اختلال کمبود توجه و بیش فعالی ، اختلال روانپزشکی است که معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. کودکان مبتلا به این بیماری اغلب در توجه و تمرکز روی کارها مشکل دارند، مکالمات دیگران را قطع می‌کنند یا بی‌حوصله هستند. گزینه‌های درمانی بیش فعالی در کودکان شامل داروهای محرک، غیرمحرک و رفتاردرمانی است که در این مطلب به بررسی داروهای بیش فعالی می‌پردازیم.
حتما بخوانید: درمان بیش فعالی در کودکان
تأثیر داروهای بیش فعالی بر کودکان
داروهای تجویز شده برای اختلال نقص توجه و بیش فعالی درمان دائمی محسوب نمی‌شوند اما به تمرکز بهتر کودک، افزایش آرامش او، یادگیری مهارت‌های جدید و کاهش تکانشگری کمک می‌کنند. پزشک در ابتدا دوز کمی از داروها تجویز می‌کند. او در طول مصرف داروهای بیش فعالی به‌صورت منظم به معاینه کودک شما می‌پردازد تا از عوارض جانبی داروها مطلع شود. پزشک در برخی موارد به‌مرور زمان دوز داروها را افزایش می‌دهد.
داروهای اختلال نقص توجه و بیش فعالی برای توجه بیشتر و کاهش بیش فعالی و تکانشگری در کودکان تجویز می‌شوند. همچنین این داروها برای بهبود توانایی تمرکز، کار و یادگیری، کاهش پرخاشگری، مقابله با ناامیدی و افزایش آرامش کودکان استفاده می‌شوند.
انواع داروهای بیش فعالی کودکان
داروهای اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی به دو دسته محرک‌ها (مانند متیل فنیدات، آمفتامین، دکستروآمفتامین) و غیرمحرک‌ها تقسیم می‌شوند.
داروهای محرک
برای اکثر کودکان، داروهای محرک راهی ایمن و مؤثر برای تسکین علائم بیش فعالی هستند. داروهای محرک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی کمک می‌کنند تا افکار خود را بهتر متمرکز کنند و حواس‌پرتی کمتری داشته باشند. این داروها به افزایش توانایی آنها در توجه کردن و کنترل رفتار کمک می‌کنند.
محرک‌ها ممکن است به‌تنهایی یا همراه با رفتاردرمانی برای درمان کودکان مبتلا به بیش فعالی استفاده شوند. مطالعات نشان می‌دهند حدود 80 درصد از کودکان بیش‌فعال که با داروهای محرک درمان می‌شوند، پس از تعیین دارو و دوز مناسب، تا حد زیادی بهبود می‌یابند. دو نوع محرک وجود دارند:
- داروهای با رهش فوری (کوتاه‌اثر): این داروها معمولاً هر 4 ساعت در صورت نیاز مصرف می‌شوند. آنها ارزان‌ترین داروها هستند.
- داروهای طولانی‌‌رهش (با اثر متوسط و طولانی‌مدت): این داروها معمولاً یک‌بار، صبح مصرف می‌شوند. کودکانی که از انواع محرک‌های طولانی‌مدت استفاده می‌کنند، نیازی به مصرف دارو در مدرسه یا بعد از مدرسه ندارند. کپسول‌های طولانی رهش را که از دانه‌های ریز تشکیل شده‌اند، می‌توان باز کرد و روی غذای کودکانی که در بلع قرص یا کپسول مشکل دارند، پاشید.
داروهای غیرمحرک
داروهای غیرمحرک بیش فعالی را زمانی می‌توان استفاده کرد که داروهای محرک مؤثر نباشند یا عوارض جانبی آزاردهنده‌ای ایجاد کنند. داروهای غیرمحرک بیش فعالی عبارت‌اند از:
- استراترا (آتوموکستین)
- اینتونیو (گوانفاسین با رهش طولانی)
- کاپوی (کلونیدین با رهش طولانی)
مهارکننده‌های سه‌حلقه‌ای و مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) ممکن است برای بیش فعالی مفید باشند. زمانی که بیمار مبتلا به بیش فعالی از اختلال خلقی دیگری مانند افسردگی رنج می‌برد، می‌توان مهارکننده‌ها را با محرک‌ها ترکیب کرد.
