اگر والدینی هستید که با لجبازی کودکان بیش‌فعال سر و کار دارید، احتمالاً این رفتار آنها را بسیار طاقت‌فرسا می‌دانید؛ زیرا احساس می‌کنید دائماً با مسائل مربوط به مدیریت خشم فرزند خود درگیر هستید. لجبازی کودکان مقاومت آشکار آنها در برابر قوانین و دستورالعمل‌ها است. در این مطلب به بررسی دلایل لجبازی کودکان بیش‌فعال و روش‌های کنترل آنها می‌پردازیم.
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی در کودکان
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی در کودکان بر فعالیت و رشد مغز آنها و خودکنترلی او تأثیر می‌گذارد. کودک مبتلا به این اختلال توانایی توجه مداوم و ثابت نشستن روی صندلی را ندارد و به‌طور فعال به هیچ فعالیتی توجه نمی‌کند.
ازآنجایی‌که بیماری‌های مختلفی ازجمله اختلالات خواب، اضطراب، افسردگی و انواع خاصی از مشکلات یادگیری، می‌توانند علائمی مشابه علائم بیش‌فعالی نشان دهند، هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند این بیماری را به‌طور دقیق شناسایی کند. بهترین روش تشخیص این بیماری، بررسی علائم آن می‌باشد که در ادامه ذکر شده‌اند:
- بی‌تابی و بی‌قراری
- مشکل در نشستن
- تحرک زیاد
- ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌ها
- کسل شدن
- قطع کردن حرف دیگران
- انجام کارها بدون فکر کردن و بروز رفتارهای تکانشی
- عدم تمرکز
- حواس‌پرتی
- بی‌نظمی
اختلال نافرمانی مقابله‌ای
اختلال نافرمانی مقابله‌ای الگویی از رفتارهای منفی، نافرمانی و خصومت در کودکان و نوجوانان است. این اختلال شایع‌ترین بیماری‌ای است که همراه با بیش‌فعالی مشاهده می‌شود. علائم این اختلال شامل موارد زیر هستند:
- بداخلاقی
- نقض مرتب قوانین
- دستپاچگی
- تمایل به بحث و مجادله
- لجبازی
- به راحتی اذیت شدن
رابطه بین بیش‌فعالی و اختلال نافرمانی مقابله‌ای
هیچ کس نمی‌داند چرا بسیاری از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی شروع به لجبازی و نافرمانی می‌کنند. بااین‌حال، در بسیاری از موارد، به نظر می‌رسد رفتارهای پرخاشگرانه به تکانشگری اختلال بیش‌فعالی مرتبط هستند.
تحقیقات نشان می‌دهند بسیاری از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی و اختلال نافرمانی مقابله‌ای، به‌طور پیش‌فرض ویژگی‌های پرخاشگرانه و مخالفت‌جویانه از خود نشان می‌دهند. بدرفتاری آنها به این دلیل نیست که عمداً مخالف موضوعی هستند بلکه به این دلیل است که نمی‌توانند انگیزه‌های خود را کنترل کنند.
دیدگاه دیگر این است که رفتارهای لجبازی و مخالفت به سادگی راهی برای کودکان برای مقابله با ناامیدی و درد عاطفی مرتبط با داشتن بیش‌فعالی هستند. درواقع هنگامی که این کودکان تحت استرس قرار می‌گیرند، اضطراب خود را به‌صورت بیرونی بروز می‌دهند. کودکان بیش‌فعال از سنین پایین می‌دانند با کودکان دیگر تفاوت دارند و گاهی‌اوقات در انجام تکالیف درسی با مشکل مواجه می‌شوند. بنابراین شروع به لجبازی و مخالفت می‌کنند.
تقریباً نیمی از کودکان پیش‌دبستانی که مبتلا به اختلال نافرمانه‌ای مقابله‌ای هستند تا سن 8 سالگی درمان می‌شوند. اما احتمال درمان کودکان بزرگ‌تر کمتر می‌باشد و عدم درمان آنها منجر به تبدیل اختلال نافرمانه‌ای مقابله‌ای به اختلال سلوک که مشکلی جدی‌تر است می‌شود. اختلال سلوک با خشونت فیزیکی، دزدی، فرار از خانه، آتش زدن و سایر رفتارهای بسیار مخرب و غیرقانونی مشخص می‌شود.
برای اطلاعات بیشتر مطلب «تفاوت اختلال سلوک و بیش‌فعالی» را بخوانید.
دلایل لجبازی کودکان بیش‌فعال
کودکان بیش‌فعال بدون هیچ قصدی و به‌دلیل علائم بیش‌فعالی و تکانشگری، شروع به نافرمانی می‌کنند. آنها نمی‌توانند روی صندلی ثابت بمانند، در محیط‌هایی مانند پارک‌ها و رستوران‌ها دائم در حال راه رفتن و اکتشاف محیط هستند و از والدین نافرمانی می‌کنند. اینگونه رفتارها باعث ایجاد استرس شدید در والدین می‌شوند.
