بازی‌های مخصوص کودکان مبتلا به اوتیسم

کودکان مبتلا به اوتیسم به‌خاطر تفاوت‌هایی که دارند، به‌شکلی کاملاً متفاوت نسبت به کودکان دیگر بازی می‌کنند. به‌علاوه علائم اوتیسم موجب ایجاد اختلال در یادگیری این کودکان می‌شوند. بنابراین استفاده از بازی برای آموزش مهارت‌ها و توانایی‌های ضروری از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مطلب به بررسی بازی‌های مخصوص کودکان مبتلا به اوتیسم می‌پردازیم.

کودکان در حالت طبیعی در مراحل رشد خود، 6 مهارت اصلی بازی را می‌آموزند. اما کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است برای یادگیری این مهارت‌ها به کمک نیاز داشته باشند.
مهارت‌هایی که برای رشد کلی کودک مهم هستند شامل توانایی کاوش در محیط، تقلید رفتارهای دیگران، به اشتراک گذاشتن چیزها، رعایت نوبت، توجه به تفکر و احساس دیگران، برقراری ارتباط و ... می‌باشند.
در ادامه به بررسی مهارت‌های اصلی و راهکارهای رشد هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم:

مطالعه بیشتر: نحوه رفتار و مراقبت با کودکان اتیسم

بازی‌ اکتشافی

بازی اکتشافی زمانی است که کودک به‌جای بازی با اشیاء و اسباب‌بازی‌ها، به کشف و بررسی آن‌ها می‌پردازد. به‌عنوان مثال، کودک با لمس اسباب‌بازی‌ها، مزه کردن لگوها یا نگاه کردن به دست‌ و پای عروسک‌ها به شناخت آن‌ها می‌پردازد. این نوع بازی باعث می‌شود کودک با بررسی اشکال، رنگ‌ها، اندازه‌ها و بافت‌های مختلف با دنیای اطراف خود بهتر آشنا شود.
برای کمک به کودک خود، می‌توانید او را تشویق کنید اشیاء اطراف را بررسی کند. مثلاً در حمام می‌توانید کودک را تشویق کنید آب بپاشد، صابون را بین انگشتانش بمالد،‌ به کف صابون دست بزند و غیره.

بازی‌ علت و معلولی

بازی علت و معلولی زمانی است که کودکان با اسباب‌بازی‌هایی بازی می‌کنند که برای رسیدن به نتیجه نیاز به عملی خاص دارند. به‌عنوان مثال، فشار دادن یک دکمه باعث می‌شود موسیقی پخش شود.
این نوع بازی به کودکان می‌آموزد اعمال آن‌ها تأثیراتی دارند. همچنین به آن‌ها احساس کنترل داشتن بر روی بازی را می‌دهد و باعث می‌شود کودک قادر به تقلید از اعمال شما باشد.
برای کمک به کودک مبتلا به اوتیسم می‌توانید به‌نوبت یک دکمه را فشار دهید و نتیجه را به او نشان دهید. سپس اجازه بدهید کودک آن را فشار دهد.

بازی با اسباب‌بازی

این بازی زمانی است که کودک با اسباب‌بازی‌ها به‌گونه‌ای که طراحی شده‌اند، بازی می‌کند. به‌عنوان مثال، هل دادن ماشین اسباب‌بازی، صحبت کردن با تلفن اسباب‌بازی یا پرتاب توپ.
بسته به اینکه کودک شما چه اسباب‌بازی‌هایی را دوست دارد، بازی با اسباب‌بازی می‌تواند به او کمک کند تا مهارت‌های تفکر، حل مسئله و خلاقیت خود را توسعه دهد. اگر با کودک بازی کنید، رفتارهای شما را کپی کرده، به‌نوبت بازی می‌کند و اسبا‌ب‌بازی‌های خود را در طول بازی به شما می‌دهد.
اگر کودک مبتلا به اوتیسم نحوه بازی کردن با اسباب‌بازی خود را نمی‌داند از روش‌های زیر استفاده کنید:
جلوی فرزندتان بنشینید تا بتواند به شما نگاه کرده، با شما ارتباط برقرار کند و ببیند چه کاری انجام می‌دهید. سپس خودتان با اسباب‌بازی،‌ بازی کنید تا نحوه استفاده از آن را یاد بگیرد.
تعدادی اسباب‌بازی جلوی کودک قرار دهید تا از بین آن‌ها انتخاب کنید.
اجازه دهید فرزندتان بازی را رهبری کند. به‌عنوان مثال، اگر کودک شما در حال چرخاندن چرخ ماشین است، می‌توانید شما نیز همان کار را انجام بدهید. سپس ماشین را به‌درستی در دست بگیرید و روی زمین حرکت بدهید.
اگر فرزندتان از شما تقلید نمی‌کند، او را به بازی تشویق کنید. مثلاً بگویید: «حالا تو باید رانندگی کنی» و دست او را بگیرید و روی ماشین بگذارید، سپس ماشین را روی زمین حرکت دهید.
به فرزند خود پاداش دهید. از تمجید و بازخورد مثبت استفاده کنید.
به کودک خود فیلم‌های کوتاهی از بازی با اسباب‌بازی‌ها نشان دهید. این کار باعث می‌شود کودک یاد بگیرید هر اسباب‌بازی به چه شکل عمل می‌کند.

