اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی، اختلال روانپزشکی است که معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. کودکان مبتلا به این بیماری اغلب در توجه و تمرکز روی کارها مشکل دارند، مکالمات دیگران را قطع می‌کنند یا بی‌حوصله هستند. گزینه‌های درمانی بیش‌فعالی در کودکان شامل داروهای محرک، غیرمحرک و رفتاردرمانی است که در این مطلب به بررسی داروهای بیش‌فعالی می‌پردازیم.
حتما بخوانید: درمان بیش‌فعالی در کودکان
داروهای بیش‌فعالی کودکان
داروهای تجویز شده برای اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی درمان دائمی محسوب نمی‌شوند اما به تمرکز بهتر کودک، افزایش آرامش او، یادگیری مهارت‌های جدید و کاهش تکانشگری کمک می‌کنند. پزشک در ابتدا دوز کمی از داروها تجویز می‌کند. او در طول مصرف داروهای بیش‌فعالی به‌صورت منظم به معاینه کودک شما می‌پردازد تا از عوارض جانبی داروها مطلع شود. پزشک در برخی موارد به‌مرور زمان دوز داروها را افزایش می‌دهد. داروهای مورداستفاده برای اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی در کودکان زیر 3 سال عبارت‌اند از:
- آدرال (دکستروآمفتامین-آمفتامین)
- دگزدرین (دکستروآمفتامین)
- دکستروستات (دکستروآمفتامین)
- محلول خوراکی ProCentra (دکستروآمفتامین)
با افزایش سن کودک، پزشک می‌تواند گستره وسیع‌تری از داروهای بیش‌فعالی را برای او تجویز کند. ازآنجایی‌که کودک 6ساله یا بزرگ‌تر زمان زیادی در مدرسه حضور دارد، مصرف داروهای طولانی‌اثر باعث می‌شود به مدت طولانی به دارو نیاز نداشته باشد. داروهای مورداستفاده برای بیش‌فعالی در کودکان 6ساله یا بزرگ‌تر شامل موارد زیر می‌باشند:
- آدرال (دکستروآمفتامین- آمفتامین طولانی‌اثر)
- کنسرتا (متیل فنیدیت طولانی‌اثر)
- دیترانا (متیل فنیدات)
- دزوکسین (مت آمفتامین هیدروکلراید)
- فوکالین (دکس متیل فنیدات)
- فوکالین XR (دکس متیل فنیدیت طولانی‌اثر)
- متادیت ER (متیل فنیدیت طولانی‌اثر)
- سی دی متادیت (متیل فنیدیت طولانی‌اثر)
- متیلین (محلول خوراکی متیل فنیدات و قرص‌های جویدنی)
- کیلیونت XR (پودر طولانی‌اثر متیل فنیدات برای سوسپانسیون خوراکی)
- ریتالین (متیل فنیدات)
- ریتالین SR (متیل فنیدات طولانی‌اثر)
- ریتالین LA (متیل فنیدیت طولانی‌اثر)
- استراترا (اتوموکستین)
- ویاس (لیزدگزامفتامین دی مزیلات)
تأثیر داروهای بیش‌فعالی بر کودکان
داروهای اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی برای توجه بیشتر و کاهش بیش‌فعالی و تکانشگری در کودکان تجویز می‌شوند. همچنین این داروها برای بهبود توانایی تمرکز، کار و یادگیری، کاهش پرخاشگری، مقابله با ناامیدی و افزایش آرامش کودکان استفاده می‌شوند.
انواع داروهای بیش‌فعالی کودکان
داروهای اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی به دو دسته محرک‌ها (مانند متیل فنیدات، آمفتامین، دکستروآمفتامین) و غیرمحرک‌ها تقسیم می‌شوند.
داروهای محرک
برای اکثر کودکان، داروهای محرک راهی ایمن و مؤثر برای تسکین علائم بیش‌فعالی هستند. داروهای محرک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی کمک می‌کنند تا افکار خود را بهتر متمرکز کنند و حواس‌پرتی کمتری داشته باشند. این داروها به افزایش توانایی آنها در توجه کردن و کنترل رفتار کمک می‌کنند.
