
سه نوع اصلی وجود دارند:
- دیسفازی بیانی (Expressive dysphasia): این نوع دیسفازی بر توانایی کودک در صحبت کردن و بیان منسجم زبان تأثیر می‌گذارد. علت آن، آسیب به ناحیه مغز مسئول تولید گفتار به نام ناحیه بروکا (Broca’s area) است.
- دیسفازی دریافتی (Receptive dysphasia): این نوع دیسفازی بر درک زبان تأثیر می‌گذارد. کودک می‌تواند روان صحبت کند، اما اغلب صحبت‌های او بی‌معنی هستند و خودش از اشتباهات گفتاری‌اش آگاه نیست. علت آن، آسیب به ناحیه مغز مسئول درک زبان نوشتاری و گفتاری است.
- دیسفازی ترکیبی/گلوبال (Combined/global dysphasia): در این نوع دیسفازی، کودک در بیان خود، صحبت کردن و درک زبان دچار مشکل است. این نوع دیسفازی ناشی از آسیب گسترده به مراکز زبان در مغز است.
علائم شایع دیسفازی چیست؟
علائم دیسفازی دریافتی (درک و معنای زبان را مختل می‌کند) عبارت‌اند از:
- درک محدود از زبان گفتاری
- مشکل در درک کلمات انتزاعی
- مشکل در درک کلمات پرسشی و تشخیص آن‌ها از یکدیگر (مثلاً: چه، چه کسی، چه زمانی، کجا، چرا و غیره)
- مشکل در درک جملات طولانی یا پیچیده (معنادار)
- درک عبارات به‌صورت تحت‌اللفظی به‌جای استعاری (مثلاً: هنگام شنیدن «کله‌اش بوی قرمه‌سبزی میده»، کودک ممکن است انتظار داشته باشد سر فرد واقعاً بوی قرمه‌سبزی بدهد).
علائم دیسفازی بیانی (تولید گفتار را مختل می‌کند) شامل موارد زیر هستند:
- مشکل در ساختن کلمات و تلفظ (کلمات درهم و برهم)
- مشکل در یافتن کلمات مناسب هنگام برقراری ارتباط
- استفاده بیش‌ازحد از کلمات یا عبارات پرکننده (مثلاً: «چیز» یا «از این جور چیزها»)
- به نظر می‌رسد کودک به زبان خارجی صحبت می‌کند
- ترتیب دستوری نادرست (قرار گرفتن کلمات در جای اشتباه)
- گفتار مردد با مکث‌های مکرر
- مشکل در توصیف شفاهی مفهوم یا ایده‌ای خاص
- «تلگرافی» حرف زدن؛ حذف حروف تعریف و ربط نیز ممکن است مشاهده شود
تفاوت دیسفازی با سایر اختلالات زبانی
دیسفازی از سایر اختلالات زبانی متمایز می‌شود، مانند:
- نارساخوانی (دیسلکسیا): که بر خواندن و نوشتن تأثیر می‌گذارد. این اختلال برخلاف دیسفازی، بر تولید و درک زبان شفاهی تأثیر نمی‌گذارد.
- اختلالات تلفظی: که با مشکل در تلفظ صحیح برخی صداها مشخص می‌شوند. به‌عنوان مثال، کودک ممکن است در تلفظ برخی صامت‌ها («س» و «ز») مشکل داشته باشد. برخلاف دیسفازی، این اختلالات بر درک یا ساختار جمله تأثیر نگذاشته، بلکه فقط بر تلفظ برخی صداها تأثیر می‌گذارند.
- اختلالات ارتباطی: که مشکلاتی در استفاده مناسب از زبان بدون مشکلات نحوی و آوایی دیسفازی هستند.
- اختلالات شنوایی: مشکلات شنوایی می‌توانند رشد زبان را کند کنند، اما به مکانیسم‌های پردازش زبان در مغز مرتبط نیستند. در این حالت، ارزیابی شنوایی برای رد دیسفازی پیشنهاد می‌شود.
- لکنت زبان: که شامل تکرار یا کشیدگی غیرارادی برخی هجاها یا کلمات است. گفتاردرمانگر می‌تواند به حمایت از کودک مبتلا به لکنت کمک کند.
