اوتیسم در dsm5

DSM مخفف «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی» است که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده است. این راهنما برای استفاده متخصصان پزشکی و سلامت روان طراحی شده و شامل طبقه‌بندی اختلالات روانی است. نسخه‌های مختلف DSM به پزشکان کمک می‌کنند تا کدهای تشخیصی را برای اختلالات مختلف جستجو کرده و معیارهای تشخیصی آن‌ها را بررسی کنند. حدود 25 درصد از اختلالات روانی مربوط به کودکان است و در بخش «اختلالاتی که معمولاً برای اولین بار در دوران نوزادی، کودکی و نوجوانی تشخیص داده می‌شوند» قرار دارند. اوتیسم و اختلالات مرتبط از سال 1980 در نسخه‌های مختلف DSM گنجانده شده‌اند.

آخرین ویرایش DSM، یعنی DSM-5، تغییرات قابل توجهی در معیارهای تشخیصی اوتیسم و اختلالات مرتبط ایجاد کرده است. در نسخه DSM-IV، پنج تشخیص جداگانه تحت عنوان «اختلالات نافذ رشد» وجود داشتند که شامل اختلال اوتیسم، سندرم آسپرگر، اختلال رشد فراگیر طبقه بندی نشده (PDD-NOS)، سندرم رت و اختلال انسجام‌گسیختگی کودکی می‌شدند. اما در DSM-5، دسته‌بندی اختلال رشد فراگیر حذف شده و اختلال اوتیسم، سندرم آسپرگر و PDD-NOS اکنون در یک برچسب کلی به نام «اختلال طیف اوتیسم (ASD) » ترکیب شده‌اند.

معیارهای DSM-5 برای تشخیص اوتیسم شامل سه نقص اساسی در ارتباطات اجتماعی و تعاملات اجتماعی است. پزشکان باید مطمئن شوند که این ویژگی‌ها تنها به دلیل تأخیر در رشد نیستند. برای تشخیص اوتیسم، فرد باید این سه معیار اصلی را داشته باشد:

• نقص در تعاملات اجتماعی-عاطفی
• مشکل در استفاده و درک رفتارهای غیرکلامی ارتباطی
• چالش‌ در ایجاد، حفظ یا درک روابط اجتماعی

این معیارها کمک می‌کنند تا اختلال اوتیسم به طور دقیق‌تری شناسایی و تشخیص داده شود.

معیارهای تشخیص اوتیسم DSM-5

A: کمبودهای مداوم در ارتباطات اجتماعی و تعامل اجتماعی در زمینه‌های مختلف که با 3 علامت زیر آشکار می‌شوند:

A1: نقص در تعامل اجتماعی-عاطفی؛ شامل رویکردهای اجتماعی غیرعادی، ناتوانی در برقراری یک مکالمه عادی و عدم کاهش علایق، عواطف و واکنش‌های مشترک در طول مکالمه و عدم شروع کامل تعامل اجتماعی.

• رویکرد اجتماعی غیرعادی
  • شروع تعامل اجتماعی به شکلی غیرمعمول مانند لمس کردن نامتعارف یا لیسیدن دیگران
  • استفاده از دیگران به شکلی ابزاری 

• ناتوانی در برقراری یک مکالمه عادی 
  • استفاده عملی/ اجتماعی ضعیف از زبان
  • عدم پاسخگویی هنگام صدا زدن فرد یا صحبت مستقیم با او 
  • عدم شروع مکالمه 
  • انجام مکالمات یک‌طرفه / تک‌گویی 

• کاهش علاقه برای اشتراک‌گذاری احساسات و عواطف
  • ناتوانی در به اشتراک‌ گذاشتن علایق 
  • نشان ندادن اشیاء مورد علاقه به افراد دیگر
  • اختلال در توجه مشترک (اعم از شروع و پاسخ)

• عدم اشتراک گذاری عواطف و احساسات
  • فقدان لبخند اجتماعی پاسخگو (توجه: در اینجا تمرکز بر پاسخ به لبخند شخص دیگر است؛ سایر جنبه‌های بیان عاطفی در گروه بعدی در نظر گرفته می‌شوند).
  • مشکل در به اشتراک گذاشتن لذت، هیجان، یا دستاوردها با دیگران
  • عدم پاسخگویی به تعریف و تمجید
  • لذت نبردن از تعاملات اجتماعی 
  • عدم ارائه آرامش به دیگران
  • بی‌تفاوتی/ بیزاری از تماس فیزیکی و محبت