لجبازی در این کودکان بیشتر دیده می‌شود؛ زیرا برخی از علائم بیش‌فعالی رفتار نافرمانی را در آنها تقویت می‌کنند. علائم بیش‌فعالی که باعث تشدید نافرمانی و لجبازی می‌شوند شامل انرژی بالا، تکانشگری، فراموشی و بی‌نظمی هستند. کودکان بیش‌فعال نمی‌دانند چگونه توجه کنند بنابراین در هنگام توجه کردن بیش‌ازحد تحریک می‌شوند و رفتار آنها به‌صورت لجبازی ظاهر می‌شود.
عصبانیت و سرپیچی از علائم بیش‌فعالی نیستند، اما اغلب نتیجه علائم این اختلال می‌باشند. بی‌توجهی و تکانشگری باعث می‌شوند تحمل کارهایی که تکراری هستند یا نیاز به تلاش زیادی دارند، برای کودکان دشوار باشد. در این صورت کودک بیش‌فعال شروع به هل دادن، فریاد زدن و پرتاب کردن وسایل می‌کند که نتیجه تکانشگری است. درواقع این کودکان نسبت به همسالان خود کمتر قادر به مدیریت احساسات خود هستند.
در مواردی که کودکان مبتلا به بیش‌فعالی رفتارهای پرخاشگرانه و سرکشی از خود نشان می‌دهند، اختلالی رفتاری به نام اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) تشخیص داده می‌شود. حدود 40 درصد از کودکان مبتلا به بیش‌فعال به‌صورت همزمان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای نیز هستند.
چه درمانی برای مدیریت اختلال نافرمانی مقابله‌ای و نقص توجه و بیش‌فعالی کودک لجباز وجود دارد؟
هر کودک مبتلا به بیش‌فعالی که نشانه‌هایی از اختلال نافرمانی مقابله‌ای از خود نشان می‌دهد، نیاز به درمان مناسب دارد که معمولاً شامل ترکیبی از دارودرمانی و خانواده‌درمانی است. اولین قدم این است که مطمئن شوید بیش‌فعالی کودک تحت کنترل است. ازآنجایی‌که نافرمانی و لجبازی اغلب با استرس مرتبط هستند، قبل از اینکه به مسائل رفتاری بپردازید، باید به منبع استرس و علائم بیش‌فعالی بپردازید.
برای بسیاری از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی و اختلال نافرمانی مقابله‌ای، داروهای محرک به صورتی معجزه‌آسا عمل می‌کنند. آنها بسیاری از رفتارهای بد را به سادگی از بین می‌برند.
اما داروهای بیش‌فعالی تنها چیزی نیست که برای کنترل لجبازی و مخالفت استفاده می‌شوند. اگر کودکی فقط رفتار مخالف خفیف یا نادری از خود نشان دهد، تکنیک‌های اصلاح رفتار به بهبود رفتارهای او کمک می‌کنند. اما اگر رفتار مخالف آنقدر شدید باشد که زندگی در خانه یا مدرسه را مختل کند، بهتر است با درمانگر خانواده که درزمینه مشکلات رفتاری دوران کودکی آموزش دیده است، مشورت کنید.
درمانگر باید کودک شما را از نظر اضطراب و اختلالات خلقی، غربالگری کند. هر یک از این موارد می‌توانند موجب لجبازی شوند و هر یک به درمان خاصی نیاز دارد. درمانگر همچنین ممکن است شناخت‌درمانی را برای کودک توصیه کند تا به او کمک کند تا به‌طور مؤثر با موقعیت‌های دشوار کنار بیاید.
حتما بخوانید: روش‌های درمان کودکان بیش‌فعال بدون دارو
روش‌های کنترل لجبازی کودکان بیش‌فعال
اگر فرزند شما رفتارهای پرخاشگرانه و لجبازانه از خود نشان می‌دهد، می‌توانید از روش‌های زیر برای کنترل رفتارهای او استفاده کنید:
- مثبت رفتار کنید. پاداش دادن به رفتار خوب بهتر از تنبیه رفتار بد است. عزت نفس فرزندتان را با پاداش دادن و تحسین رفتارهای مثبتش تقویت کنید.
- کودک را تنبیه نکنید. هرگز فرزندتان را به‌خاطر رفتارهایی که ناشی از بیش‌فعالی او هستند، تنبیه نکنید. اگر بیش‌فعالی کودک تحت درمان باشد، متوجه خواهید شد کدام رفتارهای او قابل مجازات کردن هستند.
- با آرامش با کودک رفتار کنید. به‌جای واکنش بیش‌ازحد، سعی کنید آهسته و آرام صحبت کنید و به کودک نشان دهید بهتر است در هنگام ناراحتی چطور رفتار کند.
- خونسردی خود را حفظ کنید. هنگامی که کودک عصبانی است یا فریاد می‌زند، فریاد نزنید. در چنین شرایطی رفتارهای عمدی و کنترل‌شده داشته باشید و اگر می‌توانید چند نفس عمیق بکشید یا لحظه‌ای از کودک دور شوید تا آرام شود.
