آپراکسی گفتار کودکی نوعی اختلال گفتاری است که از بدو تولد وجود دارد. کودکی که به این اختلال مبتلا است، مشکلاتی در تولید صحیح و مداوم صداها دارد. آپراکسی مشکلی در هماهنگی حرکتی گفتار است. این اختلال با آفازی که ناتوانی در استفاده از کلمات است، تفاوت دارد.
مراکز گفتاری مغز به برنامه‌ریزی و هماهنگی آنچه کودک می‌خواهد بگوید کمک می‌کنند. این قسمت‌های مغز، سیگنال‌های پیچیده‌ای را به عضلات گفتاری صورت، زبان، لب‌ها و کام نرم می‌فرستند. به‌طور معمول، تمام این سیگنال‌ها به‌طور صحیح عمل می‌کنند و کودک می‌تواند تمام صداهای موردنیاز خود را ایجاد کند.
در آپراکسی گفتار کودکی، مشکلی در این فرآیند رخ می‌دهد. عضلات گفتار به درستی عمل نمی‌کنند. درواقع کودک می‌داند چه می‌خواهد بگوید، اما مغز در هنگام فرمان دادن به عضلات و ایجاد حرکات موردنیاز گفتار واضح، ناتوان است.
آپراکسی گفتار کودکی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. این اختلال، شایع نیست و در پسران بیشتر از دختران دیده می‌شود.
علل آپراکسی گفتار
محققان هنوز نمی‌دانند چه چیزی ممکن است باعث آپراکسی گفتار کودکی شود. برخی معتقدند که این بیماری با رشد کلی زبان کودک مرتبط است. برخی دیگر آن را مشکلی در ارسال سیگنال‌های مغز به عضلات موردنیاز برای گفتار می‌دانند. آزمایشات تصویربرداری هیچ تفاوت واقعی‌ای در ساختار مغز در کودکان مبتلا به این بیماری پیدا نکرده‌اند.
آپراکسی گفتار کودکی ممکن است بخشی از اختلالی بزرگ‌تر باشد که کودک به آن مبتلا است، مانند:
- فلج مغزی
- اوتیسم
- صرع
- گالاکتوزمیا (اختلالی متابولیک و ارثی)
- برخی اختلالات میتوکندریایی
- اختلالات عصبی‌عضلانی
- سایر اختلالات هوش
این بیماری ممکن است به‌صورت ارثی منتقل شود. درواقع بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال دارای یکی از اعضای خانواده با اختلال ارتباطی یا ناتوانی یادگیری هستند.
علائم آپراکسی گفتار
همه کودکان مبتلا به آپراکسی گفتار کودکی علائم یکسانی ندارند. متخصصان گفتار نیز در مورد علائم اصلی این بیماری توافق ندارند. برخی از علائم احتمالی شامل موارد زیر هستند:
- مشکل در کنار هم قرار دادن صداها و هجاها به ترتیب صحیح
- خطاهای ناپایدار در صامت‌ها و مصوت‌ها هنگام تکرار صداها
- وقفه‌های طولانی بین صداها
- مشکلات مربوط به نوای گفتار، ریتم‌ها و آهنگ‌های متغیر که به بیان معنای (محتوای عاطفی) گفتار کمک می‌کنند
- درک زبان بسیار بهتر از بیان آن
برخی از کودکان علائم دیگری نیز دارند، مانند:
- تأخیر حرکتی ظریف
- مشکلات پردازش حسی
- رشد کلی زبان با تأخیر
- مشکلات خواندن، نوشتن، املا یا ریاضی
- مشکلات جویدن و بلعیدن
علائم ممکن است در سنین مختلف متفاوت بوده و از خفیف تا شدید باشند. کودکی که دچار آپراکسی خفیف است ممکن است فقط در تلفظ چند صدای گفتاری مشکل داشته باشد. کودکی که دچار آپراکسی بسیار شدید است ممکن است به هیچ وجه نتواند ازطریق گفتار، ارتباط برقرار کند.
