اختلال و بیماری‌های همراه با اوتیسم چه هستند؟

معمولاً در کنار اوتیسم بیماری‌ها و اختلالات دیگری نیز رخ می‌دهند که به‌عنوان بیماری‌های همزمان در نظر گرفته می‌شوند. تقریباً سه‌چهارم کودکان مبتلا به اوتیسم مبتلا به یک بیماری همزمان است که می‌تواند فرآیند درمان و زندگی روزمره را پیچیده‌تر کند. این بیماری‌ها می‌توانند شامل اختلالات اضطرابی، افسردگی، اختلالات خواب، مشکلات رفتاری، و حتی مشکلات جسمی مثل صرع باشند.

بیماری‌های همراه با اوتیسم ممکن است در هر زمانی در طول رشد کودک ظاهر شوند. برخی نیز ممکن است تا اواخر نوجوانی یا بزرگسالی ظاهر نشوند. گاهی‌اوقات این بیماری‌ها بر نحوه کمک درمانی و حمایت‌های اوتیسم به کودک شما تأثیر می‌گذارند. به همین دلیل باید شناسایی شوند و به‌صورت جداگانه تحت درمان و مدیریت قرار گیرند.

در این مطلب اختلالات و بیماری‌های رایج همراه با اوتیسم را توضیح می‌دهیم.

اضطراب

اضطراب، اختلالی شایع در کودکان مبتلا به اوتیسم است و 60-40 درصد آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.افراد مبتلا به اضطراب دارای طیف وسیعی از علائم ازجمله تنش،‌ بی‌قراری، بیش‌فعالی، نگرانی و ترس هستند. برای کودکان مبتلا به اوتیسم، اضطراب ممکن است به‌صورت چند بار سؤال پرسیدن، آسیب رساندن به خود یا مشکل در خوابیدن ظاهر شود.

اضطراب اجتماعی یکی از شایع‌ترین اختلالات اضطرابی است. اضطراب اجتماعی احتمالاً به این دلیل اتفاق میفتد که افراد اوتیسمی اغلب سبکی از تعامل دارند که می‌تواند اجتماعی شدن را برای آن‌ها دشوار کند.

درمان شناختی‌رفتاری و تکنیک‌های آرام‌سازی می‌توانند به کودکان مبتلا به اضطراب کمک کنند. گاهی نیز برای درمان باید از دارو استفاده کرد.

اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)

بسیاری از کودکان در فکر کردن قبل از اقدام، یک جا نشستن و تمرکز مشکل دارند. اما در کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی و بیش‌فعالی (ADHD)، این رفتارها می‌توانند افراطی باشند و تأثیر زیادی بر زندگی روزمره آن‌ها بگذارند. این رفتارها معمولاً با هم اتفاق میفتند، اگرچه برخی از کودکان عمدتاً بی‌توجه هستند.

اوتیسم و بیش‌فعالی دارای ویژگی‌های مشترک زیادی هستند. بسیاری از کودکان اوتیسمی رفتاری بسیار شبیه به کودکان بیش‌فعال دارند و 30 تا 80 درصد آن‌ها معیارهای تشخیص بیش‌فعالی را دارند.

پزشکان گاهی‌اوقات داروهای محرک را برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی تجویز می‌کنند. این داروها نحوه ارتباط بخش‌های مغز با یکدیگر را بهبود می‌بخشند و می‌توانند به کودکان در توجه و خودتنظیمی کمک کنند.

اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی یک بیماری روانپزشکی است. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی هم دارای اوج هیجانی شدید (شیدایی) و هم هیجانی به شدت ضعیف (افسردگی) هستند.

افسردگی می‌تواند کاملاً آشکار باشد و فرد احتمالاً خلق‌و‌خوی ضعیف، بی‌انگیزگی، مشکل در خواب و اشتهای ضعیف خواهد داشت. تشخیص شیدایی دشوارتر است. علائم آن عبارت‌اند از عزت نفس بالا، نیاز کمتر به خواب، صحبت کردن بیش‌ازحد و سطح فعالیت بالاتر از حد معمول.

کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی تغییرات بزرگ و سریعی در خلق‌وخو و رفتار دارند. هنگامی که آن‌ها این تغییرات خلقی را تجربه می‌کنند، ممکن است در توجه، یک جا نشستن و رفتار مناسب نیز دچار مشکل شوند.

تحقیقات زیادی در مورد اختلال دوقطبی و اوتیسم وجود ندارند، اما تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهند که اختلال دوقطبی در کودکان اوتیسمی بسیار شایع نیست.

درمان اختلال دوقطبی معمولاً طولانی‌مدت است و شامل دارو می‌باشد. برخی روش‌های رفتاردرمانی نیز وجود دارند که می‌توانند به درمان این اختلال کمک کنند.

افسردگی بالینی

علائم افسردگی شامل خلق‌وخوی ضعیف، بدخوابی و کم‌اشتهایی، تحریک‌پذیری و از دست دادن انگیزه هستند. در کودکان علائم افسردگی می‌تواند به جای غم و اندوه،‌ به‌شکل بدخلقی ظاهر شوند.

افسردگی می‌تواند در کودکان اوتیسمی، به‌ویژه آن‌هایی که می‌دانند با دیگران متفاوت هستند و قلدری را تجربه می‌کنند، متفاوت باشد. اگر افراد مبتلا به اتیسم دارای ویژگی‌های شدیدتر، سن بالاتر و بهره هوشی کلامی بالاتری باشند، ممکن است بیشتر به علائم افسردگی مبتلا شوند.

متخصصان اغلب از ترکیبی از دارودرمانی و روان‌درمانی مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) برای درمان افسردگی استفاده می‌کنند.

اینکه درمان چقدر مؤثر است به چیزهای مختلفی ازجمله خلق‌وخوی فرد، کنترل چیزهایی که باعث استرس می‌شوند و تجربه درمان‌های دیگر بستگی دارد. همچنین این مسئله به مدت زمانی که فرد مبتلا به افسردگی بوده است و میزان حمایت خانواده و دوستان از او نیز بستگی دارد.

سندرم داون

سندرم داون یک بیماری ژنتیکی است. اکثر مردم 23 جفت کروموزوم دارند. افراد مبتلا به سندرم داون (که تریزومی 21 نیز نامیده می‌شود) یک کروموزوم 21 اضافی دارند. این کروموزوم اضافی باعث ویژگی‌های مشخصه صورت، تأخیر در رشد، ناتوانی ذهنی، تون عضلانی ضعیف، مشکلات احتمالی شنوایی و بینایی و نقایص مادرزادی قلب می‌شود.

سندرم داون را می‌توان با آزمایشات در دوران بارداری شناسایی کرد. اگر این اختلال در بارداری مشخص نشود، معمولاً در بدو تولد یا در اوایل نوزادی تشخیص داده می‌شود.

تعداد کمی از کودکان اوتیسمی به سندرم داون نیز مبتلا هستند. این به این دلیل است که سندرم داون بیماری نادری است و از هر 1100 تولد تنها در 1 مورد اتفاق میفتد. از سوی دیگر، اوتیسم در کودکان مبتلا به سندرم داون نسبتاً شایع است. تا 40 درصد از کودکان مبتلا به سندرم داون مبتلا به اوتیسم نیز هستند.

اختلالات خوردن

اختلال خوردن یک بیماری روانی جدی است که سلامت جسمی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. شایع‌ترین اختلالات خوردن عبارت‌اند از بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی، اختلال اجتناب یا محدودیت غذا (ARFID) و اختلال پرخوری.

رفتارهای غذایی متفاوت در کودکان اوتیسمی رایج هستند. این موارد شامل پرهیز از غذاها، خوردن مواد غیرخوراکی(هرزه خواری) و ... هستند. آن‌ها همچنین شامل حساسیت‌های حسی به انواع خاصی از غذاها نیز می‌باشند.

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به انواع خاصی از اختلالات خوردن بیشتر از افراد بدون اختلالات خوردن درمعرض اوتیسم هستند.

معمولاً تیمی از متخصصان سلامت با تخصص در زمینه‌های مختلف، کودکان مبتلا به اختلالات خوردن را درمان می‌کنند. این متخصصان برنامه‌های درمانی فردی را برای کودکان فراهم می‌کنند که متناسب با سن کودکان، مراحل بیماری، انواع و شدت بیماری، علل زمینه‌ای و سایر عوامل تعیین می‌شوند.