داروهای بیش فعالی کودکان
|
داروهای رایج ADHD |
||
|
نام برند |
نام عمومی |
مدت زمان |
|
محرک های کوتاه اثر آمفتامین |
||
|
آدرال |
نمک آمفتامین مخلوط |
4 تا 6 ساعت |
|
دگزدرین |
دکستروآمفتامین |
4 تا 6 ساعت |
|
دکستروستات |
دکستروآمفتامین |
4 تا 6 ساعت |
|
محرک های متیل فنیدات کوتاه اثر |
||
|
فوکالین |
دکس متیل فنیدیت |
4 تا 6 ساعت |
|
متیلین |
متیل فنیدات (قرص، مایع و قرص های جویدنی) |
3 تا 5 ساعت |
|
ریتالین |
متیل فنیدیت |
3 تا 4 ساعت |
|
محرک های متیل فنیدات با اثر متوسط |
||
|
سی دی متادیت |
متیل فنیدیت با رهش طولانی |
8 تا 10 ساعت |
|
ریتالین LA |
متیل فنیدیت با رهش طولانی |
8 تا 10 ساعت |
|
محرک های طولانی اثر آمفتامین |
||
|
Adderall-XR |
آمفتامین با رهش طولانی |
10 تا 12 ساعت |
|
دکسدرین اسپانسول |
آمفتامین با رهش طولانی |
6+ ساعت |
|
ویوانسه |
لیسدگزامفتامین |
10 تا 12 ساعت |
|
محرک های متیل فنیدات طولانی اثر |
||
|
کنسرتا |
متیل فنیدیت با رهش طولانی |
10 تا 12 ساعت |
|
دی ترانا |
متیل فنیدیت با رهش طولانی (پچ پوست) |
11 تا 12 ساعت |
|
فوکالین XR |
کپسول دکس متیل فنیدیت با رهش طولانی |
8 تا 12 ساعت |
|
کویلیوانت XR |
متیل فنیدیت با رهش طولانی (مایع) |
10 تا 12 ساعت |
|
داروهای غیر محرک طولانی اثر |
||
|
اینتونیو |
گوانفاسین با رهش طولانی |
24 ساعت |
|
کاپوی |
کلونیدین با رهش طولانی |
12 ساعت |
|
استراترا |
اتوموکستین |
24 ساعت |
|
کلبری |
ویلوکسازین با رهش طولانی |
24 ساعت |
داروهای مورد استفاده برای اختلال کمبود توجه و بیش فعالی در کودکان زیر 3 سال عبارت‌اند از:
- آدرال (دکستروآمفتامین-آمفتامین)
- دگزدرین (دکستروآمفتامین)
- دکستروستات (دکستروآمفتامین)
- محلول خوراکی ProCentra (دکستروآمفتامین)
با افزایش سن کودک، پزشک می‌تواند گستره وسیع‌تری از داروهای بیش فعالی را برای او تجویز کند. ازآنجایی‌که کودک 6ساله یا بزرگ‌تر زمان زیادی در مدرسه حضور دارد، مصرف داروهای طولانی‌اثر باعث می‌شود به مدت طولانی به دارو نیاز نداشته باشد.
ملاحظات کلی برای انتخاب داروها
با توجه به وجود داروهای مختلف بیش فعالی ، پیش از انتخاب داروها باید به موارد مختلف ازجمله سن کودک، شدت بیماری او، تأثیرات داروها، عوارض جانبی و ... توجه کرد.
داروهای محرک
برای به حداقل رساندن عوارض جانبی مرتبط با دوز، داروهای کوتاه‌اثر با دوز پایین برای کودکان زیر 6 سال مناسب هستند.
داروهای طولانی‌اثر ممکن است برای کودکان بالای 6 سال استفاده شوند. این داروها با دوز کم شروع می‌شوند و برای حداکثر اثربخشی و در عین حال به حداقل رساندن عوارض جانبی بررسی می‌شوند.
ترکیبی از داروهای طولانی‌اثر و کوتاه‌اثر در موارد خاص، مانند زمان انجام تکالیف مدرسه، پیشنهاد می‌شود؛ زیرا تأثیر بیشتری دارد.
داروهای غیرمحرک
آتوموکستین برای بیمارانی که سابقه سوءمصرف مواد دارند پیشنهاد می‌شود. کلونیدین یا گوانفاسین درصورت وجود عوارض جانبی غیرقابل قبول، بیماری‌های ناشی از اختلال کمبود توجه و بیش فعالی یا پاسخ ضعیف به محرک‌ها یا اتوموکستین توصیه می‌شود.
داروهای بیش فعالی مایع برای کودکان
در صورتی که کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش فعالی قادر به جویدن یا قورت دادن داروها یا کپسول‌ها نباشد، پزشک داروهای مایع برای او تجویز می‌کند. داروهای مایع برای کودکان بیش‌فعال عبارت‌اند از:
- متیلین (محلول خوراکی متیل فنیدات)
- محلول ProCentra (محلول خوراکی دکستروآمفتامین)
- کیلیونت XR (پودر رهش طولانی‌مدت متیل فنیدات برای سوسپانسیون خوراکی)
عوارض جانبی داروهای بیش فعالی کودکان
عوارض جانبی داروهای اختلال نقص توجه و بیش فعالی معمولاً در اوایل درمان ظهور می‌کنند. آنها در بیشتر موارد خفیف هستند و سریع از بین می‌روند. ازآنجایی‌که بدن پس از چند هفته با داروها سازگار می‌شود، عوارض نیز کم‌کم ناپدید می‌شوند.
