اختلال پردازش حسی در کودکان مبتلا به اوتیسم و درمان آن

کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً ازنظر حسی به محرک‌های محیطی حساس هستند و سیستم حسی آن‌ها به‌شکلی غیرعادی به پردازش اطلاعات می‌پردازد. این افراد به‌راحتی نسبت به محرک‌ها حساسیت نشان می‌دهند. در این مطلب به بررسی اختلالات حسی در کودکان مبتلا به اوتیسم می‌پردازیم. با ما همراه باشید. 

اختلال پردازش حسی و اوتیسم

محیط ما مملو از اطلاعات حسی ازجمله سر و صدا، شلوغی، نور، بافت‌های مختلف لباس، دما و غیره است. ما این اطلاعات را با استفاده از حواس مختلف خود شامل بینایی، شنوایی، لامسه، بویایی و چشایی پردازش می‌کنیم.

کودکان مبتلا به اوتیسم گاهی دچار اختلال پردازش حسی هستند و نسبت به اطلاعات حسی، حساسیت بیش‌ازحد (واکنش بیش‌ازحد) یا حساسیت کمتر از معمول (واکنش کم) نشان می‌دهند. این بدان معنی است که حواس برخی از آن‌ها اطلاعات بسیار زیاد و برخی دیگر اطلاعات خیلی کمی از محیط اطراف دریافت می‌کنند. گاهی‌اوقات نیز کودکان مبتلا به اوتیسم هر دو حالت را به‌صورت ترکیبی تجربه می‌کنند. در ادامه به توضیح واکنش‌های مختلف کودکان مبتلا به اوتیسم نسبت به اطلاعات حسی می‌پردازیم:

حساسیت بیش‌ازحد به اطلاعات حسی

هنگامی که کودکان مبتلا به اوتیسم به اطلاعات حسی، حساسیت بیش‌ازحد داشته باشند، سعی می‌کنند از تجربیات حسی اجتناب کنند. به‌عنوان مثال، ممکن است هنگام شنیدن صداهای بلند گوش‌های خود را بپوشانند، فقط غذاهایی با بافت یا طعم خاص بخورند، فقط انواع خاصی از لباس‌های گشاد بپوشند، یا در برابر کوتاه کردن مو یا مسواک زدن مقاومت کنند. 

حساسیت کمتر از معمول نسبت به اطلاعات حسی 

هنگامی که کودکان مبتلا به اوتیسم به اطلاعات حسی، حساسیت کمتری داشته باشند، به‌دنبال تجربیات حسی هستند. مثلاً ممکن است لباس‌های تنگ بپوشند، به‌دنبال لمس بافت‌های مختلف، چشیدن مزه‌های متفاوت یا بو کردن بوهای مختلف باشند.

حساسیت بیش‌ازحد و کمتر از معمول نسبت به اطلاعات حسی

برخی از کودکان می‌توانند هم حساسیت‌های بیش‌ازحد و هم حساسیت‌های کمتر از حد را در مقابل اطلاعات حسی مختلف تجربه کنند. به‌عنوان مثال، ممکن است به برخی از فرکانس‌های صدا بیش‌ازحد حساس و به برخی دیگر حساسیت کمتری داشته باشند.

معمولاً کودکان با بزرگ‌تر شدن یاد می‌گیرند حساسیت‌های خود را مدیریت کنند. حساسیت‌های حسی کودکان مبتلا به اوتیسم می‌توانند باعث ایجاد استرس و اضطراب شوند.

اختلالات حسی، کل خانواده کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهند. به‌عنوان مثال، اگر کودکی بیش‌ازحد به سر و صدا حساس باشد، باعث محدود شدن فعالیت‌های خانواده می‌شود.

علائم اختلال حسی در کودکان مبتلا به اوتیسم

علائم بیرونی اختلال حسی بسته به بیش‌حسی یا کم‌حسی کودکان، متفاوت می‌باشند. در ادامه چند نمونه از حساسیت‌های حسی مختلف ذکر شده‌اند:

• بینایی: کودکانی که حساسیت کمتری دارند، رنگ‌های روشن را دوست دارند. کودکانی که بیش‌ازحد حساس هستند در مقابل نور خورشید یا نورهای چشمک‌زن احساس ناراحتی می‌کنند.
• لامسه: کودکان با حساسیت کمتر به‌دنبال بافت‌های مختلف هستند و با لمس آن‌ها مشکلی ندارند اما کودکان بیش‌ازحد از حساس از برچسب روی لباس‌ها بیزار هستند و از پوشیدن لباس‌های تنگ اجتناب می‌کنند.
• چشایی: کودکانی که حساسیت کمتری دارند، از خوردن غذاهایی با طعم قوی مانند پیاز و زیتون لذت می‌برند. درحالی‌که کودکان حساس فقط غذاهایی با بافت‌‌های خاص می‌خورند.
• بویایی: کودکانی که حساسیت کمی دارند، همه چیز را بو می‌کنند. ولی کودکان حساس متوجه بوها یا عطرهایی می‌شوند که دیگران حس نمی‌کنند.
• شنوایی: کودکانی که کمتر حساس هستند، موسیقی را با صدای بلند گوش کرده و با صدای بلند صحبت می‌کنند. کودکان بیش‌ازحد حساس در حین شنیدن صداهای آرام هم گوش‌های خود را می‌پوشانند.
• احساس تعادل: کودکانی که حساسیت کمتری دارند از تعادل ناپایداری برخوردار هستند. ولی کودکان بیش‌ازحد حساس تعادلی عالی دارند.
• درد: کودکان با حساسیت کمتر معمولاً آسیب‌ها را نادیده می‌گیرند یا به آسیب‌ها پاسخ تأخیری می‌دهند. کودکان بیش‌ازحد حساس نسبت به آسیب‌های کوچک بیش‌ازحد واکنش نشان می‌دهند.

