بیش‌فعالی یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی‌رشدی دوران کودکی است. برای درمان این بیماری معمولاً از دارو و رفتاردرمانی استفاده میشود. اما روش‌های جایگزینی نیز برای درمان بیش‌فعالی وجود دارند که در آنها از دارو استفاده نمی‌شود.
مدیریت علائم اصلی اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی با استفاده از دارو امکان‌پذیر است، اما دارودرمانی تنها راه درمان نیست و می‌توان از روش‌های دیگر ازجمله تغییر رژیم غذایی، ورزش، رفتاردرمانی و ... نیز استفاده کرد. در ذیل روش‌های درمان بدون دارو برای اختلال بیش‌فعالی را توضیح می‌دهیم:
تغذیه مناسب
تحقیقات نشان می‌دهند تغذیه مناسب به‌طور مثبت بر عملکرد و توانایی‌های کودک مبتلا به بیش‌فعالی تأثیر می‌گذارد. در ادامه روش‌های توجه به تغذیه مناسب ذکر شده‌اند:
مراقب سطح قند خون کودک خود باشید
یکی از عوامل مهم در تغذیه کودک، شاخص گلیسمی (GI) یا سرعت تبدیل کربوهیدرات‌ها به قند می‌باشد. همه کربوهیدرات‌ها به قند تبدیل می‌شوند، اما برخی سریع‌تر (شاخص گلیسمی بالا) و برخی کندتر (شاخص گلیسمی پایین) تبدیل می‌شوند. این نرخ‌های تبدیل بر سطوح انرژی کودک در طول روز تأثیر می‌گذارند. مصرف مواد غذایی با قند خون بالا (مانند غذاهای شیرین و فرآوری‌شده) باعث افزایش سریع سطح قند خون کودک میشود. در این حالت، بدن شروع به فعالیت می‌کند تا قند خون را کاهش بدهد و آن را به زیر سطح طبیعی برساند. درنتیجه کودک تحریک‌پذیر، بی‌قرار و عصبی میشود و نمی‌تواند به‌خوبی تمرکز کند.
برای ثابت و نرمال نگه داشتن سطح قند خون از روش‌های زیر استفاده کنید:
- کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها و قندهای فرآوری‌شده: سعی کنید در رژیم غذایی کودک از مواد غذایی‌ای مانند پنکیک، ژله و بستنی که به‌راحتی در بدن به قند تبدیل می‌شوند، استفاده نکنید. برای افزایش تمرکز و عملکرد، سراغ غذاهای با شاخص گلیسمی پایین، مانند جو دو سر یا نان سبوس‌دار بروید. تحقیقات نشان می‌دهند کودکانی که صبحانه‌ای با شاخص گلیسمی پایین می‌خورند، عملکرد اجرایی، حافظه کاری و توجه بهتری در مقایسه با کودکانی که غذاهای فرآوری‌شده مصرف می‌کنند، دارند.
- مصرف غذاهای ارگانیک: برخی از تحقیقات نشان می‌دهند سموم و آفت‌کش‌ها منجر به ایجاد اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی می‌شوند. بنابراین سعی کنید از مواد غذایی ارگانیک در رژیم غذایی کودک خود استفاده کنید.
- مصرف پروتئین: پروتئین‌ها سیرکننده هستند و انرژی ثابتی را در طول روز فراهم می‌کنند. تخم‌مرغ و گوشت بدون چربی منابع عالی پروتئین هستند.
- مصرف مقدار کمی چربی: چربی‌ها در رژیم غذایی مهم هستند. آنها برای کاهش جذب و پردازش کربوهیدرات‌ها به قند استفاده می‌شوند. بنابراین مقدار کمی چربی در رژیم غذایی کودک خود بگنجانید.
به حساسیت‌های غذایی کودک خود توجه کنید
درصد قابل‌توجهی از کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی به نوعی غذا حساس هستند. البته این به معنی آلرژی غذایی نیست. حذف غذاهایی که کودک نسبت به آنها حساس است منجر به بهبود علائم او میشود. اگر نمی‌دانید کودک شما نسبت به چه غذایی حساس است، مجموعه کاملی از مواد غذایی شامل لبنیات، گندم، ذرت، سویا و تخم‌مرغ را به مدت سه هفته از رژیم غذایی او حذف کرده و نتایج را بررسی کنید.
- اگر علائم کودک بهبود یافتند، مواد غذایی حذف‌شده را یکی‌یکی به رژیم غذایی اضافه کنید. به هر ماده غذایی سه تا چهار روز فرصت بدهید تا تأثیر آن را بر علائم کودک بررسی کنید. این پروسه در مجموع باید شش هفته طول بکشد.
