اگر والدینی هستید که با لجبازی کودکان بیش فعال سر و کار دارید، احتمالاً این رفتار آنها را بسیار طاقت‌فرسا می‌دانید؛ زیرا احساس می‌کنید دائماً با مسائل مربوط به مدیریت خشم فرزند خود درگیر هستید. لجبازی کودکان مقاومت آشکار آنها در برابر قوانین و دستورالعمل‌ها است. این رفتار ممکن است به دلیل ناتوانی در کنترل هیجانات، نیاز به جلب توجه یا حتی نقص در توانایی‌های اجتماعی و ارتباطی باشد. لجبازی در این کودکان می‌تواند در تعاملات روزمره، تحصیل و روابط اجتماعی اختلال ایجاد کند. بنابراین، شناسایی علت‌ها و استفاده از روشهای صحیح برای مدیریت و کنترل لجبازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
حتما بخوانید: نحوه رفتار با کودک بیش فعال
مروری بر اختلال نقص توجه و بیش فعالی در کودکان
اختلال نقص توجه و بیش فعالی در کودکان بر فعالیت و رشد مغز آنها و خودکنترلی او تأثیر می‌گذارد. کودک مبتلا به این اختلال توانایی توجه مداوم و ثابت نشستن روی صندلی را ندارد و به‌طور فعال به هیچ فعالیتی توجه نمی‌کند.
ازآنجایی‌که بیماری‌های مختلفی ازجمله اختلالات خواب، اضطراب، افسردگی و انواع خاصی از مشکلات یادگیری، می‌توانند علائمی مشابه علائم بیش‌فعالی نشان دهند، هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند این بیماری را به‌طور دقیق شناسایی کند. بهترین روش تشخیص این بیماری، بررسی علائم آن می‌باشد که در ادامه ذکر شده‌اند:
- بی‌تابی و بی‌قراری
- مشکل در نشستن
- تحرک زیاد
- ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌ها
- کسل شدن
- قطع کردن حرف دیگران
- انجام کارها بدون فکر کردن و بروز رفتارهای تکانشی
- عدم تمرکز
- حواس‌پرتی
- بی‌نظمی
مروری بر اختلال نافرمانی مقابله‌ای
اختلال نافرمانی مقابله‌ای الگویی از رفتارهای منفی، نافرمانی و خصومت در کودکان و نوجوانان است. این اختلال شایع‌ترین بیماری‌ای است که همراه با بیش فعالی مشاهده می‌شود. علائم این اختلال شامل موارد زیر هستند:
- بداخلاقی
- نقض مرتب قوانین
- دستپاچگی
- تمایل به بحث و مجادله
- لجبازی
- به راحتی اذیت شدن
رابطه بین بیش فعالی و اختلال نافرمانی مقابله‌ای
هیچ کس نمی‌داند چرا بسیاری از کودکان مبتلا به بیش فعالی شروع به لجبازی و نافرمانی می‌کنند. بااین‌حال، در بسیاری از موارد، به نظر می‌رسد رفتارهای پرخاشگرانه به تکانشگری اختلال بیش فعالی مرتبط هستند.
تحقیقات نشان می‌دهند بسیاری از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی و اختلال نافرمانی مقابله‌ای، به‌طور پیش‌فرض ویژگی‌های پرخاشگرانه و مخالفت‌جویانه از خود نشان می‌دهند. بدرفتاری آنها به این دلیل نیست که عمداً مخالف موضوعی هستند بلکه به این دلیل است که نمی‌توانند انگیزه‌های خود را کنترل کنند.
دیدگاه دیگر این است که رفتارهای لجبازی و مخالفت به سادگی راهی برای کودکان برای مقابله با ناامیدی و درد عاطفی مرتبط با داشتن بیش فعالی هستند. درواقع هنگامی که این کودکان تحت استرس قرار می‌گیرند، اضطراب خود را به‌صورت بیرونی بروز می‌دهند. کودکان بیش‌فعال از سنین پایین می‌دانند با کودکان دیگر تفاوت دارند و گاهی‌اوقات در انجام تکالیف درسی با مشکل مواجه می‌شوند. بنابراین شروع به لجبازی و مخالفت می‌کنند.