• عدم شروع تعامل اجتماعی
  • شروع برقراری ارتباط فقط برای دریافت کمک، ابتکارات اجتماعی محدود

• تقلید اجتماعی ضعیف
  • عدم شرکت در بازی‌های اجتماعی ساده

A2: نقص در رفتارهای ارتباطی غیرکلامی که برای تعامل اجتماعی استفاده می‌شود. ازجمله ارتباطات کلامی و غیرکلامی ضعیف، از طریق تماس چشمی و زبان بدن غیرطبیعی ، یا نقص در درک و استفاده از ارتباطات غیرکلامی، فقدان کامل حالت چهره یا حرکات.

• اختلال در استفاده اجتماعی از تماس چشمی

• اختلال در استفاده و درک حالات بدن (مانند رو برگرداندن از شنونده)

• اختلال در استفاده و درک حرکات (مانند اشاره، تکان دادن سر)

• صدا، زیر و بمی، آهنگ، ریتم، استرس، عروض یا حجم غیرطبیعی در گفتار

• ناهنجاری در استفاده و درک عاطفه 
  • اختلال در استفاده از حالات چهره (ممکن است محدود یا اغراق‌آمیز باشد)
  • عدم استفاده از حالات چهره گرم و صمیمی برای دیگران
  • ارتباط محدود عاطفی (ناتوانی در انتقال طیف وسیعی از احساسات از طریق کلمات، عبارات، لحن صدا، حرکات)
  • ناتوانی در تشخیص یا تفسیر عبارات غیرکلامی دیگران

• عدم ارتباط هماهنگ کلامی و غیرکلامی (مثلاً ناتوانی در هماهنگی تماس چشمی یا زبان بدن با کلمات)

• عدم ارتباط هماهنگ غیرکلامی (مانند ناتوانی در هماهنگی تماس چشمی با حرکات بدنی)

A3: کاستی در ایجاد و حفظ روابط، متناسب با سطح رشد (به جز رفتار با مراقبان)؛ ازجمله دشواری در تنظیم رفتار متناسب با موقعیت های اجتماعی مختلف، ناتوانی در انجام بازی‌های تخیلی و دوست‌یابی، عدم علاقه آشکار به دیگران.

• ناتوانی در توسعه و حفظ روابط، متناسب با سطح رشد
  • فقدان «نظریه ذهن»؛ ناتوانی در فهم دیدگاه شخص دیگر 

• دشواری در تنظیم رفتار متناسب با زمینه‌های اجتماعی
  • ناتوانی در درک عدم علاقه اشخاص دیگر به فعالیت‌های خاص
  • عدم پاسخ به نشانه‌های مفهمومی (مثلاً نشانه‌های اجتماعی از سوی دیگران که نشان‌دهنده درخواست ضمنی برای تغییر در رفتار است)
  • بیان نامناسب احساسات (خندیدن یا لبخند زدن در موقعیت‌های نامناسب) 
  • بی‌اطلاعی از رفتارهای اجتماعی مناسب؛ پرسیدن سؤالات اجتماعی نامناسب یا بیان نظرات نامناسب در جمع
  • ناتوانی در درک ناراحتی یا بی‌علاقگی دیگران 
  • زمانی که در یک محیط بازی یا مکالمه مورد استقبال قرار نمی‌گیرد، تشخیص نمی‌دهد
  • شناخت محدود عواطف اجتماعی (متوجه نمی‌شود وقتی او را مسخره می‌کنند، متوجه نمی‌شود که چگونه رفتارش بر دیگران تأثیر عاطفی می‌گذارد)

• ناتوانی در همراهی در بازی‌های تخیلی 
  • انجام ندادن بازی تخیلی با همسالان، از جمله ایفای نقش اجتماعی (سن رشد بالای 4 سال)