سندرم ایکس شکننده

ایکس شکننده یک بیماری ژنتیکی و شایع‌ترین علت ناتوانی ذهنی ارثی است.

اکثر پسران مبتلا به این بیماری دارای ناتوانی ذهنی هستند که گاهی‌اوقات شدید است. در سال‌های اولیه این امر به‌عنوان تأخیر رشدی شناخته می‌شد. دخترانی که این بیماری را دارند بیشتر از ناتوانی ذهنی دچار مشکلات یادگیری هستند. کودکان مبتلا به این بیماری در برقراری ارتباط مشکل دارند.

ایکس شکننده به‌عنوان یک علت ژنتیکی اوتیسم در نظر گرفته می‌شود و اوتیسم در کودکان مبتلا به این اختلال نسبتاً شایع است. اما تنها تعداد کمی از کودکان اوتیسمی دارای ایکس شکننده هستند؛ زیرا این اختلال بسیار کمتر از اوتیسم رخ می‌دهد.

درمان این بیماری معمولاً شامل آسیب‌شناسی گفتار، کاردرمانی و حمایت آموزشی است.

علائم گوارشی

شایع‌ترین علائم گوارشی برای افراد مبتلا به اوتیسم یبوست مزمن، درد شکم، اسهال و بی‌اختیاری مدفوع است. سایر مشکلات می‌توانند شامل بیماری ریفلاکس معده و مری (GORD) و نفخ معده باشند.

مشخص نیست که چرا کودکان اوتیسمی میزان نسبتاً بالایی از علائم گوارشی دارند، اما ممکن است به دلیل تغییر باکتری‌های روده، افزایش نفوذپذیری روده، زمان طولانی‌تر انتقال غذا ازطریق روده یا مصرف کم فیبر باشد.

به نظر می‌رسد کودکان اوتیسمی و کودکان با تأخیر رشد یا ناتوانی نسبت به سایر کودکان علائم گوارشی بیشتری دارند.

ازآنجایی‌که دلایل زیادی وجود دارند که چرا کودک ممکن است علائم گوارشی داشته باشد، کودک قبل از شروع هر درمانی نیاز به معاینه پزشکی کامل دارد.

هیچ مدرکی برای حمایت از استفاده عمومی از رژیم غذایی بدون گلوتن یا بدون کازئین وجود ندارد. اما مانند برخی از کودکان در حال رشد، کودکان اوتیسمی ممکن است دچار عدم تحمل گلوتن یا سایر حساسیت‌های غذایی، آلرژی یا عدم تحمل باشند. در این صورت، رژیم‌های غذایی خاص می‌توانند مؤثر باشند.

ناتوانی ذهنی و تأخیر در رشد

ناتوانی ذهنی زمانی قابل تشخیص است که کودک 6 ساله یا بزرگ‌تر دارای ضریب هوشی زیر 70 و همچنین مشکلاتی در انجام کارهای روزانه باشد. در کودکان زیر 6 سال، اصطلاح تأخیر رشدی زمانی به کار می‌رود که کودکان تأخیر شناختی و زبانی قابل توجهی داشته باشند.

ناتوانی ذهنی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. کودکان اوتیسمی دارای ناتوانی ذهنی ممکن است مهارت‌های متفاوتی داشته باشند، بنابراین ممکن است برخی چیزها در آن‌ها بسیار خوب باشند و برخی دیگر برایشان سخت باشد.

در بیشتر موارد، کودکان اوتیسمی در مهارت‌های کلامی - مانند صحبت کردن، گوش دادن و درک کردن - بیشتر از مهارت‌های غیرکلامی مانند انجام پازل یا نقاشی مشکل دارند.

در گذشته تصور می‌شد که 50 تا 60 درصد از کودکان اوتیسمی دارای ناتوانی ذهنی یا تأخیر در رشد هستند. اما اکنون تصور می‌شود که 20 تا 30 درصد اینگونه هستند و 20 تا 25 درصد دیگر ناتوانی ذهنی مرزی با ضریب هوشی 71 تا 85 دارند.

