امتناع کودک از غذا خوردن می‌تواند برای والدین ناراحت‌کننده باشد. مقداری بدغذایی در زمان غذا خوردن برای هر نوزاد یا کودک نوپایی طبیعی است، اما باید به‌مرور زمان از بین برود. هنگامی که بدغذایی یا مشکلات تغذیه ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشند، ممکن است مشکلی پزشکی یا رفتاری در ریشه علائم آنها وجود داشته باشد. بنابراین مراجعه به متخصص ضروری است.
گفتاردرمانی کودک برای غذا خوردن چیست؟
گفتاردرمانی کودکان برای غذا خوردن به کودکانی کمک می‌کند که نوعی مشکل در عمل فیزیکی خوردن یا بلعیدن دارند. این نوع گفتادرمانی می‌تواند غذا خوردن را آسان‌تر و لذت‌بخش‌تر کند!
اختلال تغذیه چیست؟
برای دریافت گفتاردرمانی برای غذا خوردن، کودک باید علائم اختلال تغذیه را نشان دهد. انجمن گفتار-زبان-شنوایی آمریکا(ASHA) اختلالات تغذیه کودکان را به این صورت توضیح می‌دهد:
«اختلالات تغذیه شامل مشکلاتی در مکیدن، خوردن با قاشق، جویدن یا نوشیدن از فنجان هستند. اختلالات بلع، که دیسفاژی نیز نامیده می‌شوند، مشکلاتی در انتقال غذا یا مایع از دهان، گلو یا مری به معده هستند. اختلالات تغذیه و بلع اغلب با سایر بیماری‌ها مرتبط هستند، اما ممکن است بدون علت مشخصی نیز رخ دهند. اختلالات تغذیه و بلع می‌توانند منجر به مشکلات سلامتی، یادگیری و اجتماعی شوند.»
چگونه بفهمم فرزندم به گفتاردرمانی غذا خوردن نیاز دارد؟
چگونه می‌توانید تشخیص دهید که فرزندتان اختلال تغذیه دارد؟ ممکن است علائم زیر را در کودکان مبتلا به اختلالات تغذیه مشاهده کنید:
- مشکل در جویدن یا بلعیدن (دیسفاژی)
- قوس دادن به پشت یا سفت کردن بدن هنگام غذا خوردن
- قورت دادن غذا به‌صورت تکه‌های درسته
- عق زدن با غذاهایی با بافت، طعم، دما یا غلظت خاص
- آبریزش زیاد دهان یا خروج مایع از بینی
- مشکل در انتقال بین بافت‌های غذایی (مانند پوره به جامدات نرم)
- مشکل در حرکت دادن غذا در دهان
- بدخلقی دائمی درمورد غذا خوردن یا تغذیه
- سرفه، عق زدن یا احساس خفگی هنگام غذا خوردن
- مشکل تنفسی هنگام غذا خوردن
- استفراغ یا بالا آوردن در حین یا بلافاصله بعد از غذا خوردن
- اجتناب از مصرف غذاهای جدید
- به خواب رفتن هنگام غذا خوردن
- گریه کردن، پس زدن غذا، امتناع از خوردن، عقب کشیدن خود یا قشقرق به پا کردن در حین غذا خوردن
- عدم وزن‌گیری یا رشد
- گرفتگی صدا بعد از غذا خوردن
برای کودکانی که در معرض خطر خفگی یا آسپیراسیون (هنگامی که غذا یا مایع وارد مجاری تنفسی می‌شود) هستند، علائم و نشانه‌های خاصی از آسپیراسیون وجود دارند که باید مراقب آنها باشید. آسپیراسیون نیز نشانه‌ای از لزوم گفتاردرمانی غذا خوردن است. علائم آسپیراسیون عبارت‌اند از:
- سرفه هنگام خوردن یا نوشیدن
- قرمز شدن چشم‌ها هنگام خوردن یا نوشیدن
- اشک‌آلود شدن چشم‌ها هنگام خوردن یا نوشیدن
- صدای خرخر در حین یا بعد از خوردن یا نوشیدن
- عق زدن
- احساس خفگی هنگام خوردن یا نوشیدن
کودکانی که هر یک از این علائم را، چه در دوران نوزادی و چه بعداً در دوران کودکی تجربه می‌کنند، ممکن است اختلال تغذیه یا بلع داشته باشند و باید توسط گفتاردرمانگر ارزیابی شوند.