• مشکلاتی در دوست‌یابی
  • سعی در ایجاد دوستی ندارد
  • دوستان صمیمی و ترجیحی ندارد
  • انجام ندادن بازی مشارکتی (سن رشد بالای 24 ماه). فقط انجام بازی موازی
  • غافل از تمسخر یا مسخره شدن توسط کودکان دیگر
  • در گروه کودکان بازی نمی‌کند
  • با کودکان هم سن یا سطح رشد خود (فقط بزرگ‌تر/کوچک‌تر) بازی نمی‌کند.
  • به دوستی علاقه دارد، اما درک درستی از قوانین تعاملات اجتماعی ندارد (مثلاً بسیار دستوری یا سخت، بیش‌ازحد منفعل)
  • به درخواست های اجتماعی سایر کودکان پاسخ نمی‌دهد

• عدم علاقه به دیگران
  • عدم علاقه به همسالان
  • دور افتاده در دنیای خود
  • سعی در جلب توجه دیگران ندارد
  • علاقه محدود به دیگران
  • ناآگاه یا غافل از کودکان یا بزرگسالان
  • تعامل محدود با دیگران
  • فعالیت‌های انفرادی را ترجیح می‌دهد

B: الگوهای محدود و تکراری رفتار، علایق یا فعالیت‌هایی که با حداقل 2 مورد از 4 علائم زیر آشکار می‌شوند:

B1:  گفتارهای کلیشه‌ای یا تکراری، رفتارهای حرکتی یا استفاده از اشیا. (مانند کلیشه‌های حرکتی ساده، اکولالیا، استفاده مکرر از اشیاء، یا عبارات خاص).

• گفتار کلیشه‌ای یا تکراری
  • گفتار کودکانه یا زبان غیرمعمول رسمی (کودک مانند یک بزرگسال صحبت می‌کند)
  • اکولالیا (فوری یا تأخیری)؛ ممکن است شامل تکرار کلمات، عبارات، یا آهنگ‌های گسترده‌تر یا گفتگو باشد
  • تغییر زبانی بالغ بعد از سن رشد 24 ماهگی
  • استفاده از زبان به صورت حفظی
  • زبان خاص یا استعاری (زبانی که فقط برای کسانی که با سبک ارتباطی فرد آشنا هستند معنی دارد)
  • معکوس کردن ضمایر (به عنوان مثال، «تو» برای «من»؛ به علاوه ضمایر جنسیت را نیز درست استفاده نمی‌کند)
  • از کلمه «من» استفاده نمی‌کند و برای بیان ضمیر «من» به نام خود اشاره می‌کند 
  • زبان محافظه‌کارانه 
  • صداهای تکراری مانند صداهای بی‌صدا، جیغ غیر معمول، زمزمه‌های تکراری

• حرکات حرکتی کلیشه‌ای یا تکراری
  • حرکات مکرر دست (مانند کف زدن، تکان دادن انگشت، چرخاندن)
  • حرکات کلیشه‌ای یا پیچیده کل بدن (به عنوان مثال، تکان دادن پاها، تاب خوردن، چرخیدن)
  • ناهنجاری‌های وضعیت بدنی (مانند راه رفتن با انگشتان پا، حالت بدنی نامناسب)
  • تنش شدید بدن
  • حرکات غیرمعمول صورت
  • دندان قروچه بیش‌ازحد
  • به طور مکرر دست‌ها را روی گوش قرار می‌دهد
  • عمل/ بازی/ رفتار مداوم یا تکراری 
  • برداشتن مداوم

• استفاده کلیشه‌ای یا تکراری از اشیا
  • بازی غیرکاربردی با اشیاء (تکان دادن چوب، انداختن وسایل)
  • اسباب‌بازی‌ها یا اشیاء را ردیف می‌کند
  • به طور مکرر درها را باز و بسته می‌کند
  • به طور مکرر چراغ‌ها را روشن و خاموش می‌کند

B2:  پایبندی بیش‌ازحد به روال، الگوهای تشریفاتی رفتار کلامی یا غیرکلامی، یا مقاومت بیش‌ازحد در برابر تغییر؛ (مانند حرکات خاص، اصرار بر یک مسیر یا غذای مشخص، پرسش‌های مکرر یا ناراحتی شدید با تغییرات کوچک).