- اگر علائم کودک بهبود نیافتند، احتمالاً حساسیت غذایی تأثیری بر اختلال بیش‌فعالی در کودک شما نداشته است.
طبق تحقیقات، کودکانی که سابقه آلرژی، اگزما و مشکلات گوارشی دارند، بیشتر در معرض حساسیت غذایی قرار می‌گیرند.
رنگ‌های مصنوعی را حذف کنید
تحقیقات نشان می‌دهند رنگ‌های مصنوعی، طعم‌دهنده‌ها و مواد نگهدارنده احتمال اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی را در کودکان افزایش می‌دهند و باعث بدتر شدن علائم آنها می‌شوند.
مصرف مکمل‌ها
مصرف مکمل‌های مختلف باعث کاهش علائم اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی در کودکان میشود. مکمل‌هایی که به درمان بیش‌فعالی کمک می‌کنند عبارت‌اند از:
- روغن ماهی و امگا 3: این مکمل رایج‌ترین مکمل مورد استفاده برای بیماران مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی است. طبق تحقیقات انجام‌شده، اسیدهای چرب امگا 3 تأثیر قابل‌توجهی بر کودکان مبتلا به بیش‌فعالی دارند و کمبود آنها بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد.
- آهن: بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی با کمبود آهن (فریتین سرم) مواجه هستند که منجر به تنظیم نامنظم دوپامین در مغز آنها میشود. بنابراین مصرف آهن باعث کاهش علائم بیش‌فعالی میشود.
- ویتامین دی: کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی، ویتامین دی کمتری نسبت به سایر کودکان دارند و مصرف مکمل باعث کاهش علائم آنها میشود.
- روی: مصرف روی باعث بهبود علائم بیش‌فعالی در کودکان میشود.
- منیزیم: سطح این ماده معدنی در اکثر کودکان طبیعی است. مکمل‌های منیزیم تأثیر آرام‌بخشی بر روی کودکان داشته و برای کسانی که مشکل خواب دارند، مفید هستند.
خواب کافی
خواب کافی تأثیر قابل‌توجهی بر علائم بیش‌فعالی دارد. درواقع نیم ساعت خواب اضافی به رفع بی‌قراری و تکانشگری در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی کمک می‌کند.
یکی از رایج‌ترین مشکلات خواب در کودکان بیش‌فعال این است که آنها نمی‌توانند آرام بگیرند و بخوابند. بنابراین خستگی ناشی از شب قبل باعث بدتر شدن علائم آنها در روز بعد میشود. درحالی‌که برخی از پزشکان داروهای خواب‌آور مانند ملاتونین را توصیه می‌کنند، شما باید با تمرین عادات خوب، خواب کودک را مدیریت کنید. این عادات عبارت‌اند از:
- حتی در آخر هفته زمان خواب کودک ثابت باشد.
- اتاق خواب کودک را خنک و تاریک نگه دارید.
- از روش‌های آرامش‌بخش مانند نوازش کردن کودک قبل از خواب استفاده کنید.
- قبل از خواب تلویزیون، کامپیوتر، تلفن همراه و ... را از اتاق کودک خارج کنید تا حواس او پرت نشود.
ورزش و فعالیت بدنی
ورزش فقط برای بدن مفید نیست، بلکه برای ذهن نیز خوب است. فعالیت متوسط تا شدید باعث میشود مغز شما مواد شیمیایی بیشتری به نام انتقال‌دهنده‌های عصبی ترشح کند که باعث افزایش هوشیاری و تمرکز می‌شوند.
به نظر می‌رسد فعالیت‌هایی مانند هنرهای رزمی، ژیمناستیک، باله یا اسکیت روی یخ که مغز و همچنین بدن را به کار می‌اندازند، برای کودکان بیش‌فعال مفیدتر از تمرینات هوازی ساده مانند دویدن هستند. به‌علاوه ورزش در فضای باز بیشتر از فضاهای بسته بر کاهش علائم بیش‌فعالی تأثیر می‌گذارد.
برخی از مطالعات نشان می‌دهند کودک مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی پس از 30 دقیقه ورزش راحت‌تر می‌تواند تمرکز کرده و افکار خود را سازمان‌دهی کند.
یوگا و مدیتیشن
ذهن‌آگاهی منجر به تغییرات مغزی مفید میشود. این تکنیک در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی باعث کاهش استرس و بهبود تمرکز و توجه میشود.