شایع‌ترین عوارض جانبی داروهای بیش فعالی کودکان عبارت‌اند از:
- کاهش اشتها: کاهش اشتها حدود 80 درصد از افرادی را که داروهای محرک مصرف می‌کنند، تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- کاهش وزن: می‌توانید کاهش وزن ناشی از مصرف داروهای بیش فعالی را با مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین یا میان وعده‌های مغذی مدیریت کنید.
- بی‌خوابی: مصرف داروهای اختلال کمبود توجه و بیش فعالی باعث کاهش کیفیت خواب می‌شود. زمان مصرف داروها در طول روز، به‌ویژه رهش طولانی‌مدت، می‌تواند به کاهش این عارضه جانبی کمک کند.
- اثر بازگشتی: از بین رفتن اثرات داروها باعث می‌شود کودک مبتلا به بیش‌فعالی دوره کوتاهی از خستگی و بدخلقی را تجربه کند.
- اضطراب: مصرف داروهای اختلال نقص توجه و بیش فعالی باعث می‌شود کودک، اضطراب و نگرانی‌های جدیدی را تجربه کند یا سطح افسردگی او افزایش یابد.
- تیک‌ها: تیک‌ها، حرکات یا صداهای ناگهانی و تکراری مانند پلک زدن مداوم یا صاف کردن گلو هستند. داروهای اختلال بیش‌فعالی تیک‌ها را ایجاد نمی‌کنند، اما باعث می‌شوند تیک‌ها واضح‌تر تشخیص داده شوند.
- تأخیر رشد جزئی: برخی از کودکان و نوجوانانی که از داروهای محرک استفاده می‌کنند، کاهش رشد را تجربه می‌کنند، اما داروهای بیش فعالی بر رشد کلی آنها تأثیر نمی‌گذارند.
- ناراحتی معده: داروهای اختلال نقص توجه و بیش فعالی باعث حالت تهوع و استفراغ می‌شوند.
- تغییر در فشار خون و ضربان قلب: فشار خون بسته به نوع دارو ممکن است بالا یا پایین برود. داروهای محرک نیز می‌توانند ضربان قلب را اندکی افزایش دهند. این افزایش معمولاً جزئی است و خطرناک نیست، اما اگر کودک شما سابقه مشکلات قلبی دارد، حتماً به پزشک او اطلاع دهید.
- سردرد: سردرد چند هفته پس از شروع مصرف داروها برطرف می‌شود. اما با تغییر دوز داروها یا مصرف آنها با غذا می‌توان به کاهش سردرد کمک کرد.
- تغییر خلق‌وخو: زمانی که دوز داروی محرک برای کودک خیلی زیاد باشد، کودک تحریک‌پذیر می‌شود. در این صورت باید به پزشک اطلاع بدهید تا دوز مناسب را تجویز کند. اما در برخی موارد، کودک بیش‌فعال پس از مصرف دوز مناسب داروهای محرک، باز هم تغییر خلق‌وخو و تحریک‌پذیری را نشان می‌دهد. این حالت بلافاصله بعد از مصرف دارو شروع شده و با قطع داروب برطرف می‌شود. در این صورت پزشک داروی محرک دیگری برای کودک بیش‌فعال تجویز می‌کند.
داروهای غیر محرک نیز ممکن است باعث افت فشارخون، خواب‌آلودگی، آرامش و خستگی شوند. گوانفاسین و کلونیدین در برخی موارد باعث خشکی دهان می‌شوند.
عوارض جانبی جدی داروهای بیش فعالی بسیار نادر هستند و از هر صد نفر در یک نفر دیده می‌شوند. این عوارض شامل موارد زیر می‌باشند:
- اثرات قلبی‌عروقی: محرک‌ها برای کودکانی که مشکلات قلبی جدی دارند توصیه نمی‌شوند. گزارش‌های نادری از عوارض جانبی جدی ازجمله مرگ ناگهانی و غیرمنتظره، در کودکانی که داروهای محرک مصرف می‌کنند، وجود دارند.
- اثرات روانپزشکی: در برخی موارد، کودکانی که داروهای محرک مصرف می‌کردند، به فکر خودکشی می‌افتادند یا توهم و رفتار پرخاشگرانه نشان می‌دادند.
دوز داروهای مصرفی کودکان بیش‌فعال
دوز داروی مصرفی کودک مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی باید تنظیم شود. دوز دارو فقط بر اساس وزن کودک تعیین نمی‌شود. بلکه پزشک اطفال دوز دارو را در طول زمان تغییر می‌دهد تا بهترین نتیجه را به دست بیاورد و عوارض جانبی احتمالی را کنترل کند.