برای مشکلات غذا خوردن باید فرزندم را نزد چه متخصصانی ببرم؟
ازآنجایی‌که مشکلات ریشه‌ای غذا خوردن متفاوت هستند، تیم درمانی ممکن است شامل متخصصان زیر باشند:
- گفتار و زبان‌درمانگر
- متخصص طب فیزیکی و توانبخشی کودکان
- کاردرمانگر
- تفریح‌درمانگر
- فیزیوتراپ
- پزشک یا پرستار
- متخصص رشد
- متخصص روانشناسی عصبی
- مشاور
- مشاور شیردهی
- متخصص تغذیه
بیماری‌هایی که از گفتاردرمانی غذا خوردن بهره می‌برند
بسیاری از بیماری‌ها نیاز به گفتاردرمانی غذا خوردن دارند. هر اختلالی با چالش‌های خاصی مواجه است و گفتاردرمانی به کاهش این چالش‌ها کمک می‌کند:
- فلج مغزی: اختلال در هماهنگی عضلانی، کنترل عضلات دهان و گلو را دشوار کرده و خوردن و بلعیدن را پیچیده می‌کند.
- سندرم داون: چالش‌هایی مانند تأخیر در نقاط عطف رشدی، کاهش تون عضلانی و مشکلات هماهنگی می‌توانند بر تغذیه تأثیر بگذارند.
- تولد نوزاد نارس: نوزادان نارس اغلب برای رشد رفلکس‌های مکیدن و بلعیدن کافی به زمان نیاز دارند.
- شکاف کام: ناهنجاری‌های ساختاری در دهان و گلو تغذیه طبیعی را مختل می‌کنند و باعث می‌شوند بیمار به تکنیک‌های تخصصی برای مدیریت بیماری نیاز داشته باشد.
- فیبروز کیستیک: این وضعیت اغلب منجر به مشکلات گوارشی می‌شود که می‌تواند بر اشتها و نحوه جذب موادمغذی توسط بدن تأثیر بگذارد.
- اختلالات گوارشی: اختلالاتی مانند بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) می‌تواند بلعیدن را دردناک کرده و بیمار را از خوردن منصرف کند.
در طول گفتاردرمانی غذا خوردن کودکان چه اتفاقی میفتد؟
هدف از گفتاردرمانی غذا خوردن، بهبود توانایی کودک در خوردن ایمن هر چه بیشتر غذاها و مایعات است.
درمان برای ایمنی تغذیه
ایمنی تغذیه، اولویت اصلی گفتاردرمانی غذا خوردن است. اما ایمنی مربوط به خوردن دقیقاً چیست؟ ایمنی تغذیه مربوط به محافظت از مجاری تنفسی است. مری و مجاری تنفسی بسیار نزدیک به هم هستند. اگر غذا به‌جای مری وارد مجاری تنفسی شود، می‌تواند منجر به خفگی یا آسپیراسیون شود. برخی از کودکان ممکن است ضعف عضلانی یا ضعف یا ناهماهنگی حرکات دهانی داشته باشند. این مسئله می‌تواند خطر مشکلات ایمنی تغذیه و عوارض را در آنها افزایش دهد.
برای کودکانی که این مشکلات را دارند، درمان بر یافتن غذاها و مایعاتی متمرکز خواهد بود که بتوانند به‌طور ایمن مصرف شوند. برخی از کودکان اصلاً قادر به خوردن ایمن ازطریق دهان نیستند و ممکن است به روش‌های تغذیه جایگزین مانند لوله تغذیه (g-tube) نیاز داشته باشند.
گفتاردرمانی غذا خوردن بر تمرین‌های حرکات دهانی برای افزایش قدرت و هماهنگی کودک تمرکز می‌کند. این امر از خوردن ایمن نیز حمایت می‌کند. به‌عنوان مثال، برخی از کودکان ممکن است قدرت فک ضعیفی داشته و برای جویدن کافی نیاز به افزایش قدرت داشته باشند.