این کاهش ممکن است به این دلیل باشد که تست IQ برای کودکان اوتیسمی بهبود یافته است، حمایت و آموزش در رفع نیازهای یادگیری آن‌ها بهتر شده است و تعداد بیشتری از کودکان بدون ناتوانی ذهنی مبتلا به اوتیسم تشخیص داده می‌شوند.

برخی از محققان استدلال کرده‌اند که تأخیرهای رشدی برخی از کودکان ممکن است ناشی از مشکلات یادگیری اجتماعی آن‌ها باشد نه اینکه یک بیماری جداگانه باشد.

هیچ درمانی برای ناتوانی ذهنی وجود ندارد، اما می‌توان آن را مدیریت کرد. مداخله و آموزش زودهنگام می‌تواند از افراد کم‌توان ذهنی و خانواده‌های آن‌ها حمایت کند.

تأخیر زبان، اختلال گفتار و اختلال رشد زبان

تأخیر زبان زمانی است که کودکان خردسال در درک یا استفاده از زبان گفتاری مشکل دارند. اگر یک کودک تأخیر زبانی‌ای داشته باشد که از بین نرود، احتمالاً به اختلال زبان رشدی مبتلا است. کودکان مبتلا به اختلالات رشدی زبان، مشکلات زبانی دارند که زندگی روزمره آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و یادگیری خواندن را برای آن‌ها دشوارتر می‌کند.

اختلال گفتار (صدا) زمانی است که کودکان در تلفظ صداها در کلمات مشکل دارند. کودکان مبتلا به اختلالات گفتاری لزوماً دارای تأخیر زبانی یا اختلال زبان رشدی نیستند.

همه کودکانی که تأخیر زبانی دارند در گفتار مشکل ندارند.

کودکان اوتیسمی راه‌های خاصی برای برقراری ارتباط با دیگران دارند. آن‌ها همچنین ممکن است با سایر جنبه‌های زبان مشکل داشته باشند، اما رشد گفتار آن‌ها کمترین تأثیر را دارد. از بین کودکان اوتیسمی، 25 تا 50 درصد به صورت کلامی ارتباط برقرار نمی‌کنند یا فقط از چند کلمه استفاده می‌کنند.

آسیب‌شناسان گفتار به کودکان مبتلا به مشکلات گفتار و زبان کمک می‌کنند. آن‌ها ممکن است برنامه‌های فردی یا گروهی را توصیه کنند که مهارت‌های زبانی را توسعه دهند. آن‌ها همچنین ممکن است به کودکان کمک کنند تا راه‌های دیگری را برای برقراری ارتباط، مانند تصاویر یا تابلوهای تصویر، امضای کلمات کلیدی یا دستگاه‌های تولیدکننده گفتار ایجاد کنند.

برای اطلاعات بیشتر مطلب اختلالات گفتار و زبان در کودکان را بخوانید.

مشکلات حرکتی

کودکانی که مشکلات حرکتی دارند ممکن است در مهارت‌های حرکتی درشت مانند مشکلات تعادل یا راه رفتن دچار مشکل شوند. یا مشکلات آن‌ها ممکن است مربوط به مهارت‌های حرکتی ظریف مانند مشکلات در گرفتن اشیا، نوشتن یا استفاده از کارد و چنگال باشند. مشکلات حرکتی همچنین می‌تواند بر دهان کودکان تأثیر بگذارد و درک آن‌ها را سخت کند.

ضعف عضلانی اغلب باعث این مشکلات می‌شود.

برخی از کودکان با وجود اینکه عضلاتشان خوب است، در هماهنگی با مشکل مواجه هستند.

حدود 80 درصد از کودکان اوتیسمی به نوعی مشکل حرکتی دارند. مشکلات حرکتی ممکن است اغلب قبل از آشکار شدن ویژگی‌های اوتیسم در نوزادان، کودکان و بزرگسالان رخ دهد. برخی از محققان فکر می‌کنند این مشکلات ممکن است نشانه‌های اولیه اوتیسم باشند.

برای کمک به کودکان دارای مشکلات حرکتی می‌توان از کاردرمانی و فیزیوتراپی استفاده کرد.