تشخیص آپراکسی گفتار
برای ارزیابی وضعیت کودک شما، یک آسیب‌شناس گفتار و زبان علائم و سابقه پزشکی کودک را بررسی می‌کند. آسیب‌شناس همچنین معاینه‌ای از عضلات مورداستفاده برای گفتار انجام می‌دهد و نحوه تولید صداها، کلمات و عبارات توسط کودک را بررسی می‌کند.
او همچنین مهارت‌های زبانی کودک، ازجمله دایره لغات، ساختار جمله و توانایی درک گفتار را ارزیابی می‌کند.
تشخیص آپراکسی گفتار بر اساس یک آزمایش یا مشاهده واحد انجام نمی‌شود. تشخیص بر اساس الگوی مشکلات مشاهده‌شده، انجام می‌شود. آزمایشات خاصی که در طول ارزیابی انجام می‌شوند بستگی به سن کودک، توانایی همکاری و شدت مشکل گفتاری دارند.
گاهی‌اوقات تشخیص این اختلال می‌تواند دشوار باشد؛ به خصوص زمانی که کودک بسیار کم صحبت می‌کند یا در تعامل با آسیب‌شناس گفتار و زبان مشکل دارد.
با این وجود، شناسایی اینکه آیا کودک شما علائم اختلال آپراکسی گفتار را نشان می‌دهد مهم است؛ زیرا درمان این اختلال با سایر اختلالات گفتاری متفاوت است.
آزمایش‌های موردنیاز برای تشخیص این اختلال شامل موارد زیر هستند:
- تست‌های شنوایی. پزشک ممکن است آزمایشات شنوایی را برای تعیین اینکه آیا مشکلات شنوایی می‌توانند در مشکلات گفتاری کودک نقش داشته باشند، درخواست کند.
- ارزیابی دهانی-حرکتی. آسیب‌شناس گفتار و زبان، لب‌ها، زبان، فک و کام کودک را از نظر مشکلات ساختاری مانند شکاف کام بررسی می‌کند. او همچنین به دنبال مشکلات دیگری مانند کاهش تون عضلانی خواهد بود. کاهش تون عضلانی معمولاً با اختلال آپراکسی گفتار مرتبط نیست، اما ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌‌ای دیگر باشد. آسیب‌شناس گفتار و زبان نحوه حرکت لب‌ها، زبان و فک کودک شما را در فعالیت‌هایی مانند دمیدن، لبخند زدن و بوسیدن مشاهده می‌کند.
- ارزیابی گفتار. توانایی کودک در تولید صداها، کلمات و جملات ممکن است در حین بازی یا سایر فعالیت‌ها مشاهده شود. ممکن است از کودک شما خواسته شود تصاویر را نامگذاری کند. این فعالیت به آسیب‌شناس اجازه می‌دهد تا بررسی کند آیا کودک شما در تولید صداهای خاص یا صحبت کردن یا هجاهای خاص مشکل دارد یا خیر. پزشک همچنین ممکن است هماهنگی و نرمی حرکت در گفتار کودک را ارزیابی کند. اگر کودک بتواند جملات را بیان کند، آسیب‌شناس ملودی و ریتم گفتار او را مشاهده می‌کند. ملودی و ریتم در نحوه تأکید کودک شما بر هجاها و کلمات شنیده می‌شود. پزشک ممکن است با ارائه نشانه‌هایی مانند گفتن کلمه یا صدا با سرعتی آهسته‌تر یا ارائه نشانه‌های لمسی به کودک شما کمک کند.
درمان آپراکسی گفتار
کودکان از آپراکسی گفتار کودکی رهایی نمی‌یابند، اما گفتاردرمانی می‌تواند به آن‌ها در پیشرفت بیشتر کمک کند. آسیب‌شناسان گفتار و زبان ممکن است آپراکسی گفتار را با روش‌های مختلفی درمان کنند.
گفتاردرمانی
آسیب‌شناس گفتار و زبان کودک معمولاً درمانی را ارائه می‌دهد که بر تمرین هجاها، کلمات و عبارات تمرکز دارد.