یوگا می‌تواند علائم بیش‌فعالی را کاهش دهد و بر مدیتیشن، تنفس و وضعیت بدن تمرکز دارد. به‌طور کلی یوگا و مدیتیشن بی‌خطر هستند اما بهتر است برای درمان کودک بیش‌فعال از مربی‌های باتجربه کمک بگیرید.
رفتاردرمانی
رفتاردرمانی شیوه‌ای است که در روند بهبودی اختلال بیش‌فعالی نقش بسیار زیادی دارد. میزان موفقیت این روش به حدی است که حتی شاید جایگزین داروهای تجویزی شود.
این روش با تقویت رفتارهای خوب کودک ازطریق پاداش دادن و کاهش رفتارهای ناشایست او با محدود کردن و نشان دادن نتیجه کار، به درمان کودک بیش‌فعال می‌پردازد.
مدیریت استرس
استرس بخشی طبیعی از زندگی است. اما کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی بیشتر در معرض استرس هستند؛ زیرا به‌طور منظم با بازخوردهای منفی مواجه می‌شوند که بر عزت‌نفس آنها تأثیر می‌گذارند. روش‌های زیر به کاهش استرس در کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند:
- بر روی نقاط قوت تمرکز کنید: بر روی نقاط قوت کودک او تمرکز کنید. همچنین مطمئن شوید کودک برای انجام کارهایی که در آنها مهارت دارد، وقت کافی صرف می‌کند.
- رابطه خانوادگی مثبت داشته باشید: فعالیت‌های کودک را زیر نظر بگیرید و کارهایی را که به‌درستی انجام می‌دهد، تشخیص دهید و او را تشویق کنید.
- به کودک فشار نیاورید: کودک مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی به خودی خود استرس زیادی در انجام فعالیت‌ها دارد. بنابراین سعی کنید در حین انجام فعالیت‌ها یا تکالیف به او فشار نیاورید.
- بر نوع بازخوردهایی که فرزندتان از مدرسه دریافت می‌کند، نظارت کنید: طبق تحقیقات، کودکان مبتلا به بیش‌فعالی روابط ضعیف‌تری با همکلاسی‌ها و معلم‌ها دارند. این مسئله بر عزت نفس و عملکرد آنها در مدرسه تأثیر می‌گذارد.
نوروفیدبک
نوروفیدبگ به فرد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی می‌آموزد چگونه امواج مغزی را برای تمرکز بهتر تغییر دهد. مغز چهار موج دارد: آلفا (متوسط)، بتا (سریع)، تتا (آهسته) و دلتا (خواب عمیق).
نوروفیدبگ بر اساس یافته‌هایی است که نشان می‌دهند افراد مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی امواج تتای بیشتر و بتای کمتری نسبت به سایر افراد دارند. بر اساس تحقیقات انجام‌شده، آموزش مغز برای افزایش امواج سریع بتا و کاهش امواج آهسته تتا می‌تواند علائم بیش‌فعالی را کاهش دهد.
متخصص در طول آموزش، امواج مغزی کودک بیش‌فعال را زیر نظر می‌گیرد. سپس فرکانس مناسب را مشخص می‌کند و به بیمار اطلاع می‌دهد. آموزش و تمرین باعث میشود کودک بیش‌فعال یاد بگیرد چگونه امواج مغزی خود را تغییر دهد.
خدمات گروه توانبخشی راه کمال برای کودکان بیش‌فعال
اختلال بیش‌فعالی یکی از بیماری‌های شایع در میان کودکان است که تأثیر قابل‌توجهی بر فعالیت‌های آنها می‌گذارد. بنابراین درمان این بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است. روش‌های مختلفی برای درمان بیش‌فعالی وجود دارند که منجر به کاهش علائم کودکان بیش‌فعال می‌شوند. این روش‌ها شامل تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی، خواب کافی و ... هستند. گروه توانبخشی راه کمال با کمک کادر فنی و مجرب خود به ارائه روش‌های درمانی اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی می‌پردازد. متخصصان این مرکز با ارائه برنامه ورزشی، رژیم غذایی مناسب، رفتاردرمانی و ... به درمان کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند. بنابراین اگر فرزند شما از بیش‌فعالی رنج می‌برد، به مجموعه ما مراجعه کنید و از خدمات کادر درمانی باتجربه ما بهره‌مند شوید.