محرک‌ها ممکن است به‌تنهایی یا همراه با رفتاردرمانی برای درمان کودکان مبتلا به بیش‌فعالی استفاده شوند. مطالعات نشان می‌دهند حدود 80 درصد از کودکان بیش‌فعال که با داروهای محرک درمان می‌شوند، پس از تعیین دارو و دوز مناسب، تا حد زیادی بهبود می‌یابند. دو نوع محرک وجود دارند:
- داروهای با رهش فوری (کوتاه‌اثر): این داروها معمولاً هر 4 ساعت در صورت نیاز مصرف می‌شوند. آنها ارزان‌ترین داروها هستند.
- داروهای طولانی‌‌رهش (با اثر متوسط و طولانی‌مدت): این داروها معمولاً یک‌بار، صبح مصرف می‌شوند. کودکانی که از انواع محرک‌های طولانی‌مدت استفاده می‌کنند، نیازی به مصرف دارو در مدرسه یا بعد از مدرسه ندارند. کپسول‌های طولانی رهش را که از دانه‌های ریز تشکیل شده‌اند، می‌توان باز کرد و روی غذای کودکانی که در بلع قرص یا کپسول مشکل دارند، پاشید.
داروهای غیرمحرک
داروهای غیرمحرک بیش‌فعالی را زمانی می‌توان استفاده کرد که داروهای محرک مؤثر نباشند یا عوارض جانبی آزاردهنده‌ای ایجاد کنند. داروهای غیرمحرک بیش‌فعالی عبارت‌اند از:
- استراترا (آتوموکستین)
- اینتونیو (گوانفاسین با رهش طولانی)
- کاپوی (کلونیدین با رهش طولانی)
مهارکننده‌های سه‌حلقه‌ای و مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) ممکن است برای بیش‌فعالی مفید باشند. زمانی که بیمار مبتلا به بیش‌فعالی از اختلال خلقی دیگری مانند افسردگی رنج می‌برد، می‌توان مهارکننده‌ها را با محرک‌ها ترکیب کرد.
ملاحظات کلی برای انتخاب داروها
با توجه به وجود داروهای مختلف بیش‌فعالی، پیش از انتخاب داروها باید به موارد مختلف ازجمله سن کودک، شدت بیماری او، تأثیرات داروها، عوارض جانبی و ... توجه کرد.
داروهای محرک
برای به حداقل رساندن عوارض جانبی مرتبط با دوز، داروهای کوتاه‌اثر با دوز پایین برای کودکان زیر 6 سال مناسب هستند.
داروهای طولانی‌اثر ممکن است برای کودکان بالای 6 سال استفاده شوند. این داروها با دوز کم شروع می‌شوند و برای حداکثر اثربخشی و در عین حال به حداقل رساندن عوارض جانبی بررسی می‌شوند.
ترکیبی از داروهای طولانی‌اثر و کوتاه‌اثر در موارد خاص، مانند زمان انجام تکالیف مدرسه، پیشنهاد می‌شود؛ زیرا تأثیر بیشتری دارد.
داروهای غیرمحرک
آتوموکستین برای بیمارانی که سابقه سوءمصرف مواد دارند پیشنهاد می‌شود. کلونیدین یا گوانفاسین درصورت وجود عوارض جانبی غیرقابل قبول، بیماری‌های ناشی از اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی یا پاسخ ضعیف به محرک‌ها یا اتوموکستین توصیه می‌شود.
داروهای بیش‌فعالی مایع برای کودکان
در صورتی که کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی قادر به جویدن یا قورت دادن داروها یا کپسول‌ها نباشد، پزشک داروهای مایع برای او تجویز می‌کند. داروهای مایع برای کودکان بیش‌فعال عبارت‌اند از:
- متیلین (محلول خوراکی متیل فنیدات)
- محلول ProCentra (محلول خوراکی دکستروآمفتامین)
- کیلیونت XR (پودر رهش طولانی‌مدت متیل فنیدات برای سوسپانسیون خوراکی)
عوارض جانبی داروهای بیش‌فعالی کودکان
عوارض جانبی داروهای اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی معمولاً در اوایل درمان ظهور می‌کنند. آنها در بیشتر موارد خفیف هستند و سریع از بین می‌روند. ازآنجایی‌که بدن پس از چند هفته با داروها سازگار می‌شود، عوارض نیز کم‌کم ناپدید می‌شوند.