بسته به میزان مشکلات گفتاری، ممکن است کودک شما 3 تا 5 بار در هفته به گفتاردرمانی نیاز داشته باشد. با بهبود کودک، تعداد جلسات گفتاردرمانی هفتگی کاهش می‌یابد.
کودکان مبتلا به آپراکسی گفتار معمولاً از درمان فردی بهره می‌برند. درمان فردی به کودک اجازه می‌دهد تا در هر جلسه زمان بیشتری برای تمرین گفتار داشته باشد.
مهم است که کودکان مبتلا به این اختلال در هر جلسه گفتاردرمانی تمرین زیادی برای گفتن کلمات و عبارات داشته باشند. یادگیری نحوه صحیح گفتن کلمات و عبارات، به زمان و تمرین نیاز دارد.
از آنجایی که کودکان مبتلا به آپراکسی گفتار در برنامه‌ریزی حرکات برای گفتار مشکل دارند، گفتاردرمانی اغلب توجه کودک شما را به صدا و احساس حرکات گفتار معطوف می‌کند.
آسیب‌شناسان گفتار و زبان ممکن است از انواع مختلف نشانه‌ها در گفتاردرمانی استفاده کنند. به‌عنوان مثال، آسیب‌شناس گفتار و زبان کودک شما ممکن است از او بخواهد با دقت گوش دهد. همچنین ممکن است از کودک خواسته شود دهان گفتاردرمانگر را هنگام تلفظ کلمه یا عبارت تماشا کند.
گفتاردرمانگر همچنین ممکن است هنگام تولید صداها یا هجاهای خاص، صورت کودک شما را لمس کند. به‌عنوان مثال، گفتاردرمانگر ممکن است به کودک کمک کند تا لب‌های خود را برای گفتن «او» گرد کند.
برخی از مهم‌ترین اصول گفتاردرمانی برای آپراکسی گفتار عبارت‌اند از:
- تمرینات گفتاری. گفتاردرمانگر ممکن است از کودک شما بخواهد در طول یک جلسه درمانی چندین بار کلمات یا عبارات را بگوید.
- تمرینات صدا و حرکت. ممکن است از کودک شما خواسته شود به گفتاردرمانگر گوش دهد و هنگام گفتن یک کلمه یا عبارت، دهان گفتاردرمانگر را تماشا کند. کودک با تماشای دهان او، حرکاتی را که با صداها همراه هستند، می‌بیند.
- تمرین صحبت کردن. کودک شما احتمالاً هجاها، کلمات یا عبارات را به جای صداهای جداگانه تمرین می‌کند. کودکان مبتلا به آپراکسی گفتار نیاز به تمرین برای انجام حرکات از یک صدا به صدای دیگر دارند.
- تمرین مصوت. کودکان مبتلا به آپراکسی گفتار تمایل به تحریف صداهای مصوت دارند. گفتاردرمانگر ممکن است کلماتی را برای تمرین کودک شما انتخاب کند که حاوی مصوت‌هایی در انواع مختلف هجا هستند.
- یادگیری گام به گام. بسته به شدت اختلال گفتاری کودک، گفتاردرمانگر ممکن است در ابتدا از مجموعه کوچکی از کلمات برای تمرین استفاده کند. تعداد کلمات تمرینی احتمالاً با بهبود کودک شما به تدریج افزایش می‌یابد.
تمرین گفتار در خانه
تمرین گفتار بسیار مهم است. آسیب‌شناس گفتار و زبان ممکن است شما را تشویق کند تا در تمرین گفتار کودک در خانه مشارکت کنید.
گفتاردرمانگر ممکن است کلمات و عباراتی را به شما بدهد تا با کودک خود در خانه تمرین کنید. هر جلسه تمرین خانگی می‌تواند کوتاه (مانند پنج دقیقه) باشد. ممکن است بخواهید دو بار در روز با فرزندتان تمرین کنید.
