معلمان پیش دبستانی، اقوام و حتی دوستان درمورد فعالیت بیشازحد، عدم تمرکز و رفتار جسورانه فرزند شما نظر میدهند. هر روز رفتار افراطی کودکتان را مشاهده میکنید، اما در انجام ارزیابی ADHD تردید دارید؛ زیرا این که فکر کنید فرزندتان به اختلالی عصبی مبتلا شده است که بر سلامت و شادی او تأثیر میگذارد، واقعاً ترسناک است. در اینجا دلایلی آورده شده که والدین اغلب برای به تأخیر انداختن تشخیص ذکر میکنند و پاسخهای متخصصان ADHD نیز بیان شدهاند که قویاً آنها را متقاعد میکنند تا در این مورد تجدیدنظر کنند.
آیا کودک 4 ساله من بیش فعالی دارد؟ در چه سنی میتوان گفت؟
دستورالعملهای پزشکی برای تشخیص و درمان ADHD در کودکان مدتها بر آن بودند که ارزیابی ADHD فقط برای کودکان 6 سال یا بالاتر میسر است. در سال 2011 همهچیز تغییر کرد، زمانی که آکادمی اطفال آمریکا (AAP) اشاره کرد که کودکان از سن 4سالگی نیز میتوانند برای این بیماری تشخیص دادهشده و تحت درمان قرار گیرند.
ADHD در کودکان بین 4 تا 6 سال معمولاً به شکل بیتوجهی مداوم و ناتوانکننده، بیش فعالی یا تکانشگری به نظر میرسد. رفتاردرمانی اولین گزینه درمانی است که برای کودکان در این گروه سنی توصیه میشود و به دنبال آن دارودرمانی پیشنهاد میشود. برای اطلاع از همه گزینههای درمانی، مطلب درمان بیش فعالی در کودکان را مطالعه نمایید.
گرچه تشخیص این بیماری برای کودکان کمتر از 4 سال نیز بعید نیست اما دستورالعمل مشخصی برای تشخیص زیر 4 سال وجود ندارد.
بااینحال، برخی از والدین از ارزیابی فرزندانشان قبل از رسیدن به سن مدرسه تردید دارند. چهار دلیل متداول درمورد اینکه چرا والدین منتظر میمانند - و چرا نباید منتظر بمانند را بیان میکنیم.
نگرانیهای رایج والدین
1- "فعالیت بیشازحد و مشکل در توجه برای کودکان پیشدبستانی طبیعی است."
درست است که کودکان پیشدبستانی بهطور طبیعی فعال هستند و معمولاً نمیتوانند بهاندازه بچههای بزرگتر تمرکز کنند، اما تفاوتهای فاحشی بین کودکان مبتلا به ADHD و کودکان دیگر وجود دارند.
پاتریشیا کوین، پزشک متخصص اطفال در امریکا، میگوید: «کودکان پیشدبستانی مبتلا به ADHD بدون فکر کردن به خیابان میدوند.»
او میگوید: "تشخیص و درمان کودک شما در پیش از مدرسه به او کمک میکند تا علائمش را مدیریت کند و احتمالاً او را سالم و سلامت نگه میدارد."
2." میترسم به کودک 4 سالهام دارو بدهم."
همانطور که گفته شد، رفتاردرمانی درواقع اولین نوع درمانی است که برای کودکان 4 ساله توصیه میشود. اگر رفتاردرمانی امتحان شده (معمولاً در یک برنامه 8 تا 12 هفتهای) و نتیجه نداده باشد، پزشک میتواند استفاده از دارو را برای کودک 4 ساله در نظر بگیرد که طبق دستورالعملها آن هم برای این گروه سنی مؤثر و بیخطر است. درنهایت برای بسیاری از کودکان از هر دو روش درمانی و دارویی استفاده میشود.
مایکل ریف، پزشک اطفال میگوید: "دارو هرگز در هیچ سنی جادو نمیکند." اما اگر فرزند شما رفتارهای خطرناکی از خود نشان دهد که بهطور قابلتوجهی زندگی روزمره او را مختل میکنند، منطقی به نظر میرسد که درمان دارویی را در نظر بگیرید.
3."رفتاردرمانی کارساز نیست".