درمان برای بیزاری غذایی
گفتاردرمانی غذا خوردن برای کودکانی که به‌اندازه کافی غذا نمی‌خورند یا انواع مختلفی از غذاها را مصرف نمی‌کنند، استفاده می‌شود و بر افزایش حجم و تنوع غذایی تمرکز می‌کند. این مشکلات می‌توانند ناشی از مشکل فیزیکی در خوردن یا بلعیدن باشند. بااین‌حال، برخی از کودکان به‌دلیل مشکلات حسی یا واکنش‌های رفتاری در حجم و تنوع مشکل دارند. این حالت فقط بدغذا بودن نیست. به‌عنوان مثال، برخی از کودکان ممکن است به حس بافت‌های مخلوط مانند سوپ واکنش منفی نشان دهند. برخی دیگر ممکن است بافت‌های ترد مانند کراکر را دوست نداشته باشند. این حالت، بیزاری حسی نامیده می‌شود.
گفتاردرمانگر به کودک کمک می‌کند تا بیزاری حسی یا واکنش‌های منفی به غذاها را کاهش دهد. برخی از راه‌های انجام این کار عبارت‌اند از:
- بازی با غذاهای غیرترجیحی
- زنجیره‌سازی غذا، که به معنای هدف قرار دادن غذاهای جدیدی است که شبیه غذاهای مورد علاقه کودک هستند.
- تعاملات کودک‌محور با غذا
به‌عنوان مثال، بازی با غذا می‌تواند به کودک کمک کند قبل از خوردن آن، به تعامل با غذا عادت کند. گفتاردرمانگر ممکن است کودک را ازطریق مراحلی راهنمایی کند که به برداشتن لقمه‌ای از غذا ختم می‌شوند. این مراحل شامل بو کردن، لمس کردن، بوسیدن و سپس لیسیدن ماده غذایی هستند. گفتاردرمانگر پس از مشاهده واکنش‌های کودک، تعیین می‌کند چه زمانی آماده امتحان کردن آن ماده غذایی است.
گفتاردرمانگر همچنین به کودک کمک می‌کند تا حجم بیشتری از غذا بخورد. برای انجام این کار، ممکن است یک وعده غذایی به صورت کم کم ارائه شود. مثلا وقتی کودک در حال بازی کردن یا خوردن غذای مورد علاقه خود است، از او خواسته می‌شود لقمه‌ای دیگر بردارد.
مطالعه بیشتر: درمان بدغذایی کودکان
تکنیک‌های مورد استفاده در گفتاردرمانی غذا خوردن کودکان
گفتاردرمانگران از طیف وسیعی از راهبردها استفاده می‌کنند که برای رفع نیازهای خاص هر کودک طراحی شده‌اند:
- تکنیک‌های رفتاری: این تکنیک‌ها شامل تقویت مثبت برای تشویق کودکان به امتحان کردن بافت‌ها یا انواع جدید غذا هستند.
- یکپارچگی حسی: برخی از کودکان برای عادت کردن به بافت‌ها یا دمای غذا به کمک نیاز دارند؛ درمانگران می‌توانند این موارد را به‌تدریج در طول جلسات درمانی معرفی کنند.
- آموزش حرکتی: این روش شامل تمرین‌هایی برای تقویت عضلات صورت و بهبود هماهنگی لازم برای جویدن و بلعیدن مؤثر است.
چرا نوزادان به گفتاردرمانی غذا خوردن نیاز دارند؟
هر کودکی تمایل طبیعی به خوردن دارد. اما غذا خوردن مهارتی آموختنی است و برخی از نوزادان ممکن است به‌دلایل مختلف در یادگیری این مهارت مشکل داشته باشند. آنها ممکن است در هماهنگی الگوی مکیدن-بلعیدن-تنفس در تغذیه با شیشه شیر یا شیردهی توسط مادر مشکل داشته یا هنگام معرفی غذاهای جامد، به‌شدت بدغذا باشند.
پس زدن غذا ممکن است مربوط به طعم غذا نبوده، بلکه نشانه‌ای از این باشد که نوزاد شما در هماهنگی عضلات مسئول بلعیدن یا جویدن مشکل دارد.
آیا گفتاردرمانی غذا خوردن برای کودکان بدغذا مؤثر است؟
بیشتر والدین در مقطعی از زندگی، کودک نوپای خود را بدغذا می‌دانند و این مسئله ممکن است درست باشد؛ زیرا «بدغذایی» می‌تواند بخشی از رشد طبیعی کودکان، به‌ویژه بین سنین دو تا چهار سالگی، باشد. اما اگر بدغذایی شدید باشد (به‌عنوان مثال، اگر کودک از کل گروه‌های غذایی امتناع کند یا فقط بافت خاصی از غذا بخورد)، ممکن است زمان آن رسیده باشد که برای درمان بدغذایی با گفتاردرمانگر تماس بگیرید.