کودکان همچنین باید کلمات و عبارات را در موقعیت‌های واقعی تمرین کنند. موقعیت‌هایی را برای کودک خود ایجاد کنید تا کلمه یا عبارت را بگوید. به‌عنوان مثال، از او بخواهید هر بار که مادر وارد اتاق می‌شود «سلام مامان» بگوید. این کار باعث می‌شود کودک شما بتواند کلمات تمرین را به طور خودکار بیان کند.
روش‌های ارتباطی جایگزین
اگر کودک نمی‌تواند به طور مؤثر ازطریق گفتار ارتباط برقرار کند، روش‌های ارتباطی دیگر می‌توانند مفید باشند.
روش‌های دیگر ممکن است شامل زبان اشاره یا حرکات طبیعی مانند اشاره کردن یا تظاهر به خوردن یا نوشیدن باشند. به‌عنوان مثال، کودک شما می‌تواند از علائم برای درخواست کلوچه استفاده کند. گاهی‌اوقات دستگاه‌های الکترونیکی مانند تبلت‌ها می‌توانند در برقراری ارتباط مفید باشند.
بهتر است در ابتدا از روش‌های ارتباطی جایگزین استفاده کنید. این کار ممکن است به کودک شما کمک کند تا هنگام تلاش برای برقراری ارتباط، کمتر احساس ناامیدی کند. همچنین ممکن است به کودک شما در توسعه مهارت‌های زبانی مانند دایره لغات و توانایی کنار هم قرار دادن کلمات در جملات کمک کند.
چگونه می توان از آپراکسی گفتار کودکی پیشگیری کرد؟
هیچ راهی برای پیشگیری از آپراکسی گفتار کودکی وجود ندارد. این اختلال، نوعی بیماری عصبی مرتبط با رشد مغز است.
از آنجایی که برخی موارد آپراکسی گفتار به جهش‌های ژنتیکی مرتبط هستند، اگر قصد بارداری دارید، از پزشک خود در مورد آزمایش ژنتیک برای ارزیابی خطر داشتن فرزند مبتلا به بیماری ژنتیکی سؤال کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر متوجه علائم یا نشانه‌های آپراکسی گفتار در فرزند خود شدید یا اگر فرزند شما در رسیدن به مراحل مهم رشد زبان، مانند گفتن اولین کلمات یا نامگذاری اشیاء رایج، مشکل دارد، برای ارجاع به یک آسیب‌شناس گفتار و زبان با پزشک خود تماس بگیرید.
اگر فرزند شما در غذا خوردن و هماهنگی حرکات با دهان خود به جز گفتار مشکل دارد، فوراً به پزشک خود مراجعه کنید.
چه سؤالاتی باید از پزشک بپرسم؟
- آیا فرزند من نیاز به مراجعه به آسیب‌شناس گفتار و زبان دارد؟
- اگر فرزندم به مراحل مهم رشد زبان نرسید، چه کاری باید انجام دهم؟
- آیا فرزند من برای صحبت کردن به دستگاه‌های ارتباطی زبانی نیاز دارد؟
جمع‌بندی
اگر نتوانید نام فردی را که چندین بار ملاقات کرده‌اید به خاطر بیاورید، ممکن است احساس ناامیدی کنید. اگر فرزند شما به آپراکسی گفتار مبتلا باشد، ممکن است هنگام دانستن نام یک فرد اما ناتوانی در شکل‌دهی صداهای صحیح برای بیان آن، ناامیدی مشابهی را تجربه کند. گفتاردرمانی یکی از روش‌های درمان آپراکسی گفتار است که به برقراری ارتباط طولانی‌مدت و بهبود قابل توجه علائم این اختلال در کودک شما کمک می‌کند. اگر شما یا عزیزانتان با آپراکسی گفتار مواجه هستید و به دنبال راهی برای درمان آن می‌گردید، تیم تخصصی گروه توانبخشی راه کمال آماده است تا باخدمات گفتاردرمانی تخصصی و روش‌های نوین به شما کمک کند. از آنجا که درمان این اختلال نیازمند پیگیری و روش‌های هدفمند است، پیشنهاد می‌کنیم که همین حالا با کارشناسان ما در گروه توانبخشی راه کمال تماس بگیرید و از مشاوره تخصصی برخوردار شوید.