مطالعه بیشتر: بازی‌درمانی کودکان بیش‌فعال
جمع بندی
یکی از روش‌های درمان بیش‌فعالی کودکان، مصرف دارو است. داروهای بیش فعالی با توجه به شرایط مختلف ازجمله سن کودک، علائم، شدت بیماری، اثرات داروهای مختلف، عوارض جانبی آنها و ... تجویز می‌شوند. پزشکان و متخصصان داروی مصرفی را متناسب با شرایط کودک تجویز می‌کنند. همچنین آنها علائم کودک را در طول مصرف داروها بررسی می‌کنند و درصورت لزوم دوز داروهای مصرفی را تغییر می‌دهند.
مطالب مرتبط:
عوارض قرص ریسپریدون برای کودکان بیش فعال - داروهای جایگزین
عوارض قرص آریپیپرازول برای کودکان بیش فعال
فلوکستین و درمان ADHD: آیا این دارو انتخاب مناسبی است؟
منابع
مطالب مشابه
علائم ADHD در دختران اغلب به‌عنوان ویژگی‌های شخصیتی تلقی می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب نادیده گرفته یا توجیه می‌شوند. اگر بیش فعالی در دختران تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تطبیق شرایط در کلاس درس، عزت نفس پایین و سرزنش خود منجر شود. حتی می‌تواند سلامت روان را تا بزرگسالی تحت تأثیر قرار دهد.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) به‌طور مؤثر به درمان اضطراب، افسردگی، و اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) در کودکان کمک می‌کند. این روش با آموزش تکنیک‌هایی به کودکان برای تنظیم احساسات و رفتارهایشان کار می‌کند.
کاردرمانگران نقش حیاتی در راهنمایی کودکان قطع عضو در فرایند توانبخشی، به‌ویژه در استفاده از وسایل پروتزی ایفا می‌کنند. مشارکت آنها از همان مرحله پیش از عمل جراحی آغاز می‌شود و بر مدیریت زخم و توصیه‌هایی برای تجهیزات تطبیقی تمرکز دارد که بیماران را برای جراحی آماده می‌کند.
اتیسم غیرکلامی زمانی است که کودک مبتلا به اوتیسم صحبت نمی‌کند، اما ممکن است انواع صداهای آوایی را تولید کند. اوتیسم غیرکلامی به این معنی نیست که کودک نمی‌تواند تعامل داشته باشد، یا کلمات و گفتار را درک کند. بلکه به این معناست که آنها قادر به استفاده از زبان کلامی برای برقراری ارتباط نیستند.
لکنت زبان اختلالی گفتاری است که عضلات مورد استفاده برای صحبت کردن، به‌طور غیرقابل کنترلی منقبض شده یا حرکت می‌کنند و باعث مکث، صداهای ناخواسته و گیر کردن روی کلمات می‌شود.
کلاترینگ با ویژگی‌هایی مانند صحبت کردن بسیار سریع و استفاده از کلمات پُرکننده مانند «اِم» و «آه» همراه است. استفاده گاه‌به‌گاه از این کلمات در گفتار منسجم کاملاً عادی است، اما درصورت ابتلای کودک به این وضعیت، این ویژگی‌ها به عادتی همیشگی تبدیل شده و اغلب مانع از درک صحبت‌های او توسط دیگران می‌شوند.
زمانی که فردی اختلال لیسپ دارد، زبان خود را به گونه‌ای قرار می‌دهد که جریان هوای لازم برای تولید صداهای «س» و «ز» را مسدود یا تحریف می‌کند. این تحریف جریان هوا باعث می‌شود کودک به‌صورت نوک زبانی حرف بزند.
با گذشت زمان، کودکان مبتلا به سندرم رت مشکلات فزاینده‌ای در استفاده از عضلات کنترل‌کننده حرکت، هماهنگی و ارتباط پیدا می‌کنند. سندرم رت همچنین می‌تواند باعث تشنج و ناتوانی‌های ذهنی شود.
سندرم تورت، اختلالی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد تیک می‌شود. تیک‌ها، حرکات یا صداهایی هستند که کودک بارها و بارها تکرار می‌کند و قادر به کنترل آنها نیست. به‌عنوان مثال، کودکان مبتلا به سندرم توره ممکن است مدام گلوی خود را صاف کنند یا چشمک بزنند.
تشخیص اولیه کف پای صاف در کودکان اغلب توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. اگر فرزند شما هیچ درد یا علائم دیگری را تجربه نکند، معمولاً نیازی به آزمایش بیشتر نیست. کودکانی که علائم دارند باید توسط متخصصان ارتوپدی کودکان معاینه شوند.