دیسفازی چگونه بر فرزند من تأثیر می‌گذارد؟
از بین تمام اختلالات گفتار و زبان شناخته‌شده، دیسفازی شایع‌ترین اختلال یادگیری بوده و اغلب با رفتار دشوار همراه است. کودک ناامید می‌شود؛ زیرا مشکل او در بیان کلمات یا توانایی بیان جملات منسجم باعث می‌شود که والدین به‌سختی متوجه شوند او چه می‌خواهد بگوید. درواقع دیسفازی، مشکل گفتاری ساده نیست، بلکه مشکلی است که بر ارتباط در تمام سطوح تأثیر می‌گذارد.
ازآنجایی‌که کودک درک نمی‌شود، به رفتارهای دیگری مانند قشقرق به پا کردن، فریاد زدن، گریه کردن و کتک زدن رو می‌آورد. درنهایت کودک از تلاش برای برقراری ارتباط دست می‌کشد، منزوی می‌شود و عزت نفس او کاهش پیدا می‌کند.
والدینی که تأخیر یا ناهنجاری در رشد گفتار کودک خود مشاهده می‌کنند باید به متخصص اطفال یا گفتاردرمانگر مراجعه کنند.
تشخیص دیسفازی در کودکان
تشخیص دیسفازی نیازمند ارزیابی چند رشته‌ای برای رد سایر علل احتمالی و تأیید این اختلال است. مراحل اصلی به شرح زیر هستند:
- اولین قدم مراجعه به پزشک معالج یا متخصص اطفال است: این قدم خانواده را به سمت معایناتی هدایت می‌کند که منجر به تشخیص مطمئن‌تری می‌شوند. به‌عنوان مثال: رد علل مرتبط با درک جهان (شنوایی، بینایی و غیره).
- ارزیابی شنوایی و بینایی: تشخیص ممکن است در نهایت با معاینه تکمیلی (توسط متخصص گوش، حلق و بینی یا چشم‌پزشک) ادامه پیدا کند تا اطمینان حاصل شود که شنوایی و بینایی کودک از کیفیت خوبی برخوردار هستند.
- ارزیابی گفتار و زبان: گفتاردرمانگر مهارت‌های زبانی کودک را ارزیابی می‌کند.
- ارزیابی عصب روانشناختی: این ارزیابی (که شامل تست‌های هوش است) توسط نوروسایکولوژیست یا عصب روانشناس برای اندازه‌گیری مهارت‌های عمومی و شناسایی هرگونه اختلال شناختی مرتبط انجام می‌شود.
- بررسی‌های تکمیلی: ارزیابی‌های روان‌حرکتی و مشاوره با کاردرمانگر برای ارزیابی هماهنگی و مهارت‌های حرکتی (که گاهی‌اوقات در کودکان مبتلا به دیسفازی تحت تأثیر قرار می‌گیرند) ضروری هستند.
- پیگیری توسط سایر متخصصان: بسته به نیازهای کودک، ممکن است متخصصان دیگری مانند روانشناسان برای مراقبت جامع درگیر شوند.
آیا دیسفازی قابل درمان است؟
دیسفازی بیماری نیست، بلکه اختلالی زبانی است. ازآنجایی‌که بیماری نیست، نمی‌توان به‌طور دقیق گفت که «قابل درمان» است. بااین‌حال، مداخله زودهنگام و مناسب می‌تواند مهارت‌های زبانی کودک را بهبود بخشد و روش‌های جبرانی ارائه دهد. تشخیص این اختلال در اسرع وقت و انتخاب مراقبت مناسب برای توانمندسازی کودک در پیشرفت و زندگی بهتر بسیار مهم است.
چگونه از کودک مبتلا به دیسفازی حمایت کنیم؟
روش‌های حمایت از کودک مبتلا به دیسفازی عبارت‌اند از:
- گفتاردرمانی: جلسات منظم به کودک کمک می‌کنند تا مهارت‌های زبان شفاهی و نوشتاری را توسعه دهد. این بازآموزی اغلب طولانی است و باید با نیازهای خاص کودک تطبیق داده شود.
- رویکرد چند رشته‌ای: ممکن است درمان‌های دیگری مانند روان‌درمانی حرکتی، کاردرمانی یا روانشناسی در طول درمان کودک استفاده شوند. رویکردی جامع و چند رشته‌ای بهتر به جنبه‌های مختلف این اختلال توجه می‌کند.