رفتاردرمانی درواقع به والدین کمک میکند تا با تغییر نحوه برخورد و تعامل با فرزندشان، رفتار کودک خود را بهطور مؤثر مدیریت کنند و بهبود بخشند. این شکل از درمان توسط درمانگر آموزش داده میشود و بارها و بارها ثابت شده که مداخلهای مؤثر برای کودکان، بهویژه در سنین 4 تا 6 سال است.
آری تاکمن، روانشناس، میگوید: «رفتاردرمانی سیمکشی مغز کودک را تغییر نمیدهد. بااینحال، میتواند حواسپرتی را به حداقل برساند و لحن تعامل بین کودک و والدین یا معلمان را تغییر دهد.»
او میافزاید: «رفتاردرمانی به کودک مبتلا به ADHD کمک میکند تا عملکرد بهتری داشته باشد، همانطور که تغییر رژیم غذایی بیمار دیابتی میتواند به او کمک کند بدون تغییر در توانایی پردازش قند، حال و عملکرد بهتری داشته باشد.»
4."من نمیخواهم به فرزندم برچسب بزنند."
اگر زودتر به ADHD او بپردازید، درواقع ممکن است کمتر به او لقب «دردسرساز»، «بچه بد» یا «خیالباف» داده شود.
مطالعهای نشان داده که یک کودک مبتلا به ADHD درماننشده در 10 سال اول زندگی 20000 پیام منفی دریافت کرده است. «اگر کودک اغلب بشنود: «تو خیلی شیطونی، سروکله زدن با تو غیرممکنه»، بر نحوه تفکر کودک درمورد خودش تأثیر میگذارد. درمان ADHD میتواند به عملکرد و رفتار کودک شما کمک کند و بهاحتمالزیاد باعث افزایش عزتنفس او شود.
علائم اختلال بیش فعالی در کودک 4 ساله
همانطور که گفته شد در سن 4سالگی، رفتارهای معمولی ممکن است با علائم بیش فعالی همپوشانی داشته باشند. بنابراین تمایز بین این دو دشوار است. بااینحال، در ادامه برخی از علائم رایج بیش فعالی در کودک 4ساله را نام میبریم:
- حرکت مداوم، تکان دادن زانو، تکان دادن پا، ضربه زدن به مداد و ناتوانی در نشستن بدون تکان خوردن
- نیاز مکرر به بلند شدن و حرکت کردن
- ناتوانی در انجام وظیفه زمانی که باید بیحرکت بنشینند
- ناتوانی در نشستن برای فعالیتهای آرام مانند غذا خوردن و خواندن کتاب برای آنها
- صحبت کردن و ایجاد سر و صدای زیاد
- بالا رفتن مداوم از صندلیها، مبلها و میز
- دویدن بیهدف
- بیحوصلگی شدید
- امتناع از منتظر ماندن برای نوبت خود در طول بازی با کودکان دیگر
- قطع صحبت دیگران
- بروز رفتارهای تهاجمی در طول بازی
- نشان دادن رفتارهای بیشازحد جسورانه
- انجام فعالیتهای مخاطرهآمیز
- خراب کردن اسباببازیها و چیزهای دیگر بهدلیل عدم فکر کردن به عواقب آن
- مشکل در پیروی از دستورالعملها
- رؤیاپردازی مکرر
- اختلال خواب، پرخوابی یا کمخوابی
- انزوا و گوشهگیری
- ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران
- وابستگی بیشازحد به والدین (راههای کاهش وابستگی کودک به والدین)
اگر میخواهید علادم در سنین مختلف را بدانید میتوانید مطلب علائم بیش فعالی در کودکان را مطالعه نمایید.
توجه به این نکته ضروری است که این رفتارها در کودکانی که شیطنت سالم دارند نیز مشاهده میشوند. تفاوت در این است که کودکان سالم، حرفشنو هستند و پس از گوشزدهای والدین، میزان شیطنت خود را کنترل میکنند، اما کودکان مبتلا به بیش فعالی حتی پس از شنیدن تذکرات والدین نیز به رفتارهای خود (بهخصوص دویدنهای بیوقفه) ادامه میدهند.