منابع
سوالات متداول
خبر خوب این است که اکثر کودکان مبتلا به آپراکسی گفتار در صورت داشتن گفتاردرمانی مناسب بهبود می‌یابند. تعداد کمی از کودکان ممکن است همچنان به کمک اضافی برای برقراری ارتباط در بزرگسالی نیاز داشته باشند.
مطالب مشابه
اختلال هماهنگی رشدی (DCD)، اختلالی عصبی است که تعادل، هماهنگی و مهارت‌های حرکتی بیمار ازجمله مهارت‌های حرکتی ظریف، درشت و برنامه‌ریزی حرکتی را دچار مشکل می کند.
یکی از نکات مهم در هنگام یافتن مرکز درمانی اوتیسم، نزدیکی مرکز به محل زندگی بیمار است. در این صورت والدین با خیالی آسوده مراحل درمان فرزند خود را شروع می‌کنند. اگر در شمال تهران ساکن هستید و به مرکز درمانی اوتیسم نیاز دارید، گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از تیمی مجرب و حرفهای، خدمات تخصصی و نوین برای درمان کودک شما ارائه می‌دهد.
فلج مغزی، بیماری مادام‌العمری است که به درمان‌های طولانی‌مدت نیاز دارد. درحالی‌که اثربخشی بوتاکس در تسکین اسپاستیسیته در افراد مبتلا به فلج مغزی ثابت شده است، اثرات آن موقتی هستند.
امتناع کودک از غذا خوردن می‌تواند برای والدین ناراحت‌کننده باشد. مقداری بدغذایی در زمان غذا خوردن برای هر نوزاد یا کودک نوپایی طبیعی است، اما باید به‌مرور زمان از بین برود. هنگامی که بدغذایی یا مشکلات تغذیه ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشند، ممکن است مشکلی پزشکی یا رفتاری در ریشه علائم آن‌ها وجود داشته باشد.
اختلال بلع یا دیسفاژی به معنی ناتوانی در عبور آسان غذا یا مایعات از دهان، گلو و سپس مری و معده در طی فرایند بلعیدن است. این اختلال می‌تواند منجر به آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به نای و ریه‌ها) شود.
اگر با کودکی اوتیسمی زندگی یا کار کنید، می‌دانید که بال بال زدن در اوتیسم، رفتاری خودتحریکی (استیمینگ) در نظر گرفته می‌شود. کودک مبتلا به اوتیسم از رفتارهای استیمینگ برای خودتنظیمی احساسات یا اضطراب خود استفاده می‌کند.
رفتاردرمانی شناختی بر این ایده استوار است که احساسات، افکار و رفتارهای ما همگی به هم مرتبط هستند و می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند. وقتی کودکان احساس اضطراب یا افسردگی می‌کنند، به‌راحتی در چرخه افکار منفی یا غیرمفید گرفتار می‌شوند.
اصطلاح «اوتیسم با عملکرد بالا» تشخیص پزشکی رسمی نیست، بلکه به‌طور عمومی برای اشاره به افرادی استفاده می‌شود که به‌طور نسبی نیاز به حمایت کمتری دارند و قادرند به‌طور مستقل‌تری در زمینه‌هایی مانند خواندن، نوشتن، صحبت کردن و مدیریت مهارت‌های زندگی عمل کنند.
انواع اختلالات رفتاری شایع در کودکان شامل این موارد هستند:اختلال نقص توجه و بیش‌‌فعالی (ADHD)، اوتیسم ، سلوک (CD)، اختلالات یادگیری، نافرمانی مقابله‌ای (ODD)، انفجاری متناوب، وسواس فکری- عملی (OCD)، دو قطبی، اضطرابی، اختلالات خوردن و ...
سندروم ساوان حالتی نادر است که در آن بیمار مبتلا به اختلالات رشدی، مهارت‌های چشمگیری در حوزه‌ای خاص از خود نشان می‌دهد. این سندرم اغلب با اختلال طیف اوتیسم (ASD) مرتبط است.