اوتیسم پسرونده چیست و چرا اتفاق میفتد؟

اوتیسم پسرونده نوعی از اختلال اوتیسم است که در آن کودک، پس از یک دوره رشد طبیعی در اوایل کودکی، معمولاً بین 1.5 تا 3 سالگی، در زمینه‌هایی مانند زبان، تعامل اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی دچار افت یا پسرفت می‌شود. در این شرایط، کودک ممکن است در ابتدا از کلمات استفاده کند، تماس چشمی برقرار کند و در تعاملات اجتماعی شرکت داشته باشد، اما به تدریج این مهارت‌ها کاهش می‌یابند یا از بین می‌روند.

کاهش مهارت‌های زبانی از مهم‌ترین نشانه‌های این نوع اوتیسم است؛ کودک ممکن است استفاده از کلمات یا جملاتی را که پیش‌تر یاد گرفته است، متوقف کند. همچنین، مهارت‌های اجتماعی مانند بازی کردن یا تعامل با دیگران نیز ممکن است به مرور کاهش یابد.

این نوع اوتیسم معمولاً در دوره‌ای رخ می‌دهد که خانواده‌ها انتظار پیشرفت مهارت‌های کودک را دارند، بنابراین پسرفت ناگهانی می‌تواند بسیار نگران‌کننده و غیرمنتظره باشد. والدین ممکن است متوجه شوند که کودکشان علاقه‌اش را به محیط اطراف از دست داده، ارتباطات اجتماعی‌اش ضعیف‌تر شده و توانایی‌هایی که قبلاً کسب کرده بود، کاهش یافته است. این تغییرات، اگرچه به شکل ناگهانی رخ می‌دهند، اما می‌توانند سرنخی برای تشخیص و مداخله زودهنگام باشند. 

مطالعه بیشتر: آشنایی با سایر انواع اوتیسم

علائم اوتیسم پسرونده

علائم اصلی اوتیسم پسرونده عبارت‌اند از: 

از دست دادن زبان و گفتار

• کودک کلماتی که قبلاً به‌خوبی از آن‌ها استفاده می‌کرد را فراموش می‌کند.
• توانایی در ساخت جملات ساده یا استفاده از عبارات اولیه از بین می‌رود.
• ممکن است کودک دیگر به نام خود پاسخ ندهد یا در بیان خواسته‌هایش دچار مشکل شود.

کاهش تعامل اجتماعی

• تماس چشمی که قبلاً وجود داشت، کمتر یا به‌کلی متوقف می‌شود.
• کودک به لبخندها یا تعاملات دیگران واکنش نشان نمی‌دهد.
• ممکن است از فعالیت‌های گروهی یا تعامل با همسالان کناره‌گیری کند.

افت مهارت‌های بازی

• بازی‌های خلاقانه یا مشارکتی کاهش می‌یابند.
• ترجیح می‌دهد به‌تنهایی بازی کند یا به رفتارهای یکنواخت و تکراری در بازی روی بیاورد.
• استفاده از اسباب‌بازی‌ها به روش غیرمعمول، مانند ردیف کردن یا چرخاندن آن‌ها.

رفتارهای تکراری

• حرکاتی مانند تکان دادن دست‌ها، چرخیدن یا کوبیدن سر به سطوح دیده می‌شود.
• تمایل وسواسی به اشیاء خاص یا تکرار یک فعالیت خاص، مانند نگاه کردن به چراغ یا چرخاندن اشیاء.
• این رفتارها در شرایط استرس‌زا یا هیجانی افزایش می‌یابند.

کاهش تماس چشمی

• کودک به‌طور قابل‌توجهی از نگاه کردن مستقیم به دیگران خودداری می‌کند.
• تماس چشمی کاهش می‌یابد و کودک ممکن است تمایلی به توجه به چهره‌ها نشان ندهد.

حساسیت‌های حسی

• واکنش‌های شدید به صداهای بلند، نورهای قوی، یا لمس ناگهانی.
• ممکن است از لباس‌ها یا بافت‌هایی خاص اجتناب کند.
• حساسیت بیش‌از‌حد به بوها یا طعم‌های خاص.