- محیط تحریک‌کننده: محیطی غنی از زبان، با مکالمات مکرر، خواندن و بازی‌های آموزشی، کمک بزرگی به کودک می‌کند.
جمع‌بندی
کودکان مبتلا به دیسفازی ممکن است در برقراری ارتباط مشکل داشته باشند. این مسئله گاهی‌اوقات منجر به ناامیدی و رفتار مقابله‌ای می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند این کودکان می‌توانند با حمایت مناسب از طرف مدرسه و والدین، به‌تدریج پیشرفت داشته باشند. بنابراین پیروزی‌های کوچک فرزند خود را جشن بگیرید و او را تشویق کنید!
منابع
مطالب مشابه
علائم ADHD در دختران اغلب به‌عنوان ویژگی‌های شخصیتی تلقی می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب نادیده گرفته یا توجیه می‌شوند. اگر بیش فعالی در دختران تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تطبیق شرایط در کلاس درس، عزت نفس پایین و سرزنش خود منجر شود. حتی می‌تواند سلامت روان را تا بزرگسالی تحت تأثیر قرار دهد.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) به‌طور مؤثر به درمان اضطراب، افسردگی، و اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) در کودکان کمک می‌کند. این روش با آموزش تکنیک‌هایی به کودکان برای تنظیم احساسات و رفتارهایشان کار می‌کند.
کاردرمانگران نقش حیاتی در راهنمایی کودکان قطع عضو در فرایند توانبخشی، به‌ویژه در استفاده از وسایل پروتزی ایفا می‌کنند. مشارکت آن‌ها از همان مرحله پیش از عمل جراحی آغاز می‌شود و بر مدیریت زخم و توصیه‌هایی برای تجهیزات تطبیقی تمرکز دارد که بیماران را برای جراحی آماده می‌کند.
اتیسم غیرکلامی زمانی است که کودک مبتلا به اوتیسم صحبت نمی‌کند، اما ممکن است انواع صداهای آوایی را تولید کند. اوتیسم غیرکلامی به این معنی نیست که کودک نمی‌تواند تعامل داشته باشد، یا کلمات و گفتار را درک کند. بلکه به این معناست که آن‌ها قادر به استفاده از زبان کلامی برای برقراری ارتباط نیستند.
لکنت زبان اختلالی گفتاری است که عضلات مورد استفاده برای صحبت کردن، به‌طور غیرقابل کنترلی منقبض شده یا حرکت می‌کنند و باعث مکث، صداهای ناخواسته و گیر کردن روی کلمات می‌شود.
کلاترینگ با ویژگی‌هایی مانند صحبت کردن بسیار سریع و استفاده از کلمات پُرکننده مانند «اِم» و «آه» همراه است. استفاده گاه‌به‌گاه از این کلمات در گفتار منسجم کاملاً عادی است، اما درصورت ابتلای کودک به این وضعیت، این ویژگی‌ها به عادتی همیشگی تبدیل شده و اغلب مانع از درک صحبت‌های او توسط دیگران می‌شوند.
زمانی که فردی اختلال لیسپ دارد، زبان خود را به گونه‌ای قرار می‌دهد که جریان هوای لازم برای تولید صداهای «س» و «ز» را مسدود یا تحریف می‌کند. این تحریف جریان هوا باعث می‌شود کودک به‌صورت نوک زبانی حرف بزند.
با گذشت زمان، کودکان مبتلا به سندرم رت مشکلات فزاینده‌ای در استفاده از عضلات کنترل‌کننده حرکت، هماهنگی و ارتباط پیدا می‌کنند. سندرم رت همچنین می‌تواند باعث تشنج و ناتوانی‌های ذهنی شود.
سندرم تورت، اختلالی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد تیک می‌شود. تیک‌ها، حرکات یا صداهایی هستند که کودک بارها و بارها تکرار می‌کند و قادر به کنترل آن‌ها نیست. به‌عنوان مثال، کودکان مبتلا به سندرم توره ممکن است مدام گلوی خود را صاف کنند یا چشمک بزنند.
تشخیص اولیه کف پای صاف در کودکان اغلب توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. اگر فرزند شما هیچ درد یا علائم دیگری را تجربه نکند، معمولاً نیازی به آزمایش بیشتر نیست. کودکانی که علائم دارند باید توسط متخصصان ارتوپدی کودکان معاینه شوند.