- درمورد قوانین و پیامدهای آنها شفاف باشید. در مورد اینکه چه رفتاری مجاز نیست و همچنین عواقب آن به وضوح برای کودک توضیح بدهید و به‌طور مداوم قوانین را به‌صورت عملی اجرا کنید.
- با کودک بازی کنید. برای بازی با فرزندتان وقت بگذارید. این عمل پیوند بین شما را به شیوه‌ای مثبت تقویت می‌کند.
- با رفتارهای فرزندتان آشنا شوید. ویژگی‌های اخلاقی و عوامل تحریک‌کننده فرزندتان را بشناسید تا بتوانید تفاوت بین لجبازی و رفتارهای تکانشی کودک بیش‌فعال را درک کنید.
- گاهی‌اوقات لجبازی کودک ممکن است به‌دلیل عوامل مختلفی باشد که به بیش‌فعالی او مرتبط هستند. بنابراین اگر نگران رفتارهای فرزند خود هستید با پزشک او صحبت کنید.
جمع‌بندی
یکی از مشکلات کودکان بیش‌فعال لجبازی و نافرمانی است که به‌دلیل علائم مربوط به بیش‌فعالی اتفاق میفتد. در برخی موارد نیز کودک بیش‌فعال مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای شده که منجر به بروز رفتارهایی مانند مخالفت و نافرمانی می‌شود. گروه توانبخشی راه کمال با کمک کادر درمانی مجرب و متخصص به درمان این مشکلات در کودک شما می‌پردازد. بنابراین درصورت بروز همزمان بیش‌فعالی و اختلال نافرمانی مقابله‌ای به ما مراجعه کنید و از خدمات کادر درمانی ما بهره‌مند شوید.
منابع
مطالب مشابه
رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان بیش‌فعال مکرر و شدید هستند. درک و مدیریت این خشم و پرخاشگری کلید کمک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی است. ترکیبی از دارودرمانی، رفتاردرمانی و سایر درمان‌ها به کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند.
پر حرفی و صحبت کردن بیش‌ازحد یکی از علائم رایج برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است که اغلب در مهار و کنترل پاسخ‌های خود مشکل دارند.
بسیاری از فعالیت‌ها و ورزش‌ها به تخلیه انرژی کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند و باعث بهبود علائم آنها می‌شوند. از بین آنها می توان به شنا، ورزش های رزمی، مدیتیشن، تنیس و .... اشاره کرد. این ورزش ها جنب و جوش زیادی دارند و باعث تحرک مداوم و سوزاندن انرژی کودکان بیش فعال می شوند.
موسیقی‌درمانی می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای درمان علائم اصلی بیش‌فعالی و سایر اختلالاتی مانند اضطراب و مشکلات خواب باشد که اغلب با هم اتفاق میفتند. موسیقی‌درمانی از ریتم و موسیقی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، تنظیم احساسات و اختلالات اجرایی استفاده می‌کند و اغلب در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند دارودرمانی یا رفتاردرمانی استفاده می‌شود.
اگر والدینی هستید که با لجبازی کودکان بیش‌فعال سر و کار دارید، احتمالاً این رفتار آنها را بسیار طاقت‌فرسا می‌دانید؛ زیرا احساس می‌کنید دائماً با مسائل مربوط به مدیریت خشم فرزند خود درگیر هستید. لجبازی کودکان مقاومت آشکار آنها در برابر قوانین و دستورالعمل‌ها است.
ارتوپدی فنی کودکان از فناوری‌های مختلف برای بهبود کیفیت زندگی و حفظ استقلال کودک بهره می‌گیرند.ارتزها بریس‌هایی هستند که پس از آسیب، ضعف یا عملکرد نادرست به کودک کمک می کنند.
مشاوره کودکان بیش‌فعال ازطریق رفتاردرمانی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ... به بهبود رفتارهای تکانشی کودکان کمک می‌کند. بیش‌فعالی اختلالی است که به سه نوع بی‌توجهی، بیش‌فعالی/ تکانشی و نوع ترکیبی دسته‌بندی می‌شود.
آریپیپرازول می‌تواند برای کودکان بیش‌فعال مفید باشد و به مدیریت چالش‌های خاصی که ممکن است با آنها مواجه شوند، می‌پردازد. مصرف این دارو به‌شکل قابل توجهی باعث بهبود علائم بیش‌فعالی و کاهش سطح پرولاکتین در کودکان می‌شود.
فلوکستین داروی ضدافسردگی رایجی است که دهه‌ها مورداستفاده قرار گرفته است. این دارو اغلب برای افراد مبتلا به افسردگی، اضطراب و سایر بیماری‌های سلامت روان تجویز می‌شود. بااین‌حال، فلوکستین را برای درمان بیش‌فعالی نیز تجویز می‌کنند.
ریسپریدون دارو‌یی است که برای اختلال کمبود توجه یا بیش‌فعالی استفاده می‌شود، ریسپریدون باعث بهبود قابل توجه رفتارهای پرخاشگرانه و سایر رفتارهای مخرب جدی کودکان بیش‌فعال می‌شود.