مطالعه بیشتر: تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودک: چه موقع باید نگران شد؟
درمان ADHD در کودکان 4 ساله
کارشناسان، درمان رفتاری را نسبت به داروهای محرک، بهعنوان اولین درمان برای کودکان 4 ساله مبتلا به بیش فعالی توصیه میکنند. پزشک ممکن است شما را به درمانگر متخصص در زمینه درمان بیش فعالی کودکان ارجاع دهد.
همچنین ممکن است خودتان نیاز به مشاوره و آموزش داشته باشید تا به فرزندتان در این روند کمک کنید. مشاوره میتواند راههایی را به شما بیاموزد تا مهارتها و رفتارهایی را که فرزندتان نیاز دارد، به او آموزش دهید. این کار میتواند به آنها در مدرسه و روابطشان با سایر کودکان کمک کند. همچنین میتواند به بهبود عزت نفس و خودکنترلی کمک کند.
مغز کودک 4 ساله در سالهای اولیه رشد خود قرار دارد. کارشناسان معتقدند این سن، زمانی ایدهآل است تا شما تحت نظارت درمانگر بهطور مثبت بر رفتار فرزندتان تأثیر بگذارید و روی علائم بیش فعالی او کار کنید.
روشهای درمان بیش فعالی در کودک 4 ساله شامل موارد زیر هستند:
- بازیدرمانی: درمانگر کودک شما را تشویق میکند تا در طول جلسات بازی یا سایر فعالیتهای سرگرمکننده، درباره احساساتش صحبت کند.
- گفتگودرمانی: کارشناسان برای درمان اختلالات عاطفی یا روانی کودکان خردسال با آنها صحبت میکنند. والدین ممکن است یاد بگیرند که این تمرینات را در خانه، بین جلسات، به کار ببرند.
آموزش والدین میتواند سخت باشد و نیازمند تلاش و زمان زیادی است. اما مزایای آن ممکن است در درازمدت نتیجه دهد. شما ممکن است مجبور باشید برای چندین جلسه با درمانگر رفتاری ملاقات کنید و برای آموزش مهارتها و استراتژیها به فرزند کوچک خود در خانه وقت بگذارید.
اگر علائم فرزند شما برای بهرهمندی از درمان رفتاری بیشازحد شدید باشند، پزشک ممکن است داروی محرکی تجویز کند تا باعث تقویت انتقالدهندههای عصبی در مغز کودک شود. کودکان معمولاً مصرف این داروها را در سن 4 سالگی یا بعد از آن شروع میکنند. همه داروهای بیش فعالی برای کودکان زیر 6 سال توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید نشدهاند. اما بسیاری از پزشکان این داروها را برای کودکان پیشدبستانی مبتلا به ADHD تجویز میکنند.
پزشک فرزند شما داروها را با دوز پایین شروع میکند و درصورت لزوم دارو یا دوز را تغییر میدهد. کارشناسان توصیه میکنند که کودکان 4 ساله مصرف داروهای بیش فعالی را پس از 6 ماه قطع کنند تا پزشکان بررسی کنند که آیا آنها مؤثر هستند یا خیر. درصورت لزوم، پزشک ممکن است ادامه مصرف داروها را توصیه کند.
اگرچه ممکن است داروها عوارض جانبی داشته باشند، اما آکادمی اطفال آمریکا معتقد است که مزایای آن در کودکان خردسالی که با درمان رفتاری بهتر نمیشوند، بیشتر از خطرات هستند.
مطالعهایی نشان داد که کودکان خردسال نسبت به کودکان بزرگتر به عوارض جانبی متیلفنیدات (یکی از داروهای رایجتر مورد استفاده) حساستر هستند. این عوارض جانبی ممکن است شامل تأخیر در رشد، از دست دادن اشتها، کاهش وزن، بیخوابی و اضطراب باشند. عوارض جانبی، ازجمله تأخیر در رشد، پس از قطع مصرف دارو توسط کودکان، معکوس عمل میکنند.
هیچ مطالعهای درمورد اثرات بلندمدت در کودکانی که مصرف داروهای ADHD را در چنین سن پایینی شروع میکنند، وجود ندارد. اما مطالعات روی کودکان در سنین دبستان هیچ عوارض جانبی بلندمدتی از درمان را نشان ندادهاند.