درمان اختلال حسی کودکان مبتلا به اوتیسم

درمان اختلال حسی کودک مبتلا به اوتیسم به واکنش او نسبت به اطلاعات حسی بستگی دارد. اگر کودک شما به‌راحتی تحت تأثیر اطلاعات حسی قرار می‌گیرد، می‌توانید موارد زیر را امتحان کنید:

• «فضایی آرام» در اختیار کودک قرار دهید تا در هنگام استرس و اضطراب به آنجا پناه ببرد.
• به فرزندتان زمان بیشتری بدهید تا حرف‌های شما را متوجه شود.
• در زمان‌های خلوت، کودک خود را با مکان‌های جدید آشنا کنید و به‌تدریج مدت‌زمان حضور در آنجا را افزایش دهید.
• به فرزندتان اجازه دهید برای رفع مشکل حساسیت صدا، از هدفون‌های حذف‌کننده صدا استفاده کند.
• قبل از حضور در جمع، با دیگران درخصوص نیازهای فرزند خود صحبت کنید. به‌عنوان مثال، اگر می‌خواهید مهمانی بروید از میزبان بخواهید مهمانی را در محیطی آشنا برای کودک برگزار کند. 
• نور محیط را کاهش بدهید و برای جلوگیری از تابش بیش‌ازحد نور از عینک آفتابی استفاده کنید.
• سعی کنید غذاهای جدید را در رژیم غذایی کودک خود قرار ندهید.
• از خریدن لباس‌هایی با جنس حساس بپرهیزید.
• از تکنیک‌های ماساژ و شستشو که باعث کاهش حساسیت کودک می‌شوند، استفاده کنید.
• از محصولات معطر استفاده نکنید. 

اگر کودک شما به تحریک بیشتری از طرف محیط نیاز دارد، می‌توانید اقدامات ذیل را انجام دهید:

• برنامه‌هایی برای بازی در خارج از خانه ترتیب دهید.
• به کودک خود اسباب‌بازی‌های تحریک‌کننده حس مانند خمیربازی، بدهید.
• زمان مشخصی از روز را برای گوش دادن به موسیقی اختصاص دهید.
• اگر کودک شما تمایل به نادیده گرفتن صداها دارد، با صدای بلند صحبت کنید.
• غذاهای معطر و خوشمزه با بافت تحریک‌کننده مثل سبزیجات ترد و غذاهای داغ و سرد مثل بستنی را به رژیم غذایی فرزند خود اضافه کنید. 

کمک گرفتن از متخصصان برای درمان اختلالات حسی

ازآنجایی‌که اختلالات حسی بر حواس مختلف کودک تأثیر می‌گذارند، برای درمان آن‌ها می‌توانید از کمک متخصصان مختلف بهره‌مند شوید. آن‌ها به کمک روش‌های زیر به درمان کودک شما می‌پردازند:

• کاردرمانگران می‌توانند حساسیت‌های حسی کودک شما را ارزیابی کرده و برنامه‌ای برای مدیریت آن‌ها ایجاد کنند.
• متخصصان تغذیه و آسیب‌شناسان گفتار به کودکانی که حساسیت‌های چشایی و بویایی دارند کمک می‌کنند.
• اپتومتریست به درمان مشکلات بینایی کودک می‌پردازد. در برخی موارد مشکلات حسی کودک مبتلا به اوتیسم ناشی از بینایی ضعیف است. 
• اگر کودک شما صداها و صحبت کردن افراد را نادیده می‌گیرد، می‌توانید شنوایی او را توسط شنوایی‌شناس بررسی کنید. 
• اگر رفتار فرزندتان به خودش یا دیگران آسیب می‌رساند، بهتر است از مشاوره حرفه‌ای استفاده کنید. یک متخصص باتجربه می‌تواند به شما در درک و مدیریت رفتار فرزندتان کمک کند. اولین قدم صحبت با متخصص اطفال یا روانشناس است.

حتما بخوانید: کاردرمانی حسی

خدمات گروه توانبخشی راه کمال برای کودکان اوتیسم

اختلال حسی در کودکان مبتلا به اوتیسم باعث می‌شود این افراد نسبت به صداها، بافت‌ها، بوها، طعم‌ها و ... حساسیت بیش‌ازحد یا کمتر از معمول نشان دهند. بنابراین این کودکان تحت تأثیر عوامل مختلف واکنش‌هایی از خود نشان می‌دهند که در بسیاری از موارد مخاطره‌آمیز می‌باشند. گروه توانبخشی راه کمال با کمک متخصصان و کادر درمانی مجرب به درمان اختلالات حسی در کودکان مبتلا به اوتیسم می‌پردازد. کارشناسان این مرکز پس از معاینه کودک، علائم او را بررسی کرده و راهکارهایی برای درمان علائم ارائه می‌کنند. بنابراین اگر فرزند شما مبتلا به اوتیسم و اختلال حسی است، به ما مراجعه کنید و از خدمات همکاران دلسوز ما بهره‌مند شوید. 

منابع

raisingchildren.net.au