بی‌تفاوتی و کناره‌گیری اجتماعی

• کودک علاقه‌ای به برقراری ارتباط با اعضای خانواده یا همسالان نشان نمی‌دهد.
• ممکن است از بغل کردن یا تماس فیزیکی خودداری کند.
• به محیط اطراف خود بی‌تفاوت به‌نظر می‌رسد.

اضطراب و کج‌خلقی

• بروز ناگهانی حملات اضطراب یا عصبانیت.
• واکنش‌های شدید به تغییرات در برنامه‌های روزانه یا محیط.
• ممکن است رفتارهای خودآزاردهنده از خود نشان دهد.

مشکلات در مهارت‌های حرکتی

• کاهش توانایی در مهارت‌های حرکتی ظریف مانند نوشتن، نقاشی یا نگه داشتن اشیاء.
• کودک ممکن است حرکاتی را که قبلاً می‌توانست انجام دهد، از دست بدهد.
• هماهنگی بین حرکات ممکن است دچار اختلال شود.

کاهش تقلید و خلاقیت

• توانایی کودک در تقلید از حرکات یا رفتارهای دیگران کاهش می‌یابد.
• علاقه‌ای به شرکت در بازی‌های تخیلی یا داستان‌پردازی ندارد.
• رفتارهای او بیشتر یکنواخت و فاقد تنوع خلاقانه است.

دلایل اوتیسم پسرونده چیست؟

علت دقیق اوتیسم پسرونده هنوز ناشناخته است، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این وضعیت احتمالاً به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی، محیطی و متابولیکی ایجاد می‌شود. در ادامه، مهم‌ترین نظریه‌ها و عوامل مرتبط بررسی شده‌اند:

• عوامل ژنتیکی. استعداد ژنتیکی ممکن است نقش مهمی در اوتیسم پسرونده داشته باشد. کودکانی که سابقه خانوادگی اختلال طیف اوتیسم یا سایر اختلالات عصبی رشدی دارند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اوتیسم پسرونده باشند. برخی جهش‌های ژنتیکی و تغییرات مرتبط با اوتیسم می‌توانند بر رشد مغز و ارتباط بین سلول‌های عصبی تأثیر بگذارند و منجر به اوتیسم پسرونده شوند.
• مشکلات رشد عصبی. برخی از مشکلات در رشد مغز می‌تواند باعث شود کودکان مهارت‌هایی را که در اوایل آموخته‌اند از دست بدهند. به‌عنوان مثال، عدم تعادل انتقال‌دهنده‌های عصبی که سلول‌های عصبی را قادر به برقراری ارتباط می‌کند یا تفاوت در ارتباطات مغزی می‌تواند در ایجاد اوتیسم پسرونده مؤثر باشد. در مواردی که اتصالات بین سلول‌های عصبی به درستی پیکربندی نشده باشد، کودکان ممکن است مهارت‌های رشدی خود را از دست بدهند. 
• سیستم ایمنی و التهاب. برخی تحقیقات نقش سیستم ایمنی را در اختلال طیف اوتیسم بررسی می‌کنند. پاسخ‌های غیرطبیعی سیستم ایمنی یا التهاب در بافت مغز می‌تواند بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد و باعث اوتیسم پسرونده شود. به طور خاص، رابطه پیچیده بین مغز و سیستم ایمنی می‌تواند منجر به برخی از علائم مرتبط با اوتیسم شود.
• عوامل محیطی. تصور می‌شود که عوامل محیطی نیز در ایجاد اوتیسم پسرونده نقش دارند. به‌عنوان مثال، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا سموم خاص می‌تواند بر رشد سیستم عصبی تأثیر بگذارد. با این حال، اینکه آیا عوامل محیطی مستقیماً باعث اوتیسم پسرونده می‌شوند، هنوز بحث برانگیز است و تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
• ناهنجاری‌های میتوکندری و متابولیک. اختلالات میتوکندری می‌توانند مشکلاتی را در فرآیند تولید انرژی بدن ایجاد کنند. از آنجایی که مغز عضوی است با نیازهای انرژی بالا، چنین مشکلات متابولیکی می‌توانند بر رشد مغز تأثیر منفی بگذارند و باعث شوند کودکان در مهارت‌هایی که یاد می‌گیرند پسرفت کنند.
• محور روده-مغز و میکروبیوتا. این نظریه که سلامت روده بر رشد و رفتار مغز تأثیر دارد، ممکن است در مورد اختلالات طیف اوتیسم نیز اعمال شود. عدم تعادل در میکروبیوتای روده یا مشکلات در محور روده-مغز می‌تواند بر رشد مغز کودکان تأثیر منفی بگذارد. اگرچه این ارتباط هنوز به طور کامل اثبات نشده است، تأثیر احتمالی سلامت روده بر اوتیسم واپس‌گرا هنوز در دست بررسی است. 