تقریباً نیمی از کودکان پیش‌دبستانی که مبتلا به اختلال نافرمانه‌ای مقابله‌ای هستند تا سن 8 سالگی درمان می‌شوند. اما احتمال درمان کودکان بزرگ‌تر کمتر می‌باشد و عدم درمان آنها منجر به تبدیل اختلال نافرمانه‌ای مقابله‌ای به اختلال سلوک که مشکلی جدی‌تر است می‌شود. اختلال سلوک با خشونت فیزیکی، دزدی، فرار از خانه، آتش زدن و سایر رفتارهای بسیار مخرب و غیرقانونی مشخص می‌شود.
برای اطلاعات بیشتر مطلب «تفاوت اختلال سلوک و بیش فعالی» را بخوانید.
دلایل لجبازی کودکان بیش فعال
کودکان بیش فعال بدون هیچ قصدی و به‌دلیل علائم بیش‌فعالی و تکانشگری، شروع به نافرمانی می‌کنند. آنها نمی‌توانند روی صندلی ثابت بمانند، در محیط‌هایی مانند پارک‌ها و رستوران‌ها دائم در حال راه رفتن و اکتشاف محیط هستند و از والدین نافرمانی می‌کنند. اینگونه رفتارها باعث ایجاد استرس شدید در والدین می‌شوند.
لجبازی در این کودکان بیشتر دیده می‌شود؛ زیرا برخی از علائم بیش فعالی رفتار نافرمانی را در آنها تقویت می‌کنند. علائم بیش فعالی که باعث تشدید نافرمانی و لجبازی می‌شوند شامل انرژی بالا، تکانشگری، فراموشی و بی‌نظمی هستند. کودکان بیش‌فعال نمی‌دانند چگونه توجه کنند بنابراین در هنگام توجه کردن بیش‌ازحد تحریک می‌شوند و رفتار آنها به‌صورت لجبازی ظاهر می‌شود.
عصبانیت و سرپیچی از علائم بیش فعالی نیستند، اما اغلب نتیجه علائم این اختلال می‌باشند. بی‌توجهی و تکانشگری باعث می‌شوند تحمل کارهایی که تکراری هستند یا نیاز به تلاش زیادی دارند، برای کودکان دشوار باشد. در این صورت کودک بیش‌فعال شروع به هل دادن، فریاد زدن و پرتاب کردن وسایل می‌کند که نتیجه تکانشگری است. درواقع این کودکان نسبت به همسالان خود کمتر قادر به مدیریت احساسات خود هستند.
در مواردی که کودکان مبتلا به بیش فعالی رفتارهای پرخاشگرانه و سرکشی از خود نشان می‌دهند، اختلالی رفتاری به نام اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) تشخیص داده می‌شود. حدود 40 درصد از کودکان مبتلا به بیش فعال به‌صورت همزمان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای نیز هستند.
چه درمانی برای مدیریت اختلال نافرمانی مقابله‌ای و نقص توجه و بیش فعالی کودک لجباز وجود دارد؟
هر کودک مبتلا به بیش‌فعالی که نشانه‌هایی از اختلال نافرمانی مقابله‌ای از خود نشان می‌دهد، نیاز به درمان مناسب دارد که معمولاً شامل ترکیبی از دارودرمانی و خانواده‌درمانی است. اولین قدم این است که مطمئن شوید بیش‌فعالی کودک تحت کنترل است. ازآنجایی‌که نافرمانی و لجبازی اغلب با استرس مرتبط هستند، قبل از اینکه به مسائل رفتاری بپردازید، باید به منبع استرس و علائم بیش فعالی بپردازید.
برای بسیاری از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی و اختلال نافرمانی مقابله‌ای، داروهای محرک به صورتی معجزه‌آسا عمل می‌کنند. آنها بسیاری از رفتارهای بد را به سادگی از بین می‌برند.