بازی ساختن

بازی ساختن زمانی است که کودکان چیزهایی می‌سازند. این بازی شامل انجام فعالیت‌هایی برای رسیدن به هدف یا محصولی خاص است. به‌عنوان مثال، تکمیل یک پازل، ساختن یک برج از بلوک‌ها، یا کشیدن یک تصویر.
این نوع بازی می‌تواند به رشد مهارت‌های حرکتی، تمرین مهارت‌های تفکر و حل مسئله و خلاقیت کودکان کمک کند.
می‌توانید با یک‌بار ساختن محصول،‌ کودک مبتلا به اوتیسم را تشویق کنید بازی را انجام دهد. مثلاً می‌توانید یک برج با بلوک بسازید تا به فرزندتان نشان دهید چگونه می‌تواند از بلوک‌ها برای ساخت برج استفاده کند. همچنین می‌توانید از تصاویر یا عکس‌هایی استفاده کنید که نحوه ساخت برج را نشان می‌دهند.

بازی بدنی

بازی بدنی شامل بازی‌هایی است که یکی از اعضای بدن را درگیر می‌کنند. مثلاً دویدن،‌ دوچرخه‌سواری‌،‌ شنا و ... بازی‌های بدنی هستند.
این نوع بازی به ورزش کل بدن کودک کمک می‌کند و باعث می‌شود فرزند شما مهارت‌های حرکتی درشت را بیاموزد. همچنین می‌تواند فرصتی برای کودک شما باشد تا محیط خود را کشف کند و با افراد دیگر تعامل داشته باشد.

بازی وانمودی

این بازی زمانی است که کودکان در حین بازی از تخیلات خود استفاده می‌کنند. نمونه‌هایی از این نوع بازی‌ها عبارت‌اند از تظاهر به غذا دادن به عروسک، لباس پوشیدن مانند یک ابرقهرمان، تظاهر به رانندگی با ماشین، یا قایق‌بازی روی کاناپه.
بازی وانمودی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌هایی را که برای روابط اجتماعی، زبان و ارتباطات نیاز دارند، توسعه دهند. این‌ مهارت‌ها شامل درک فکر و احساس دیگران هستند.

موسیقی

موسیقی برای بسیاری از کودکان آرامش‌بخش است. آن‌ها دوست دارند صداهایی را که سازهای مختلف تولید می‌کنند کشف کنند. بنابراین می‌توانید از سازهای مختلف برای آموزش کودک استفاده کنید. همچنین به‌جای استفاده از ساز می‌توانید از کاسه پلاستیکی به‌عنوان طبل استفاده کنید. توجه داشته باشید سر و صدای زیاد باعث تحریک کودکان مبتلا به اوتیسم می‌شود. بنابراین سعی کنید از تولید صدای زیاد بپرهیزید.

آب‌‌بازی

بازی با آب یکی از بازی‌های حسی است که باعث آرامش‌ کودک می‌شود. اگر فرزند شما از خیس شدن ناراحت نمی‌شود، استخری کوچک تهیه کنید و او را همراه با اسباب‌بازی‌های مختلف داخل آب قرار دهید. همچنین می‌توانید از سینک یا وان حمام هم استفاده کنید.

بازی با غذا

معرفی غذاهای متفاوت با بافت‌های مختلف برای سیستم حسی بسیار مهم است. کودک در حین بازی با غذا می‌تواند از حس چشایی، لامسه،‌ بویایی و بینایی خود استفاده کند و تجربه حسی جالبی داشته باشد. این بازی نه‌تنها باعث آشنایی با غذاهای مختلف می‌شود، بلکه فرایندی لذت‌بخش برای کودک است و علاقه او را نسبت به غذاهای جدید افزایش می‌دهد.