نقش حیاتی مشارکت والدین
مشارکت والدین برای موفقیت گفتاردرمانی غذا خوردن کودکان حیاتی است. درمانگران با کودک و والدین کار کرده و تکنیک‌های مختلفی را که می‌توان در خانه استفاده کرد، آموزش می‌دهند. این موارد ممکن است شامل تکنیک‌های زیر باشند:
- برنامه‌های غذایی منظم: نظم به ایجاد روال در زمان غذا خوردن کمک می‌کند و این فرایند را برای کودک قابل پیش‌بینی‌تر و کم استرس‌تر می‌کند.
- راهبردهای حین غذا خوردن: والدین راهبردهایی مانند تغییر بافت غذا یا استفاده از ابزارهای تغذیه تخصصی را برای کاهش دلهره کودک و موفق‌تر کردن غذا خوردن یاد می‌گیرند.
- حمایت عاطفی: کودکان برای امتحان کردن غذاهای جدید و تکنیک‌های تغذیه به حمایت عاطفی نیاز دارند؛ به والدین آموزش داده می‌شود که چگونه این حمایت را به‌طور مؤثر ارائه دهند.
مداخله زودهنگام و مزایای آن
شروع زودهنگام گفتاردرمانی غذا خوردن می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد. مداخله زودهنگام از رشد و تکامل مطلوب حمایت کرده، به کاهش عوارض مرتبط با تغذیه نامناسب کمک می‌کند و می‌تواند با کاهش استرس در زمان غذا خوردن، پویایی کلی خانواده را بهبود بخشد. هرچه زودتر کودکی که مشکل تغذیه دارد کمک دریافت کند، نتیجه بهتری برای سلامت جسمی و رشدی خواهد داشت.
مدیریت چالش‌ها و جشن گرفتن موفقیت‌ها
گفتاردرمانی بدون چالش نبوده و پیشرفت گاهی کند است. بااین‌حال، جشن گرفتن پیروزی‌های کوچک می‌تواند هم کودک و هم والدین را تشویق کند. موفقیت در درمان فقط به معنای بهبود توانایی کودک در غذا خوردن نیست، بلکه به معنای ارتقای تعاملات اجتماعی و رفاه عاطفی مرتبط با تغذیه نیز هست.
گفتاردرمانی غذا خوردن کودکان حمایت ارزشمندی را برای کودکانی که با چالش‌های تغذیه‌ای قابل توجهی روبرو هستند، ارائه می‌دهد. با رویکرد صحیح و مداخله زودهنگام، بسیاری از کودکان می‌توانند بر این مشکلات غلبه کنند و از کیفیت زندگی بهتری برخوردار شوند. والدینی که به‌دنبال حمایت در این زمینه هستند، باید به‌دنبال متخصصانی باشند که مراقبت‌های متناسب و دلسوزانه ارائه می‌دهند.
برای خانواده‌هایی که با این چالش‌ها روبرو هستند، کلینیک توانبخشی راه کمال خدمات تخصصی گفتاردرمانی غذا خوردن کودکان را ارائه می‌دهد که برای حمایت از نیازهای منحصربه‌فرد هر کودک طراحی شده‌اند. اگر فکر میکنید فرزندتان می‌تواند از گفتاردرمانی غذا خوردن بهره‌مند شود، در تماس گرفتن تردید نکنید. برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد خدمات ما یا گرفتن وقت ویزیت، از وب سایت ما دیدن کنید. با هم می‌توانیم به فرزند شما کمک کنیم تا به بهترین وضعیت سلامتی خود برسد.
منابع
مطالب مشابه
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آنها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آنها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آنها بسیار افسرده هستند.
کف پای صاف اختلال رایجی است که در آن قوس داخلی پاها در زمان تحمل فشار صاف می شود. هنگامی که افراد دارای کف پای صاف می‌ایستند، پاهای آنها به سمت بیرون بوده و تمام کف پا پایین آمده و با زمین در تماس است.