• پایبندی به روال
  • روال: توالی رفتار چند مرحله‌ای خاص و غیرمعمول
  • اصرار بر رعایت دقیق روال‌های خاص 
  • روال‌های غیرمعمول

• الگوهای مناسکی رفتار کلامی و غیرکلامی
  • پرسش‌های مکرر در مورد یک موضوع خاص 
  • آداب کلامی - باید یک یا چند چیز را به روشی خاص بیان کند یا از دیگران بخواهد چیزهایی بگویند یا به سؤالات به روشی خاص پاسخ دهند.
  • اعمال وسواسی (مثلا اصرار بر چرخیدن در یک دایره سه بار قبل از ورود به اتاق) 

• مقاومت بیش‌ازحد در برابر تغییر
  • ناتوانی در تغییر و گذار (خارج از حدی که برای کودکان در آن سطح رشد معمول است)
  • واکنش بیش‌ازحد به تغییرات بی‌اهمیت (جابجایی اقلام روی میز شام یا رانندگی در یک مسیر جایگزین)

• تفکر سفت و سخت
  • ناتوانی در درک طنز
  • ناتوانی در درک جنبه‌های غیرتحت‌اللفظی گفتار مانند کنایه یا معنای ضمنی
  • بیش‌ازحد سفت و سخت، انعطاف‌ناپذیر یا قاعده‌مند در رفتار یا افکار

B3. علایق بسیار محدود و ثابت که از نظر شدت یا تمرکز غیرعادی هستند. (مانند وابستگی شدید به اشیاء غیرمعمول یا مشغله فکری نسبت به اشیاء غیرعادی، علایق بیش‌ازحد محدود یا مستمر).

• مشغله های فکری؛ وسواس

• علایق با شدت غیرطبیعی

• محدوده کمی از علایق

• بر روی همان چند مورد، موضوع یا فعالیت متمرکز شده است

• مشغول شدن بیش از حد به اعداد، حروف، نمادها

• بیش‌ازحد کمال گرا بودن

• علایق غیرعادی در تمرکز

• تمرکز بیش‌ازحد بر قسمت‌های غیرمرتبط یا غیر‌کاربردی اشیا

• مشغله‌های فکری (مانند رنگ، جدول زمانی، رویدادهای تاریخی، و غیره)

• چسبیدن به اجسام بی‌جان غیرمعمول (مثلاً یک قطعه ریسمان یا نوار لاستیکی)

• اصرار به حمل یا نگه داشتن اشیاء خاص یا غیرمعمول (مانند پتو، حیوانات عروسکی و غیره)

• ترس‌های غیرمعمول (مثلاً ترس از افرادی که گوشواره دارند)

B4. واکنش بیش‌ازحد یا کم نسبت به ورودی حسی یا علاقه غیرمعمول به جنبه‌های حسی محیط؛ (مانند بی‌تفاوتی آشکار نسبت به درد/ گرما/ سرما، واکنش نامطلوب به صداها یا بافت‌های خاص، بوییدن یا لمس بیش‌ازحد اجسام، شیفتگی به نور یا اشیاء در حال چرخش).

• تحمل درد بالا

• مشغول شدن ذهنی به بافت یا لمس (شامل دوست داشتن/ بیزاری از بافت)
  • دفاع لمسی؛ دوست ندارد اشیا یا بافت‌های خاص او را لمس کنند
  • بیزاری قابل توجه از کوتاه کردن مو یا ناخن‌های پا، یا مسواک زدن دندان‌ها
• بازرسی/ فعالیت بصری غیرمعمول
  • بازرسی چشمی نزدیک از اشیا یا خود بدون هدف مشخص 
  • از گوشه چشم به اشیا، افراد نگاه می‌کند
  • چروکیدگی غیرمعمول چشم
  • علاقه یا شیفتگی شدید به تماشای حرکت چیزهای دیگر (مثلاً چرخ‌های چرخان اسباب‌بازی‌ها، باز و بسته شدن درها، پنکه برقی یا سایر اجسام با چرخش سریع) (در تمامی حوزه‌های محرک‌های حسی (صدا، بو، چشایی، دهلیزی، بینایی) در نظر بگیرید)
  • پاسخ‌های عجیب و غریب به ورودی‌های حسی (مثلاً ناراحت شدن شدید از صدای غیرمعمول)
  • تمرکز غیرمعمول و/ یا مداوم بر ورودی حسی
• کاوش حسی غیرمعمول با اشیاء (صدا، بو، مزه، دهلیزی)
  • لیسیدن یا استشمام کردن اشیا 

سطوح شدت اختلال طیف اوتیسم

سطوح شدت اختلال طیف اوتیسم در جدول زیر نشان داده شده‌اند:

منابع

research.chop.edu

depts.washington.edu