شایع‌ترین عوارض جانبی داروهای بیش‌فعالی کودکان عبارت‌اند از:
- کاهش اشتها: کاهش اشتها حدود 80 درصد از افرادی را که داروهای محرک مصرف می‌کنند، تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- کاهش وزن: می‌توانید کاهش وزن ناشی از مصرف داروهای بیش‌فعالی را با مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین یا میان وعده‌های مغذی مدیریت کنید.
- بی‌خوابی: مصرف داروهای اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی باعث کاهش کیفیت خواب می‌شود. زمان مصرف داروها در طول روز، به‌ویژه رهش طولانی‌مدت، می‌تواند به کاهش این عارضه جانبی کمک کند.
- اثر بازگشتی: از بین رفتن اثرات داروها باعث می‌شود کودک مبتلا به بیش‌فعالی دوره کوتاهی از خستگی و بدخلقی را تجربه کند.
- اضطراب: مصرف داروهای اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی باعث می‌شود کودک، اضطراب و نگرانی‌های جدیدی را تجربه کند یا سطح افسردگی او افزایش یابد.
- تیک‌ها: تیک‌ها، حرکات یا صداهای ناگهانی و تکراری مانند پلک زدن مداوم یا صاف کردن گلو هستند. داروهای اختلال بیش‌فعالی تیک‌ها را ایجاد نمی‌کنند، اما باعث می‌شوند تیک‌ها واضح‌تر تشخیص داده شوند.
- تأخیر رشد جزئی: برخی از کودکان و نوجوانانی که از داروهای محرک استفاده می‌کنند، کاهش رشد را تجربه می‌کنند، اما داروهای بیش‌فعالی بر رشد کلی آنها تأثیر نمی‌گذارند.
- ناراحتی معده: داروهای اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی باعث حالت تهوع و استفراغ می‌شوند.
- تغییر در فشار خون و ضربان قلب: فشار خون بسته به نوع دارو ممکن است بالا یا پایین برود. داروهای محرک نیز می‌توانند ضربان قلب را اندکی افزایش دهند. این افزایش معمولاً جزئی است و خطرناک نیست، اما اگر کودک شما سابقه مشکلات قلبی دارد، حتماً به پزشک او اطلاع دهید.
- سردرد: سردرد چند هفته پس از شروع مصرف داروها برطرف می‌شود. اما با تغییر دوز داروها یا مصرف آنها با غذا می‌توان به کاهش سردرد کمک کرد.
- تغییر خلق‌وخو: زمانی که دوز داروی محرک برای کودک خیلی زیاد باشد، کودک تحریک‌پذیر می‌شود. در این صورت باید به پزشک اطلاع بدهید تا دوز مناسب را تجویز کند. اما در برخی موارد، کودک بیش‌فعال پس از مصرف دوز مناسب داروهای محرک، باز هم تغییر خلق‌وخو و تحریک‌پذیری را نشان می‌دهد. این حالت بلافاصله بعد از مصرف دارو شروع شده و با قطع داروب برطرف می‌شود. در این صورت پزشک داروی محرک دیگری برای کودک بیش‌فعال تجویز می‌کند.
داروهای غیر محرک نیز ممکن است باعث افت فشارخون، خواب‌آلودگی، آرامش و خستگی شوند. گوانفاسین و کلونیدین در برخی موارد باعث خشکی دهان می‌شوند.
عوارض جانبی جدی داروهای بیش‌فعالی بسیار نادر هستند و از هر صد نفر در یک نفر دیده می‌شوند. این عوارض شامل موارد زیر می‌باشند:
- اثرات قلبی‌عروقی: محرک‌ها برای کودکانی که مشکلات قلبی جدی دارند توصیه نمی‌شوند. گزارش‌های نادری از عوارض جانبی جدی ازجمله مرگ ناگهانی و غیرمنتظره، در کودکانی که داروهای محرک مصرف می‌کنند، وجود دارند.
- اثرات روانپزشکی: در برخی موارد، کودکانی که داروهای محرک مصرف می‌کردند، به فکر خودکشی می‌افتادند یا توهم و رفتار پرخاشگرانه نشان می‌دادند.
دوز داروهای مصرفی کودکان بیش‌فعال
دوز داروی مصرفی کودک مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی باید تنظیم شود. دوز دارو فقط بر اساس وزن کودک تعیین نمی‌شود. بلکه پزشک اطفال دوز دارو را در طول زمان تغییر می‌دهد تا بهترین نتیجه را به دست بیاورد و عوارض جانبی احتمالی را کنترل کند.