اختلال وسواسی جبری (OCD)

اختلال وسواس جبری (OCD) نوعی اختلال اضطرابی است.

افراد مبتلا به این اختلال،‌ افکاری دارند که نمی‌توانند از سرشان بیرون بیایند. آن‌ها برای مقابله با این افکار به شیوه‌های تکراری و اجباری رفتار می‌کنند. به‌عنوان مثال، آن‌ها ممکن است بارها و بارها دستان خود را بشویند یا اشیاء را به‌صورت الگو ترتیب دهند یا بشمارند.

برخی از افراد افکار وسواسی را در مورد نقص‌هایی در ظاهر خود تجربه می‌کنند که دیگران نمی‌توانند آن‌ها را ببینند. به این نوع تفکر وسواسی، بدشکلی بدن می‌گویند.

ازآنجایی‌که رفتارهای شدید و تکراری در کودکان اوتیسمی کمتر دیده می‌شود، به نظر می‌رسد اختلال وسواسی جبری در سنین پایین‌تر شایع‌تر است.

تحقیقات نشان می‌دهند که ممکن است برخی از پیوندهای ژنتیکی بین این اختلال و اوتیسم وجود داشته باشند. اختلال وسواسی جبری را می‌توان با رفتاردرمانی، شناخت‌درمانی، داروها یا ترکیبی از این روش‌ها درمان کرد.

تشنج و صرع

صرع نام مجموعه‌ای از بیماری‌های مغزی است که در آن کودک به دلیل فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز دچار تشنج‌های مکرر و غیرقابل پیش‌بینی می‌شود یا درمعرض خطر است.

فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز باعث ایجاد احساسات عجیب و غریب و حرکت یا رفتار غیرطبیعی می‌شود. به این موارد تشنج یا صرع می‌گویند. هنگامی که کودک تشنج می‌کند، معمولاً یک دوره موقت بیهوشی، لرزش بدن و حرکات غیرمعمول مشاهده می‌شود.

تشخیص صرع در کودکان اوتیسمی می‌تواند دشوار باشد؛ زیرا برخی از علائم تشنج مانند عدم واکنش به نام خود یا انجام رفتارهای تکراری و شبیه تیک می‌توانند شبیه برخی از ویژگی‌های اوتیسم باشند.

از بین افراد اوتیسمی، 20 تا 30 درصد مبتلا به صرع هستند. تشنج بیشتر در کودکان زیر 5 سال و در نوجوانان شایع است.

افراد مبتلا به اوتیسم با ناتوانی ذهنی متوسط ​​تا شدید مانندفلج مغزی یا کودکانی که در مهارت‌های خود پسرفت نشان می‌دهند، بیشتر در معرض ابتلا به صرع هستند.

مطالعه کنید: رابطه اتیسم و فلج مغزی

همچنین ممکن است یک رابطه ژنتیکی بین تشنج و اوتیسم وجود داشته باشد.

درمان صرع و تشنج معمولاً شامل داروهای ضدصرع است. اقداماتی وجود دارند که می‌توانید برای به حداقل رساندن اثرات صرع انجام دهید. این اقدامات شامل اطمینان از مصرف به موقع دارو، خواب کافی با کیفیت و اجتناب از موقعیت‌هایی است که باعث استرس می‌شوند.

مشکلات خواب

شایع‌ترین مشکلات خواب در کودکان مبتلا به اوتیسم مشکلات به خواب رفتن و خواب ماندن، کابوس، وحشت شبانه و راه رفتن در خواب هستند.

مشکلات خواب در میان کودکان مبتلا به اوتیسم رایج هستند. حدود دو سوم از این کودکان ممکن است در برخی مواقع مشکلات خواب داشته باشند.

عادات خواب خوب می‌توانند به کاهش مشکلات خواب کمک کنند:

• عدم مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین در بعدازظهر و عصر
• آفتاب گرفتن و ورزش در طول روز
• اجتناب از استفاده از صفحه نمایش یک ساعت قبل از خواب
• داشتن یک برنامه منظم قبل از خواب

استراتژی‌هایی مانند تغییر روال قبل از خواب به‌ویژه برای آرامش و بیدار شدن در شب نیز می‌توانند مؤثر باشند.