منابع
مطالب مشابه
گاهی‌اوقات، داستان‌هایی درخصوص درمان اوتیسم با کمک تغییر رژیم غذایی، رفتاردرمانی و ... می‌شنوید. باید به این نکته توجه داشته باشید که بهبود علائم اوتیسم امکان‌پذیر است، اما درمان آن و از بین رفتن اتیسم با بزرگ شدن فرد ممکن نیست.
در سن 4سالگی، رفتارهای معمولی ممکن است با علائم بیش‌فعالی همپوشانی داشته باشند. بنابراین تمایز بین این دو دشوار است. در این مطلب به بررسی علائم بیش‌فعالی در کودکان 4ساله می‌پردازیم.
پرخاشگری کودکان یکی از اختلالات رفتاری است که اغلب باعث نگرانی والدین میشود. درواقع این رفتار کودکان نوعی اضطراب، خجالت، شرم و حتی عصبانیت در والدین ایجاد می‌کند که منجر به مستأصل شدن آنها در مقابل رفتارهای کودک میشود.
اختلالات خلقی بیماری‌هایی هستند که منجر به تغییر جدی در خلق‌وخو و وضعیت احساسی کودک می‌شوند. مدیریت این اختلال‌ها برای کودکان بسیار دشوار است. بنابراین درمان زودهنگام آنها از اهمیت زیادی برخوردار است.
فلج مغزی خفیف به اختلالات حرکتی ناشی از آسیب خفیف به مغز در حال رشد اشاره دارد. ازآنجایی‌که آسیب آنقدر شدید نیست، اختلالات حرکتی ممکن است در سال‌های اولیه کودکی ناشناخته بمانند. بااین‌حال، با رشد کودکان مبتلا به فلج مغزی خفیف، اختلالات حرکتی ممکن است آشکارتر شوند. خوشبختانه هیچ وقت برای بهبودی دیر نیست.
طول عمر کودکان فلج مغزی به عوامل متعددی بستگی دارد با این حال با مراقبت و درمان‌های مناسب بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی می‌توانند زندگی طولانی و پرباری داشته باشند.پس برای آشنایی بیشتر با این موضوع با ما همراه باشید.
علائم فلج مغزی در نوزادان بر هماهنگی و توانایی آنها برای حرکت مستقل تأثیر می‌گذارد و همیشه بلافاصله قابل تشخیص نیست. این امر به‌ویژه زمانی صادق است که علائم فلج مغزی خفیف باشند.
اختلال پردازش حسی (SPD) کودکان بیش فعال درصورت درک بیش‌ازحد حواس مختلف ازجمله لامسه یا شنوایی ایجاد شده که منجر به دشوار شدن عملکرد برای بیمار، احساس اضطراب یا حتی وحشت میشود.
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی بیشتر درمعرض خطر مشکلاتی هستند که بر عملکرد آنها در تحصیل و مدرسه تأثیر منفی می‌گذارند.آنها در ریاضی و مهارت خواندن توانایی کمتری دارند و اختلال می تواند بر میانگین نمرات دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.
رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان بیش‌فعال مکرر و شدید هستند. درک و مدیریت این خشم و پرخاشگری کلید کمک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی است. ترکیبی از دارودرمانی، رفتاردرمانی و سایر درمان‌ها به کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند.
پر حرفی و صحبت کردن بیش‌ازحد یکی از علائم رایج برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است که اغلب در مهار و کنترل پاسخ‌های خود مشکل دارند.
بسیاری از فعالیت‌ها و ورزش‌ها به تخلیه انرژی کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند و باعث بهبود علائم آنها می‌شوند. از بین آنها می توان به شنا، ورزش های رزمی، مدیتیشن، تنیس و .... اشاره کرد. این ورزش ها جنب و جوش زیادی دارند و باعث تحرک مداوم و سوزاندن انرژی کودکان بیش فعال می شوند.
موسیقی‌درمانی می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای درمان علائم اصلی بیش‌فعالی و سایر اختلالاتی مانند اضطراب و مشکلات خواب باشد که اغلب با هم اتفاق میفتند. موسیقی‌درمانی از ریتم و موسیقی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، تنظیم احساسات و اختلالات اجرایی استفاده می‌کند و اغلب در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند دارودرمانی یا رفتاردرمانی استفاده میشود.
اگر والدینی هستید که با لجبازی کودکان بیش‌فعال سر و کار دارید، احتمالاً این رفتار آنها را بسیار طاقت‌فرسا می‌دانید؛ زیرا احساس می‌کنید دائماً با مسائل مربوط به مدیریت خشم فرزند خود درگیر هستید. لجبازی کودکان مقاومت آشکار آنها در برابر قوانین و دستورالعمل‌ها است.