تشخیص اوتیسم پسرونده

تشخیص زودهنگام اوتیسم پسرونده نقشی حیاتی در بازیابی مهارت‌های زبانی، اجتماعی و ارتباطی از دست‌رفته ایفا می‌کند. در حالی که کودک در ماه‌ها یا سال‌های نخست زندگی، رشد طبیعی یا نزدیک به طبیعی را تجربه می‌کند، در سنین 15 تا 30 ماهگی ممکن است نشانه‌های از دست دادن مهارت‌ها را نشان دهد. اگر این تغییرات توسط والدین یا متخصصان به‌درستی شناسایی شوند، مداخله‌های زودهنگام می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی در کیفیت زندگی آینده کودک داشته باشد.

تشخیص زودهنگام به مداخلات به‌موقع امکان می‌دهد تا:

• مهارت‌های از دست‌رفته بازسازی شوند.
• مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی تقویت شوند.
• مشکلات رفتاری کاهش یابند.

تست‌ها و ابزارهای ارزیابی 

• M-CHAT (چک‌لیست اصلاح‌شده برای اوتیسم در کودکان نوپا). پرسشنامه‌ای کوتاه برای غربالگری علائم اوتیسم در کودکان 16 تا 30 ماهه.

• ADOS (برنامه مشاهده تشخیصی اوتیسم). ارزیابی استاندارد برای بررسی مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودک.

• ارزیابی گفتار و زبان. توسط متخصص گفتار برای شناسایی نقایص زبان و ارتباط کودک انجام می‌شود.

درمان اوتیسم پسرونده

درمان اوتیسم پسرونده شامل انواع درمان‌ها و مداخلات برای مدیریت علائم است. هدف این درمان‌ها بازگرداندن مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و زبانی از دست رفته کودک است. اگرچه هیچ درمان قطعی برای اوتیسم پسرونده وجود ندارد، اما تشخیص زودهنگام و رویکرد صحیح می‌تواند کیفیت زندگی کودکان را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد. در اینجا متداول‌ترین روش‌های مورد استفاده برای درمان اوتیسم پسرونده آورده شده‌اند:

• تحلیل رفتار کاربردی (ABA).  یکی از پرکاربردترین روش‌های رفتاردرمانی در درمان اوتیسم است. این روش درمانی بر کاهش رفتارهای مشکل‌ساز کودک و جایگزینی آن‌ها با مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی تمرکز دارد. درمان ABA با هدف تقویت رفتارهای مورد نظر ازطریق پاداش و تقویت پیش می‌رود.
• گفتار و زبان درمانی. شایع‌ترین مشکل در اوتیسم پسرونده در مهارت‌های زبانی و ارتباطی است. گفتار و زبان درمانی شامل کار فردی برای بهبود مهارت‌های زبانی از دست رفته یا ضعیف‌شده کودک است. از طریق این روش درمانی، کودک فرآیند یادگیری مجدد کلمات و جملات را طی می‌کند و مهارت‌های بیان خود را توسعه می‌دهد.
• کاردرمانی. هدف کاردرمانی بهبود مهارت‌های حرکتی و مهارت‌های زندگی روزمره کودک است. این نوع درمان به‌ویژه به غلبه بر مشکلات مربوط به تعامل اجتماعی و پردازش حسی کمک می‌کند. کاردرمانگران برنامه‌های فردی را برای حمایت از مهارت‌های بازی، هماهنگی فیزیکی و توانایی‌های خودمراقبتی کودک ایجاد می‌کنند.
• آموزش مهارت‌های اجتماعی. در اوتیسم پسرونده، کودکان ممکن است در تعامل اجتماعی مشکل داشته باشند. آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان می‌آموزد که با افراد دیگر ارتباط برقرار کرده، دوست پیدا کنند و در محیط‌های اجتماعی شرکت کنند. این مهارت‌ها از طریق فعالیت‌های مبتنی بر بازی یا درمان‌های گروهی ایجاد می‌شوند.
• درمان یکپارچگی حسی. حساسیت‌های حسی در کودکان مبتلا به اوتیسم پسرونده شایع هستند. درمان یکپارچگی حسی به کودک این امکان را می‌دهد که بهتر با محرک‌های حسی مانند لامسه، شنوایی و بینایی سازگار شود. درمانگر فعالیت‌های خاصی را برای کاهش یا مدیریت حساسیت کودک به محرک‌های حسی سازماندهی می‌کند.
• بازی درمانی. هدف آن کمک به کودکان برای توسعه مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی از طریق بازی است. فعالیت‌های بازی درمانی به کودک این امکان را می‌دهد که احساسات خود را بیان کرده و با دیگران پیوند برقرار کند.
• آموزش و مشاوره خانواده. حمایت خانواده در درمان اوتیسم پسرونده بسیار مهم است. خانواده‌ها می‌توانند با شرکت در درمان‌ها و حمایت از کودک در زندگی روزمره به روند درمان کمک کنند. آموزش خانواده والدین را قادر می‌سازد تا نیازهای کودک را بهتر درک کرده، رفتارهای مشکل ساز را مدیریت کنند و محیط مناسبی در خانه برای کودک ایجاد کنند.
• دارو. درمان اصلی اوتیسم پسرونده مبتنی بر روش‌های درمانی است، اما در برخی موارد دارو نیز می‌تواند کمک کننده باشد. به خصوص اگر علائم همراهی مانند اضطراب بیش‌ازحد، کمبود توجه، بیش‌فعالی یا مشکلات خواب وجود داشته باشند.
• درمان‌های جایگزین و مکمل‌های غذایی. برخی از خانواده‌ها روش‌های جایگزینی مانند تغییرات رژیم غذایی (مثلاً رژیم غذایی بدون کازئین بدون گلوتن) یا مکمل‌های ویتامین/معدنی را برای درمان اوتیسم پسرونده امتحان کرده‌اند. با این حال، داده‌های علمی در مورد اثربخشی این درمان‌ها محدود هستند، بنابراین مهم است که قبل از اجرای روش‌های جایگزین با پزشک متخصص مشورت کنید.

تفاوت بین اوتیسم پیشرونده و پسرونده

اوتیسم پیشرونده و اوتیسم پسرونده دو نوع از اختلال طیف اوتیسم هستند که بر اساس نحوه ظهور و پیشرفت علائم، تفاوت‌های قابل‌توجهی با یکدیگر دارند. در ادامه این تفاوت‌ها از نظر روند رشد، ویژگی‌ها، ادراک والدین و روش‌های درمانی توضیح داده شده‌اند:

در اوتیسم پسرونده:

فرآیند رشد

• کودکان مبتلا به اوتیسم پسرونده در ابتدا رشد طبیعی یا نزدیک به طبیعی را نشان می‌دهند.
• در سال‌های اولیه زندگی (معمولاً بین 1.5 تا 3 سالگی)، کودک به طور عادی مهارت‌های زبانی، اجتماعی و بازی را کسب می‌کند.
• با این حال، پس از مدتی، این کودکان دچار یک پسرفت ناگهانی می‌شوند. مهارت‌هایی مانند زبان، تعامل اجتماعی یا بازی که قبلاً آموخته شده‌اند، از دست می‌روند یا کاهش می‌یابند.

ویژگی‌های متمایز

• از دست دادن مهارت‌ها. کودک استفاده از کلمات، عبارات، یا رفتارهای اجتماعی را که قبلاً به دست آورده بود، متوقف می‌کند.
• ظهور علائم اوتیسم. با کاهش این مهارت‌ها، علائم اوتیسم آشکارتر می‌شود.