نقش‌آفرینی

بازی‌های نقش‌آفرینی مانند خاله‌بازی تأثیر بسیار زیادی بر روحیه کودک می‌گذارند. این بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند احساسات خود را بروز دهند و مهارت‌های ارتباطی را بیاموزند. خاله‌بازی تمرین مهارت‌های اجتماعی در محیطی امن برای کودکان مبتلا به اوتیسم است. همچنین می‌توانید نقش شغل‌های مختلف مانند آتش‌نشان را به کودک بدهید و از او بخواهید با کمک شلنگ آب به خاموش کردن آتش بپردازد. هدف از این نوع بازی فعال کردن خلاقیت و تخیل کودک است.

بازی با کارت

بازی‌های کارتی در یادگیری و تمرین مهارت‌های اجتماعی، استراتژی و حل مسئله به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک می‌کنند. در طول این بازی‌ها کودک باید با توجه، تمرکز و رعایت قوانین،‌ بازی را پیش ببرد. بنابراین بازی با کارت در محیطی جذاب و سرگرم‌کننده به آموزش مهارت‌های مختلف می‌پردازد. به‌علاوه انجام این بازی با دوستان و اعضای خانواده باعث می‌شود کودک روش برقراری ارتباط با دیگران را بیاموزد.

یادگیری در طول بازی با کودکان مبتلا به اوتیسم

ازآنجایی‌که کودکان از بازی کردن لذت می‌برند،‌ آموزش در طول بازی بهترین روش برای بهبود مهارت‌ها و توانایی‌های آن‌ها است. در ادامه به ذکر نکاتی می‌پردازیم که به شما و فرزندتان کمک می‌کنند بیشترین بهره را از بازی ببرید:

• کودک را تشویق کنید در محیط‌های مختلف بازی کند. به‌عنوان مثال، اگر کودک شما دوست دارد در خانه با لگو بازی کند، او را تشویق کنید تا در خانه دوستش نیز همین بازی را انجام دهد. به فرزند خود اجازه دهید تا در مکان‌های مختلف و با افراد مختلف بازی کرده و از مهارت‌های خود استفاده کند.
• در طول روز مراقب کودک خود بوده و به دنبال زمان‌هایی باشید که کودک شما به یک فعالیت، هر چقدر هم که به نظر شما عادی به نظر برسد، علاقه نشان می‌دهد. این زمان بهترین فرصت برای آموزش و یادگیری است.
• از بازی برای کمک به رشد مهارت‌های روزمره کودک خود استفاده کنید. به‌عنوان مثال، عوض کردن لباس عروسک می‌تواند به کودک کمک کند تا لباس‌های خودش را نیز بتواند عوض کند.
• در طول بازی از فرزندتان پیروی کنید. به‌جای اینکه سعی کنید کودک را هدایت کنید، به بازی او بپیوندید و مراقب نشانه‌هایی باشید که نشان می‌دهند فرزندتان خسته شده یا علاقه خود به بازی کردن را از دست داده است.
• به نقاط قوت فرزندتان توجه کنید. به‌عنوان مثال، اگر فرزند شما یادگیرنده دیداری است، می‌توانید مراحل مختلف یک بازی یا فعالیت را با استفاده از تصاویر به او آموزش بدهید.

 حتما بخوانید: اختلال یادگیری در کودکان اتیسم

بازی درمانی برای کودکان اوتیسم

اختلال اوتیسم تأثیر قابل‌توجهی بر یادگیری کودک می‌گذارد. همچنین باعث می‌شود روش بازی کردن کودکان مبتلا به اوتیسم با سایر کودکان فرق داشته باشد. در این راستا استفاده از بازی‌های مخصوص کودکان مبتلا به اوتیسم، علاوه بر سرگرم کردن آن‌ها‌ به بهبود یادگیری نیز کمک می‌کند. یکی از خدمات گروه توانبخشی راه کمال برگزاری جلسات بازی‌درمانی برای کودکان مبتلا به اوتیسم است. کارشناسان و متخصصان این مرکز با کمک بازی‌های مختلف به آموزش مهارت‌ها و توانایی‌های اساسی به کودکان می‌پردازند. بازی‌های پیشنهادی باعث بهبود توانایی کودکان در برقراری ارتباط،‌ رشد مهارت‌های اجتماعی و ایجاد هماهنگی حرکتی می‌شوند. بنابراین اگر کودک شما مبتلا به اوتیسم است و می‌خواهید ازطریق بازی، آموزش‌های لازم را به او ارائه کنید، با ما تماس بگیرید و از خدمات کادر درمانی ما بهره‌مند شوید.

منابع

raisingchildren.net.au

thegeniusofplay.org