اما داروهای بیش فعالی تنها چیزی نیست که برای کنترل لجبازی و مخالفت استفاده می‌شوند. اگر کودکی فقط رفتار مخالف خفیف یا نادری از خود نشان دهد، تکنیک‌های اصلاح رفتار به بهبود رفتارهای او کمک می‌کنند. اما اگر رفتار مخالف آنقدر شدید باشد که زندگی در خانه یا مدرسه را مختل کند، بهتر است با درمانگر خانواده که درزمینه مشکلات رفتاری دوران کودکی آموزش دیده است، مشورت کنید.
درمانگر باید کودک شما را از نظر اضطراب و اختلالات خلقی، غربالگری کند. هر یک از این موارد می‌توانند موجب لجبازی شوند و هر یک به درمان خاصی نیاز دارد. درمانگر همچنین ممکن است شناخت‌درمانی را برای کودک توصیه کند تا به او کمک کند تا به‌طور مؤثر با موقعیت‌های دشوار کنار بیاید.
حتما بخوانید: روشهای درمان کودکان بیش فعال بدون دارو
روشهای کنترل لجبازی کودکان بیش‌فعال
اگر فرزند شما رفتارهای پرخاشگرانه و لجبازانه از خود نشان می‌دهد، می‌توانید از روشهای زیر برای کنترل رفتارهای او استفاده کنید:
- مثبت رفتار کنید. پاداش دادن به رفتار خوب بهتر از تنبیه رفتار بد است. عزت نفس فرزندتان را با پاداش دادن و تحسین رفتارهای مثبتش تقویت کنید.
- کودک را تنبیه نکنید. هرگز فرزندتان را به‌خاطر رفتارهایی که ناشی از بیش فعالی او هستند، تنبیه نکنید. اگر بیش فعالی کودک تحت درمان باشد، متوجه خواهید شد کدام رفتارهای او قابل مجازات کردن هستند.
- با آرامش با کودک رفتار کنید. به‌جای واکنش بیش‌ازحد، سعی کنید آهسته و آرام صحبت کنید و به کودک نشان دهید بهتر است در هنگام ناراحتی چطور رفتار کند.
- خونسردی خود را حفظ کنید. هنگامی که کودک عصبانی است یا فریاد می‌زند، فریاد نزنید. در چنین شرایطی رفتارهای عمدی و کنترل‌شده داشته باشید و اگر می‌توانید چند نفس عمیق بکشید یا لحظه‌ای از کودک دور شوید تا آرام شود.
- درمورد قوانین و پیامدهای آنها شفاف باشید. در مورد اینکه چه رفتاری مجاز نیست و همچنین عواقب آن به وضوح برای کودک توضیح بدهید و به‌طور مداوم قوانین را به‌صورت عملی اجرا کنید.
- با کودک بازی کنید. برای بازی با فرزندتان وقت بگذارید. این عمل پیوند بین شما را به شیوه‌ای مثبت تقویت می‌کند.
- با رفتارهای فرزندتان آشنا شوید. ویژگی‌های اخلاقی و عوامل تحریک‌کننده فرزندتان را بشناسید تا بتوانید تفاوت بین لجبازی و رفتارهای تکانشی کودک بیش‌فعال را درک کنید.
- گاهی‌اوقات لجبازی کودک ممکن است به‌دلیل عوامل مختلفی باشد که به بیش فعالی او مرتبط هستند. بنابراین اگر نگران رفتارهای فرزند خود هستید با پزشک او صحبت کنید.
جمع‌بندی
یکی از مشکلات کودکان بیش فعال لجبازی و نافرمانی است که به‌دلیل علائم مربوط به بیش فعالی اتفاق میفتد. در برخی موارد نیز کودک بیش‌فعال مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای شده که منجر به بروز رفتارهایی مانند مخالفت و نافرمانی می‌شود. اگر کودک شما نیاز به راه‌حل‌های تخصصی برای مدیریت این رفتار دارد، گروه توانبخشی راه کمال می‌تواند به شما کمک کند. با استفاده از تکنیک‌ها و روشهای علمی، می‌توانید به بهبود روابط کودک خود کمک کنید و لجبازی او را به شیوه‌ای مؤثر کاهش دهید. برای مشاوره و دریافت برنامه‌های توانبخشی مناسب، همین امروز با ما تماس بگیرید و به کودک‌تان کمک کنید تا رفتارهای خود را بهبود ببخشد.