ادراک والدین

والدین معمولاً متوجه تغییرات واضحی در کودک می‌شوند. کودک که قبلاً از تعاملات اجتماعی لذت می‌برد یا مهارت‌های زبانی داشت، به طور ناگهانی گوشه‌گیر شده و ارتباطات خود را کاهش می‌دهد.

درمان و حمایت

• درمان در اوتیسم پسرونده شامل تلاش برای بازگرداندن مهارت‌های از دست رفته است.
• مداخلاتی مانند گفتاردرمانی فشرده، آموزش مهارت‌های اجتماعی، و تحلیل رفتار کاربردی (ABA) معمولاً استفاده می‌شوند.
• هدف اصلی درمان این است که کودک مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را بازسازی کرده و کیفیت زندگی او بهبود یابد.

در اوتیسم پیشرونده:

فرآیند رشد

• در اوتیسم پیشرونده، علائم به صورت آهسته و تدریجی از همان بدو تولد ظاهر می‌شوند.
• کودکان مبتلا از همان ابتدا ممکن است در رشد زبان، تعاملات اجتماعی یا حرکات هماهنگ تأخیر داشته باشند.
• این علائم با گذشت زمان آشکارتر می‌شوند، اما هیچ گونه پسرفتی در مهارت‌های کسب‌شده وجود ندارد.

ویژگی‌های متمایز

• عدم وجود رگرسیون. کودکان مبتلا به اوتیسم پیشرونده مهارت‌هایی را که قبلاً به دست آورده‌اند، از دست نمی‌دهند.
• ظهور تدریجی علائم. نشانه‌هایی مانند عدم تماس چشمی، تأخیر در شروع صحبت کردن، انجام رفتارهای تکراری، یا علاقه محدود به تدریج نمایان می‌شوند.

ادراک والدین

• والدین ممکن است از همان دوران نوزادی متوجه تفاوت‌هایی در رفتار و رشد کودک شوند.
• برای مثال، کودک ممکن است به صداها پاسخ ندهد، تماس چشمی برقرار نکند یا علائمی مانند تمرکز شدید بر یک شیء خاص را نشان دهد.

درمان و حمایت

• در اوتیسم پیشرونده، درمان‌ها از سنین پایین آغاز می‌شوند؛ زیرا علائم زودتر شناسایی می‌شوند.
• مداخلاتی مانند تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، کاردرمانی، و گفتاردرمانی برای تقویت مهارت‌های زبانی و اجتماعی استفاده می‌شود.
• هدف این است که از همان ابتدا رشد کودک به بهترین نحو ممکن تقویت شود.

مقایسه کلی

جمع‌بندی

اوتیسم پسرونده نوعی اختلال طیف اوتیسم است که با از دست دادن مهارت‌های زبانی، اجتماعی و بازی پس از یک دوره رشد طبیعی مشخص می‌شود. این پسرفت معمولاً بین 1.5 تا 3 سالگی رخ می‌دهد. کودکانی که قبلاً توانایی‌هایی مانند صحبت کردن، ارتباط چشمی یا تعاملات اجتماعی داشتند، به طور ناگهانی این مهارت‌ها را از دست می‌دهند. علائمی مانند کاهش تماس چشمی، گوشه‌گیری اجتماعی، رفتارهای تکراری و حساسیت‌های حسی در این نوع اوتیسم رایج هستند.

تشخیص به‌موقع بسیار حیاتی است؛ زیرا مداخلات زودهنگام مانند تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، گفتاردرمانی و کاردرمانی می‌توانند به بازیابی مهارت‌های از دست‌رفته کمک کنند. این درمان‌ها همچنین در بهبود مهارت‌های اجتماعی، زبانی و کاهش مشکلات رفتاری مؤثر هستند. با تشخیص سریع و اجرای درمان‌های مناسب، می‌توان فرصت بهتری برای رشد و بهبود کیفیت زندگی این کودکان فراهم کرد.

منابع

https://npistanbul.com/en/what-is-regressive-autism

https://www.autismparentingmagazine.com/what-is-regressive-autism/