تصمیمگیری درمورد اینکه آیا دارو بخشی از درمان فرزند شما باشد یا خیر، آسان نیست. این تصمیمی است که پس از سنجش دقیق جوانب مثبت و منفی گرفته میشود. آنچه برای یک کودک (و خانواده او) مناسب است، ممکن است برای کودک شما مناسب نباشد. با پزشک فرزندتان صحبت کنید تا بتوانید هم تصمیم بگیرید که چه چیزی برای فرزند شما بهترین است.
جمعبندی
تشخیص علائم بیشفعالی در کودک 4 ساله میتواند برای والدین چالشبرانگیز باشد، اما شناسایی زودهنگام این علائم، مانند بیقراری مفرط، مشکلات در توجه و تمرکز، و ناتوانی در انجام فعالیتها بهمدت طولانی، میتواند به مدیریت بهتر رفتارهای کودک کمک کند. گروه توانبخشی راه کمال با تیم متخصص خود آماده است تا به والدین در شناسایی و درمان علائم بیشفعالی در کودکان کمک کند و برنامههای درمانی مناسب را ارائه دهد. برای دریافت مشاوره و راهنماییهای تخصصی، همین حالا با ما تماس بگیرید و به بهبود وضعیت کودک خود کمک کنید.
منابع
سوالات متداول
تشخیص ADHD در کودکان ۴ ساله میتواند دشوار باشد. بااینحال، علائم آنها همانند کودکان بزرگتر هستند. کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی دائماً در حال حرکت هستند، بهدنبال انجام فعالیتی میگردند، تکانشی و تحریکپذیر هستند و بهراحتی حواسشان پرت میشود، برای به خواب رفتن مشکل دارند، ساعتها در رختخواب بیدار میمانند، صبح زود بیدار میشوند و همان سطح انرژی روز قبل را دارند.
مطالب مشابه
درمان شناختیرفتاری، رویکردی سهبعدی است که به کودک کمک میکند تا راهبردهای جدید و مؤثرتری برای تنظیم احساسات، افکار و رفتارهای پرخاشگرانه خود به دست آورد. تنظیم هیجان به کودک اجازه میدهد تا محرکهای خشم و راهبردهای پیشگیرانه را بیاموزد.
اختلالات خلقی بیماریهایی هستند که منجر به تغییر جدی در خلقوخو و وضعیت احساسی کودک میشوند. مدیریت این اختلالها برای کودکان بسیار دشوار است. بنابراین درمان زودهنگام آنها از اهمیت زیادی برخوردار است.
درمان تاخیر در گفتار از اهمیت زیادی برخوردار است، چون باعث میشود کودک نتواند درباره نیازها و احساساتش صحبت کند. نقش والدین در مسیر درمان این اختلال بسیار مهم است.
هیدروتراپی، که به آن آب درمانی نیز گفته میشود، شکل تخصصی فیزیوتراپی است که از آب برای درمان بیماریها استفاده میکند. این نوع درمان محیطی امن و حمایتی را برای کودکان فراهم میکند که در آن میتوانند بدون تنش جاذبه در فعالیتهای فیزیکی شرکت کنند.
والدین میتوانند با استفاده از بازیهای ساده و سرگرمکننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزههای مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیتهای حسی زیر نظر بگیرند. این بازیها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک میکنند تا درصورت مشاهده علائم نگرانکننده، بهموقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آنها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارتهای کسبشده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست میدهند.
یکی از تفاوتهای بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع میکنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمیکنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر میرسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً میخواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه میشوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارتهای اجتماعی و ارتباطی تأثیر میگذاشتند، مورد استفاده قرار میگرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) مینامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان میتواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته میشود.
اختلال ویژه زبانی (SLI)، اصطلاحی برای اختلال زبان رشدی است. این اختلال زمانی رخ میدهد که مهارتهای زبانی بهدرستی رشد نمیکنند ولی این چالشها به سایر مشکلات رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم، آسیب مغزی تروماتیک، آپراکسی گفتار یا کم شنوایی مربوط نیستند.
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آنها زبان را میفهمند و میتوانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیتهای اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل میکند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.
اختلال سلوک (CD) بیماری سلامت روان است که کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار میدهد و رفتارهای پرخاشگرانه و اقداماتی که به آسایش دیگران آسیب میرساند مشخص میشود.