منابع
مطالب مشابه
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگران با چالش‌هایی مواجه هستند. در 18ماهگی، والدین باید توجه دقیقی به نحوه تعامل فرزندشان با اطرافیان داشته باشند. نشانه‌های رایجی که ممکن است در این سن ظاهر شوند عبارت‌اند از: فقدان تماس چشمی مؤثر، پاسخ محدود به نام، عدم علاقه به بازی‌های تعاملی و مشکلات در تقلید حرکات یا رفتارها
گزارش‌های موجود از سوی اسپکتروم نشان می‌دهند که سن 6سالگی برای کودکان مبتلا به اوتیسم نقطه عطف مهمی است؛ چرا که طبق مطالعه‌ای طولانی‌مدت، شدت ویژگی‌های اوتیسم در بسیاری از کودکان از سنین 3 تا 6 سالگی کاهش می‌یابند، ولی این پیشرفت معمولاً برای سه‌چهارم کودکان متوقف می‌شود.
تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان 2 ساله نقشی حیاتی در بهبود نتایج بلندمدت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که شناسایی و مداخله به‌موقع، به‌ویژه در دوران حساس رشد مغز، می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک کمک چشمگیری کند.
گفتاردرمانی و کاردرمانی پایه‌های اصلی مدیریت اوتیسم محسوب می‌شوند. بااین‌حال، بسیاری از خانواده‌ها برای تکمیل این روش‌ها به سراغ درمان‌های طبیعی و سنتی مانند شاهدانه، داروهای گیاهی و ... می روند.
یکی از مواردی که افراد مبتلا به اوتیسم برای جبران ناراحتی در هنگام برقراری ارتباط چشمی انجام می‌دهند، نگاه کردن به چیزی غیر از چهره دیگران در حین تعامل اجتماعی است. برای مثال دانش‌آموز مبتلا به اوتیسم در مدرسه می‌تواند هنگام نگاه کردن و ور رفتن با شیئی خاص، مانند اسباب‌بازی یا مداد بهتر روی درس تمرکز کند.
تیک‌ها، حرکات یا صداهای ناگهانی و سریعی هستند که کودک به‌طور مکرر و غیرارادی انجام می‌دهد. اگر کودک تیک حرکتی داشته باشد، ممکن است به‌طور مکرر پلک بزند یا شانه‌های خود را بارها و بارها بالا بیندازد. اگر تیک صوتی داشته باشد، احتمالاً به‌صورت ناخواسته صدای خرخر ایجاد می‌کند یا احساس نیاز به صاف کردن مداوم گلو دارد. تیک‌ها اغلب با گذشت زمان تغییر می‌کنند.
هنگامی که کودک به وسواس فکری عملی مبتلا می‌شود، افکار وسواسی و رفتاری اجباری می‌توانند بسیار مکرر و شدید شوند و در زندگی روزمره و رشد طبیعی کودک اختلال ایجاد کنند.
اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال رفتاری است که با دوره‌های مکرر خشم و پرخاشگری شدید مشخص می‌شود. این فوران‌ها می‌توانند کلامی یا جسمی باشند و اغلب غیرقابل پیش بینی هستند.
هنگامی که مغز در درک ورودی بصری دریافتی مشکل داشته باشد، اطلاعات به‌درستی درک نشده و نمی‌توانند با سایر حواس ادغام شوند.توجه به این نکته بسیار مهم است که اختلال حس بینایی به مشکلات مربوط به بینایی اشاره ندارد. درواقع کودکی که ازنظر بینایی دید 20/20 کامل دارد، اگر با اختلال حس بینایی دست و پنجه نرم کند، همچنان در درک آنچه می‌بیند با مشکل مواجه می‌شود.
آسیب سر می تواند به خفیفی ضربه، کبودی (کوفتگی) یا بریدگی روی سر باشد. یا می تواند ضربه مغزی، بریدگی عمیق یا زخم باز، شکستگی استخوان جمجمه، خونریزی داخلی یا آسیب به مغز باشد.