دارو گزینه دیگری است، اما متخصصان عموماً این روش درمانی را تنها در صورتی توصیه می‌کنند که رفتاردرمانی با شکست مواجه شود. ملاتونین تنها دارویی است که در حال حاضر برای درمان مشکلات خواب مفید است.

اختلال تورت

اختلال تورت یک اختلال تیک است. تیک‌ها حرکات و صداهای ناگهانی، تکراری و غیرقابل کنترل هستند. اختلال تورت زمانی است که کودکان بیش از یک سال تیک‌های حرکتی و صوتی دارند.

حدود 5 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم به اختلال تورت و 9 تا 12 درصد دیگر دارای نوعی تیک هستند. اختلال تورت یا تیک‌های حرکتی در کودکان با ناتوانی ذهنی متوسط ​​تا شدید شایع‌تر است.

آموزش و اطمینان می‌تواند به کودکان کمک کند تا تیک‌ها را درک کنند و راهبردهایی برای مدیریت آن‌ها بیاموزند. اگر تیک‌ها شدید باشند یا بر زندگی روزمره تأثیر بگذارند، پزشکان ممکن است رفتاردرمانی یا داروی خاصی را توصیه کنند.

توبروز اسکلروزیس

توبروز اسکلروزیس یک بیماری ژنتیکی است که باعث رشد غیرطبیعی در مغز و سایر اندام‌های حیاتی می‌شود. علائم این بیماری می‌تواند شامل لکه‌های سفید روی پوست، بثورات صورت، تشنج، مشکلات رفتاری مانند بیش‌فعالی و ناتوانی ذهنی باشد.

توبروز اسکلروزیس در بین کودکان اوتیسمی (4-0 درصد) خیلی شایع نیست. این اختلال اگر فرد دارای اختلال تشنجی باشد، شایع‌تر است (14-8 درصد). درمان این اختلال بر مدیریت علائم و حمایت از فرد و خانواده متمرکز است.

ناتوانی‌ها و اختلالات یادگیری

حدود 10 تا 16 درصد افراد مبتلا به اوتیسم در یادگیری مشکل دارند. این مسئله می‌تواند ناشی از تأخیر در رشد، هماهنگی ضعیف به دلیل مشکلات مهارت حرکتی، مسائل عاطفی و تروما، عدم دسترسی به آموزش مناسب، قطع حضور در مدرسه یا مسائل بهداشتی باشد.

برخی از افراد مبتلا به اوتیسم (حدود 2 تا 4 درصد) دارای مهارت‌های تحصیلی‌ای هستند که به‌طور قابل توجهی کمتر از حد انتظار برای سن و توانایی فکری آن‌ها می‌باشند.

این ناتوانی‌ها، اختلالات یادگیری نامیده می‌شوند و عبارت‌اند از:

• نارساخوانی. مشکلات خواندن، املا و نوشتن.
• اختلال نوشتن. مشکلات بیان ازطریق کلام نوشتاری، ازجمله املا، دست خط و ترکیب نوشتاری.
• اختلال ریاضی. مشکلات درک اعداد، ریاضیات و تفکر کمی.
• دیسفازی. مشکلات زبان شفاهی ازجمله گفتار و درک مطلب.

جمع‌بندی

شناخت و مدیریت مشکلات همزمان با اوتیسم می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود وضعیت کودک و افزایش کیفیت زندگی او داشته باشد. درمان زودهنگام و جامع این بیماری‌ها، در کنار اقدامات توانبخشی و مشاوره‌های تخصصی، می‌تواند به کودک کمک کند تا به طور مؤثری با چالش‌های خود روبرو شود. اگر شما نیز نگران مشکلات همزمان با اوتیسم در کودک خود هستید، گروه توانبخشی راه کمال آماده است تا با ارائه خدمات تخصصی و مشاوره‌های فردی، به شما کمک کند. برای دریافت مشاوره رایگان و اطلاعات بیشتر، همین حالا با ما تماس بگیرید و اولین گام را در جهت بهبود فرزند دلبندتان بردارید.

منابع

raisingchildren.net.au

thespectrum.org.au