مطالعه بیشتر: بازی‌درمانی کودکان بیش‌فعال
خدمات گروه توانبخشی راه کمال برای کودکان بیش‌فعال
یکی از روش‌های درمان بیش‌فعالی کودکان، مصرف دارو است. داروهای بیش‌فعالی با توجه به شرایط مختلف ازجمله سن کودک، علائم، شدت بیماری، اثرات داروهای مختلف، عوارض جانبی آنها و ... تجویز می‌شوند. پزشکان و متخصصان باتجربه گروه توانبخشی راه کمال در ابتدا به معاینه کودک شما می‌پردازند و سپس داروی مصرفی را متناسب با شرایط کودک تجویز می‌کنند. همچنین آنها علائم کودک را در طول مصرف داروها بررسی می‌کنند و درصورت لزوم دوز داروهای مصرفی را تغییر می‌دهند. بنابراین برای درمان کودک بیش‌فعال خود به ما اعتماد کنید و از خدمات مرکز ما بهره‌مند شوید.
منابع
مطالب مشابه
اختلال پردازش حسی (SPD) کودکان بیش فعال درصورت درک بیش‌ازحد حواس مختلف ازجمله لامسه یا شنوایی ایجاد شده که منجر به دشوار شدن عملکرد برای بیمار، احساس اضطراب یا حتی وحشت می‌شود.
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی بیشتر درمعرض خطر مشکلاتی هستند که بر عملکرد آنها در تحصیل و مدرسه تأثیر منفی می‌گذارند.آنها در ریاضی و مهارت خواندن توانایی کمتری دارند و اختلال می تواند بر میانگین نمرات دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.
رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان بیش‌فعال مکرر و شدید هستند. درک و مدیریت این خشم و پرخاشگری کلید کمک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی است. ترکیبی از دارودرمانی، رفتاردرمانی و سایر درمان‌ها به کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند.
پر حرفی و صحبت کردن بیش‌ازحد یکی از علائم رایج برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است که اغلب در مهار و کنترل پاسخ‌های خود مشکل دارند.
بسیاری از فعالیت‌ها و ورزش‌ها به تخلیه انرژی کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند و باعث بهبود علائم آنها می‌شوند. از بین آنها می توان به شنا، ورزش های رزمی، مدیتیشن، تنیس و .... اشاره کرد. این ورزش ها جنب و جوش زیادی دارند و باعث تحرک مداوم و سوزاندن انرژی کودکان بیش فعال می شوند.
موسیقی‌درمانی می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای درمان علائم اصلی بیش‌فعالی و سایر اختلالاتی مانند اضطراب و مشکلات خواب باشد که اغلب با هم اتفاق میفتند. موسیقی‌درمانی از ریتم و موسیقی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، تنظیم احساسات و اختلالات اجرایی استفاده می‌کند و اغلب در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند دارودرمانی یا رفتاردرمانی استفاده می‌شود.
اگر والدینی هستید که با لجبازی کودکان بیش‌فعال سر و کار دارید، احتمالاً این رفتار آنها را بسیار طاقت‌فرسا می‌دانید؛ زیرا احساس می‌کنید دائماً با مسائل مربوط به مدیریت خشم فرزند خود درگیر هستید. لجبازی کودکان مقاومت آشکار آنها در برابر قوانین و دستورالعمل‌ها است.
ارتوپدی فنی کودکان از فناوری‌های مختلف برای بهبود کیفیت زندگی و حفظ استقلال کودک بهره می‌گیرند.ارتزها بریس‌هایی هستند که پس از آسیب، ضعف یا عملکرد نادرست به کودک کمک می کنند.
مشاوره کودکان بیش‌فعال ازطریق رفتاردرمانی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ... به بهبود رفتارهای تکانشی کودکان کمک می‌کند. بیش‌فعالی اختلالی است که به سه نوع بی‌توجهی، بیش‌فعالی/ تکانشی و نوع ترکیبی دسته‌بندی می‌شود.
آریپیپرازول می‌تواند برای کودکان بیش‌فعال مفید باشد و به مدیریت چالش‌های خاصی که ممکن است با آنها مواجه شوند، می‌پردازد. مصرف این دارو به‌شکل قابل توجهی باعث بهبود علائم بیش‌فعالی و کاهش سطح پرولاکتین در کودکان می‌شود.